Οι Γαβράδες της Αμοργού.

Θεόδωρος Α' Γαβράς

Το «Γαβράς» είναι ένα από τα ιστορικά επώνυμα της Αμοργού (νησί των Κυκλάδων). Είναι επώνυμο της Χώρας, πρωτεύουσας του νησιού. Στο έργο του «Αμοργός - Ιστορικαί έρευναι επί της νήσου» (1918), ο Ι.Κ Βογιατζίδης υποστηρίζει ότι οι Γαβράδες πήγαν στην Αμοργό, μαζί με άλλους Βυζαντινούς αξιωματούχους, όπως ο Συνοδινός, ο Καλοδάς, ο Φραγκόπουλος, ο Γαβαλάς κ. ά., γύρω στα μέσα του 13ου αιώνα, μάλλον ως πολιτικοί εξόριστοι, γιατί συμμετείχαν σε αποτυχημένη στάση κατά του αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Βατάτζη. Αν και ιστορικό για την Αμοργό, το επώνυμο «Γαβράς» είναι ποντιακό (όπως και τα επώνυμα σε -άντης π.χ. Υψηλάντης).
 Σήμερα, η μεγαλύτερη εγκατάσταση Γαβράδων που είναι προσφυγικής καταγωγής, είναι στη Μακεδονία. Η φημισμένη βυζαντινή οικογένεια των Γαβράδων καταγόταν από το βυζαντινό θέμα Χαλδίας,  που ιδρύθηκε το 824 μ. X από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Β’ Τραυλό, με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα και άλλο σπουδαίο εμπορικό κέντρο την Κερασούντα. Η θέση των Γαβράδων στον Πόντο υπήρξε ηγετική επί των Κομνηνών τον 11ο και 12ο αιώνα. Μάλιστα, ο Θεόδωρος Γαβράς μαρτύρησε πολεμώντας, το 1098, τους Τούρκους στη Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ) της Αρμενίας και αγιοποιήθηκε.
Το γεγονός ότι κτήτορας της μονής της Παναγίας Χοζοβιώτισσας (ιδρύθηκε το 1088 στη νότια Αμοργό με τα απότομα βράχια και πήρε το όνομά της από την εικόνα της Παναγίας, που προέρχεται από τη Χοζοβα της Παλαιστίνης) υπήρξε ένας Κομνηνός έχει ασφαλώς τη σημασία του για την παρουσία του επώνυμου «Γαβράς» στην Αμοργό. Όπως έχει αξία και το γεγονός ότι οι Γαβράδες μετείχαν σε διάφορα κινήματα, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση το κίνημα του Θεόδωρου Β' Γαβρά (1204— 1208).
Ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζει και το γεγονός ότι ο Γαβράς δεν αναφέρεται σε παλαιά έγγραφα, όπως το Γεράκης, Γαβαλάς, Πάσσαρης, Θεολογίτης, Νομικός κ. ά. πάντως, η ιστορικότητα του επώνυμου στην Αμοργό αποδεικνύεται έμμεσα από την παρουσία του «Πύργου του Γαβρά» στη Χώρα, που το χτίσιμό του ανάγεται στην εποχή της ενετοκρατίας (βενετοκρατίας) στις Κυκλάδες (από το 1207).
Το πιθανότερο είναι ότι, είτε με την ιδιότητα του πολιτικού εξόριστου είτε με την ιδιότητα του στρατιωτικού αξιωματούχου, κάποιος (ή κάποιοι) Γαβράς εγκαταστάθηκε στην Αμοργό πριν από περίπου 800 χρόνια.
Η εγκατάσταση Γαβράδων στην Αμοργό έχει μεγάλη ιστορική σημασία, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Γαβράδες ήρθαν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες μετά το 1922-1923.
Μερικοί από τους Γαβράδες της Αμοργού που διακρίθηκαν είναι οι:

Παναγία Χοζοβιώτισσα

Δημήτριος Γαβράς, που πήρε μέρος στις  εθνoσυνελεύσεις, του Άστρους το 1823, της Τροιζήνας το 1827 και του Άργους το 1829, ως αντιπρόσωπος της Αμοργού. Υπήρξε δήμαρχος Αμοργού τo 1823, 1838 και το 1846.
Επαμεινώνδας Γαβράς (1836 -1917) υπήρξε διπλωμάτης. Γεννήθηκε στη Χώρα της Αμοργού. Γονείς του ήταν ο Δημήτριος Μ. Γαβράς και η Μαρία Ν. Βλαβιανού.
Ήταν, επίσης, ποιητής και βιολιστής.
Κωνσταντίνος Γαβράς (1875-1951), Γεννήθηκε στη Χώρα Αμοργού. Γονείς του ο Ιάκωβος Γαβράς και η Καλλιόπη Ρούσσου. Υπήρξε σχολάρχης Αμοργού και γυμνασιάρχης Σύρου.
Στην Αμοργό υπάρχει και οικογενειακό μουσικό συγκρότημα Γαβράδων, το οποίο παίζει νησιώτικη μουσική.