ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ Ο ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΙΟΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΟΙΚΟΥΜΕΝΗ

Βησσαρίων

Η ανακοίνωση αποτελείται από δυο σκέλη:

Το πρώτο σκέλος είναι μια είδηση, μια απλή είδηση και το δεύτερο σκέλος εί­ναι η τεκμηρίωση, για τη σημασία της είδησης αυτής. Γίνομαι πιο σαφής ότι στην περιοχή της αθώας, θα έλεγα, δημοκρατικής κοινότητας των λογίων λειτουργεί πά­ντα η υπηρεσία της κατασκοπίας και αντικατασκοπίας με κρυφούς και με φανερούς σκοπούς.

Ήμουν στην Ιταλία κι εκεί ανεπίσημα άκουσα σε πανεπιστημιακούς κύκλους ότι το 2004 θα κηρύξει η ιταλική κυβέρνηση το έτος για ολόκληρη την Ιταλία, του πνευματικού και επιστημονικού κόσμου της Ευρώπης, ως ‘Έτος Βησσαρίωνα”. Η εντύπωση που δημιουργήθηκε μέσα μου ήταν, όπως λένε οι Γερμανοί, με ένα μάτι που γελάει και με ένα που κλαίει. 
Οι Ιταλοί ιδιοποιούνται ένα τέκνο της Τραπε­ζούντας και θα κινήσουν τον τεράστιο οργανισμό της Internationale, δηλαδή τον Οργανισμό Τουρισμού της Ιταλίας, για να δείξουν τις ιταλικές πόλεις, όπου έζησε ο Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος, ο λησμονημένος αυτός, που μπήκε από τους ίδιους τους Ποντίους εδώ και πολύ καιρό, αν όχι στο περιθώριο, εν πάση περιπτώσει, στα όρια του περιθωρίου και της λήθης.

Σε αυτήν την προβοκάτσια της Ιταλίας νομίζω ότι, ειδικότερα οι Πόντιοι, θα πρέ­πει, εφόσον σας πρόδωσα την είδηση, να αντιδράσουν όπως πρέπει και να κλέψουν, κατά τη γνώμη μου, την παράσταση από τους Ιταλούς.

Κεντρικό έκθεμα θα ήταν π. χ. στη Βενετία, την οποία επισκέπτονται εκατομμύ­ρια τουριστών από όλον τον κόσμο. Απέναντι από την εκκλησία του Αγ. Μάρκου είναι η «Biblioteca maxilliana», η οποία είναι υπερήφανη διότι εκθέτει τα ίδια τα χειρόγραφα (δεν είχε ακόμα ανακαλυφθεί η τέχνη του Γουτεμβέργιου) τα αυτόγραφα - χειρόγραφα του Βησσαρίωνα, που τα έδωσε σε αυτήν την πόλη όπου έζησε κι απέθανε.

Αυτή είναι η είδηση και θα επιθυμούσα πριν τεκμηριώσω τη σημασία του ανδρός, ειδικότερα για την Ευρώπη. Θεωρείται από όλη την Ευρώπη ως η μεγαλύτερη πνευματική φυσιογνωμία της εποχής του ουμανισμού, που άνοιξε τον δρόμο, μετά την έξοδο της Ευρώπης από τον Μεσαίωνά της, προς τον δρόμο της προόδου και προς τον δρόμο του 18ου αιώνα, που είναι η έξαρση του ανθρωπισμού και του δια­φωτισμού.

Βησσαρίων: το 2004 κλείνουν 600 χρόνια από τη γέννησή του. Στο εκτενές κεί­μενο της εισήγησης αυτής, το οποίο δεν θα διαβάσω εδώ, ασχολούμαι με τηλεγρα­φικούς τίτλους και υπότιτλους με τα εξής θέματα:

Ο Βησσαρίων στη Βιέννη έμεινε 2 χρόνια, ως εκπρόσωπος του ίδιου του πάπα, στα χρόνια 1460 - 1461. Εκεί παρουσιάζουμε και τα αρχειακά ευρήματα με τη βούλα του ως εκπροσώπου του πάπα, στην πρωτεύουσα του γερμανικού έθνους της εποχής εκείνης, για τη δραστηριότητά του ανάμεσα στους ηγεμόνες των Γερμανών και των Ιταλών, τους οποίους ήθελε να ενώσει; Αυτό είναι το βασικό ερώτημα. Η απάντηση στο βασικό ερώτημα, γιατί πέρασε στην ρωμαιοκαθολική εκκλησία; Ήθελε να τους ενώσει για μια νέα μορφή σταυροφορίας με τη δύναμη του πάπα, του προσωπικού του στρατού, για να απελευθερώσει το Βυζάντιο και προπαντός την πατρίδα του, η οποία είναι γνωστό ότι έπεσε στα χέρια των Τούρκων αργότερα από το 1453, τον Αύγουστο του 1461;

Εκείνο το οποίο θα ήθελα εδώ να τονίσω με λίγα λόγια είναι αυτή η διχασμένη προσωπικότητα του Βησσαρίωνα. Διχασμένη και αμφιλεγόμενη και από τους Έλ­ληνες, ειδικότερα στους εκκλησιαστικούς κύκλους. Διαθέτει η επιστήμη η ιστορική τρεις πλήρεις βιογραφίες του Βησσαρίωνα.

-Τη μια την έγραψε ο Γερμανός θρησκειολόγος Muller σε τρεις τόμους, όπου εξέδωσε και άγνωστες επιστολές του.

-Τη δεύτερη ο Γάλλος Ανρί Μπάστ.

-Την τρίτη ένας Έλληνας, του οποίου είναι πολύ χαριτωμένη η αφηγηματική τέχνη, και που δεν είναι άλλος από τον Αχιλλέα Κύρου και με το προνόμιο σ’ αυτήν την τρίτη βιογραφία να υπάρχουν οι ωραιότερες εικόνες των πόλεων εκείνων των ιταλικών όπου έζησε, έδρασε και άφησε τα ίχνη του σε μουσειακά εκθέματα το με­γάλο τέκνο της Τραπεζούντας.

Κάνω συγκεκριμένη πρόταση: Ο ποντιακός ελληνισμός να προλάβει τους Ιτα­λούς. Η επιστημονική άμιλλα δεν είναι πάντοτε προϊόν κατασκοπίας ή αντικατασκο­πίας. Παραμένει μια άμιλλα επιστημονική.

Δεύτερη πρόταση: Στο κεντρικό ταχυδρομείο ή σε αυτό το οίκημα, την ωραι­ότατη εκκλησία του Μεσαίωνα, των Καρμελιτών των Ανυπόδητων παρακαλώ, να εντοιχιστεί μια νέα πινακίδα, για το μεγάλο αυτό τέκνο της Τραπεζούντας.

Εάν τα εγκρίνετε αυτά τα πράγματα σε αυτό το συνέδριο, θα χρειαστεί αρκετός χρόνος, για να πραγματοποιηθούν. Τουλάχιστον να τα σκέπτεστε κι ό,τι σκέπτεται κανείς, δεν πεθαίνει. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά και για τα ψηφίσματα πολλών συνεδρίων.

Πολυχρόνης Ενεπεκίδης
Απόσπασμα από την εισήγηση του στο Δ' Παγκόσμιο συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού 
Θεσσαλονίκη Ιούνης 1997