Πώς λέγεται η παράδοση όταν την αλλάζουμε;

Για τους ανθρώπους που ασχολούνται με την παράδοση το κύμα που έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια με τους παραδοσιακούς συλλόγους κλπ είναι πάρα πολύ ελπιδοφόρο. Ο καθένας ασχολείται όπως θέλει και όπως...μπορεί. Άλλος χορεύει, άλλος τραγουδάει, άλλος αναπαριστά έθιμα, άλλος κατασκευάζει παραδοσιακά κοσμήματα και πάει λέγοντας. Όλοι όμως έχουν αυτόν τον κοινό παρονομαστή που λέγεται παράδοση και αυτό τους ενώνει.

Αν κάποιος παρατηρήσει τα τελευταία είκοσι χρόνια τον χώρο της παράδοσης, θα δει μία κοινή τάση. Στα πρώτα χρόνια πριν γίνει το μεγάλο μπαμ, χορεύαμε με τα ρούχα μας, άντε με τζιν και άσπρο πουκάμισο και με τη μουσική να παίζει στο cd. Για τραγούδι και έθιμα, ούτε λόγος. 
Περνώντας λίγο τα χρόνια έρχονται οι παραδοσιακές φορεσιές, τα βεστιάρια, οι τοπικοί σύλλογοι, ακόμα και οι οικογένειες που ανοίγουν τα σεντούκια τους και βγάζουν τις φορεσιές που φορούσαν οι γιαγιάδες και οι παππούδες. Ανακαλύπτουμε ότι τραγουδάμε ταυτόχρονα με τον χορό και αρχίζουν νέα παιδιά να μαθαίνουν να παίζουν παραδοσιακά όργανα γιατί θέλουν να ακούγονται ακριβώς όπως ακούγονταν οι πρόγονοί μας στα πανηγύρια. 
Φτάνοντας στα πιο πρόσφατα χρόνια βλέπουμε αυτό να αλλάζει. Οι φορεσιές δεν φτάνουν για όλους και αρχίζουμε και φοράμε άλλες φορεσιές, από διπλανή περιοχή. Αλλάζουμε λίγο τα βήματα των χορών. Αλλάζουμε το ύφος των τραγουδιών. Πλέον η μουσική περιλαμβάνει και άλλα όργανα που σε καμία περίπτωση δεν υπήρχαν τότε. Γενικά βλέπουμε μια αλλαγή. Σε ποιο σημείο όμως αυτή η αλλαγή γίνεται τόσο μεγάλη που θα πρέπει να σταματήσουμε να λέμε ότι κάνουμε παράδοση και απλά κάνουμε κάτι άλλο;

Ρουμπαλιά, Γαρουφαλιά - Μικρασιάτικα τραγούδια (Μιχαλίτσι Βιθυνίας)

Υπάρχει η τάση να λέγεται ότι η παράδοση είναι κάτι το δυναμικό και αλλάζει. Δεν είμαι ειδική προφανώς και ίσως κάποιος θα μπορούσε να βοηθήσει αλλά από τις απλές γνώσεις της ελληνικής που έχω, καταλαβαίνω ότι η παράδοση είναι κάτι που παραδίδεται, έχει ιστορική συνέχεια και μεταφέρεται από γενιά σε γενιά με την ίδια μορφή. 
Είναι αναμενόμενο λοιπόν ότι όταν ένας σύλλογος ή όταν ένας μελετητής/δάσκαλος/μουσικός λέει ότι κάνει παράδοση και λαογραφία να περιμένουμε να δούμε πιστή αναπαραγωγή αυτών που έκαναν παλιότερα επαναλαμβανόμενα και που ακριβώς λόγω αυτής της επανάληψης έγιναν παράδοση. Πού χάνεται όμως η μπάλα και βλέπουμε γυναίκες να χορεύουν αντρικούς χορούς, φιγούρες άκυρες, φορεσιές ακόμα πιο άκυρες, τραγούδια αλλαγμένα και μοντέρνα;

Θα μου πείτε ότι δεν έχουν όλοι οι σύλλογοι ή μεμονωμένοι μελετητές την άνεση, τη γνώση ή και τα μέσα να είναι σωστοί. Σε αυτό υπάρχουν δύο απαντήσεις. Αφενός, ακόμα και οι μεγάλοι σύλλογοι, που είναι ιδιαιτέρως γνωστοί και αναγνωρισμένοι πέφτουν πολύ συχνά σε παγίδες και κάνουν λάθη. Δεν αρκεί μόνο το όνομα, πρέπει να έχεις και την γνώση. Απλά επειδή είναι μεγάλα ονόματα κανείς δεν βγαίνει να τους κράξει. 
Ή επίσης, επειδή τα δείχνουν στο εξωτερικό κανένας δεν ξέρει το σωστό. Αφετέρου αν κάποιος κάνει λάθος, μπορεί απλά να το παραδεχτεί, να πει ότι προσπαθεί και στην προσπάθεια υπάρχουν και τα λάθη από τα οποία μαθαίνει. Όχι να γυρίσει και να πει ότι «κάνει νέα παράδοση» και ότι η παράδοση πρέπει να αλλάζει από γενιά σε γενιά με νέα στοιχεία.

Η σημασία της λεπτομέρειας στην παράδοση μπορεί σε εμάς στα αστικά κέντρα να μην φαίνεται σημαντική, να μην μας κινεί το ενδιαφέρον. Αλλά σε αυτούς που είναι στην επαρχία, στα χωριά, που οι χοροί, τα τραγούδια και η φορεσιά τους είναι η ταυτότητά τους ακόμα και η μικρή αλλαγή είναι προσβολή. Γιατί αυτή η μικρή αλλαγή είναι αυτή που τους ξεχωρίζει από τη διπλανή οικογένεια, από το διπλανό χωριό. Αυτά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά είναι που κάνουν την διαφορά. Εμείς που τα αναπαράγουμε τα έχουμε δανειστεί από τους ντόπιους και οφείλουμε να τα δείχνουμε όπως είναι.

Πώς λέγεται η παράδοση όταν αλλάζει δεν το ξέρω. Ίσως σε 30 χρόνια να μπορεί να λέγεται και αυτή η παράδοση. Μέχρι τότε όμως έχει μέλλον, άρα θα πρέπει να βρεθεί και άλλο όνομα.

Ελένη-Ρεβέκκα Στάιου