Κάστρα στην Κερασούντα- Αρητιάδα

Όταν οι Λατίνοι κατέλυσαν τη βυζαντινή αρχή και μοιράστηκαν τα εδάφη της αυτοκρατορίας, την Κερασούντα τη συμπεριέλαβαν στην αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, που συστήθηκε τότε (1203). Και από τότε μέχρι την καταστροφή και την αναγκαστική ανταλλαγή του 1923, η Κερασούντα ήταν μια από τις πολυανθρωπότερες πόλεις του Πόντου, μετά την Τραπεζούντα, και από τις καλύτερα θωρακισμένες με τείχη.

Στο βιβλίο του «Η εν Πόντω ελληνική φυλή, ήτοι Τα Ποντικά» (εκδόθηκε το 1866 στην Αθήνα), ο Περικλής Σ. Τριανταφυλλίδης γράφει ότι, όταν έπεσε στους Τούρκους η Τραπεζούντα το 1861, η Κερασούντα άντεξε στην τουρκική πολιορκία επί εξήντα ημέρες, επειδή ήταν απόρθητη από την ξηρά και τη θάλασσα, καθώς είναι περιτριγυρισμένη από υψηλό βράχο, που πολύ δύσκολα μπορεί να τον ανεβεί κάποιος από την ξηρά. «Έχει δε και φυσικόν αένναον οχετόν, Θέαμα ονομαζόμενον, υπογείως φερόμενον, ούτινος αι εκβολαί εισίν άγνωστοι, συγκοινωνεί δε μετά της πόλεως δια τεχνητού φρέατος» (Εχει και φυσικό, παντοτεινό οχετό — αυλάκι, υπόγεια σήραγγα — που τον ονομάζουν Θέαμα, που κυλάει υπόγεια, του οποίου οι εκβολές — που πέφτει — είναι άγνωστες. Ο οχετός συγκοινωνεί με την Κερασούντα με τεχνητό πηγάδι, κυλινδρικό άνοιγμα.
Όταν κατέλαβαν την Κερασούντα οι Τούρκοι έγινε συμφωνία με τους Έλληνες να μένουν χριστιανοί και μουσουλμάνοι μέσα στους χώρους που προστάτευαν τα τείχη.

Όλοι οι όροι που περιελάμβανε η συμφωνία χριστιανών και μουσουλμάνων καταπατήθηκαν από τους Τούρκους νετερεμπέηδες. Ο Περικλής Τριανταφυλλίδης, που σημειώνει τα παραπάνω στην ιστορία του, γράφει τελικά: «Εκ δε των όρων τούτο μόνον και μέχρι νυν (1866) διέμεινεν, η εντός των τειχών αδιακρίτως και Τούρκων και Ελλήνων συνοίκησις».

Μέσα στα τείχη της Κερασούντας συμβίωσαν με τους Τούρκους οι φτωχότεροι Έλληνες, γιατί οι ευπορότεροι, έχοντας τα μέσα, έφυγαν για τα νησιά του Αιγαίου, πριν καταληφθεί η πόλη. Μερικοί από αυτούς πιθανόν να επέστρεψαν μετά από μερικές γενιές.

Στην εποχή του Περικλή Σ. Τριανταφυλλίδη (μέσα και τέλη 19ου αιώνα) σώζονταν τα αρχαία τείχη, σε αρκετά σημεία καλά διατηρημένα και σε μεγάλη έκταση. Σώζονταν, επίσης, οι υπόγειες σήραγγες και το υπόγειο αυλάκι (Θέαμα), που τα έφτιαξαν οι Έλληνες και τα ερείπια του μώλου. Η Αγία Σοφία της Κερασούντας, που χτίστηκε από τις ίδιες ογκώδεις πέτρες με τα τείχη, είχε και αυτή το τείχος της που προφύλασσε δυτικά τον μώλο. Παρόμοιο τείχος προφύλασσε και το λιμάνι ανατολικά. Ένα μέρος αυτού του τείχους, όχι το αρχαίο αλλά νεότερο, σωζόταν μέχρι πρόσφατα. Πουθενά στα τείχη δεν υπήρχε κάποια επιγραφή. Από αυτά, ο Περικλής Σ. Τριανταφυλλίδης συμπεραίνει ότι «η Φαρνακία (παλιά ονομασία της Κερασούντας) δεν υπήρχεν άλλο, ειμή οχυρόν φρούριον και ουδέν πλέον» (... παρά μόνον οχυρό φρούριο και τίποτε περισσότερο).

Το νησί Αρητιάδα και στο βάθος η Κερασούντα

Το μικρό νησί Αρητιάδα, απέναντι, ακριβώς, από τον ποταμό Ακ Σου (Ασπρόνερο) και σε απόσταση, με βάρκα, από την Κερασούντα γύρω στη μία ώρα, περιβάλλεται από βυζαντινό τείχος. Στη μέση έχει πύργο και μικρό αρχαίο ναό που έχει πέσει. Ο Απολλώνιος αναφέρει ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Άρη, τον θεό του πολέμου, από τον οποίο πήρε το όνομά του το νησάκι. Αργότερα, ο ναός ήταν αφιερωμένος στη μνήμη του ιερομάρτυρα Φωκά, επισκόπου Σινώπης. 

Αρητιάδα

Είχε και φάρο στην Αρητιάδα, που έβλεπε δυτικά, προς την πόλη της Κερασούντας, και όχι ανατολικά, όπου βρισκόταν όρμος για την προστασία των σκαφών από τους ανέμους. Η θέση αυτή του φάρου ενισχύει την άποψη ότι ο πύργος ήταν φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους των Βυζαντινών, των Τούρκων ή και των Ρωμαίων.

Τις παραπάνω πληροφορίες δίνουν, εκτός από τον Απολλώνιο (Αργοναυτικά) και ο Αρριανός, ο ανώνυμος συγγραφέας του Πόντου, ο Σκύμνος και ο Σκύλακας.

Πάνος  Καϊσίδης

Δημοσιογράφος- Συγγραφέας

c Φλεβάρης 20111