Εταιρεία των κοινοτικών καταστημάτων Σαντάς

Επειδή κατά το 1917 που ο πόλεμος εξακολουθούσε, παρατηρήθηκε έλλειψη σε πολλά είδη  πρώτης ανάγκης, γι' αυτό στις 15 Μάη οι Σανταίοι της Τραπεζούντας Ιω. Παστιανίδης, Παντ. Λαμπριανίδης, Xρισ. Moυρατχανίδης, Φιλ. Χειμωνίδης, Αβρ. Τσακμακίδης, Ανδρ. Τζαρτζής, Ιω. Παρμαξούζ, Παντ. Παστιανίδης και Κοσμάς Χιονίδης συνήλθαν στην Τραπεζούντα και ίδρυσαν την «Εταιρεία των κοινοτικών καταστημάτων Σαντάς».
Σκοπός της  Εταιρείας ήταν όπως αναγράφει το καταστατικό της: Να προμηθεύη εις τα μέλη αυτής με τιμάς όσον το δυνατόν μετριωτέρας διάφορα είδη καταναλώσεως και οικιακής χρήσεως... τοις μετρητοίς ή επί πιστώσει.

Φροντιστήριο  Τραπεζούντας

Πόροι:
1) εκ της συνδρομής των μελών,
 β) εκ των μετοχών και
 γ) εκ δανείων.
Μέλη της Εταιρείας ηδύναντο να γίνουν πάντες οι εκ Σάντας καταγόμενοι, αδιακρίτως φύλου.
Ο εγγραφόμενος έπρεπε να καταβάλη 1 ρούβλιον δια συνδρομήν και 10 τουλάχιστον δια μίαν μετοχήν.
Η Διοίκησις της Εταιρείας ανετίθετο εις εννεαμελές Διοικητικόν Συμβούλιον εδρεύον εν Τραπεζούντι και η θητεία του οποίου ήτο τριετής.
Ως ποιο σημείο προχώρησαν οι εργασίες της Εταιρείας δεν είναι γνωστό, γιατί κανένα από τα ιδρυτικά μέλη δεν ζει σήμερα για να μας πληροφορήσει. Κατά πάσαν πιθανότητα όμως δεν θα προέβη σε καμιά σοβαρή ενέργεια η Εταιρεία, γιατί το ρωσικό μέτωπο έπαθε σοβαρό κλονισμό εξ αιτίας της εσωτερικής διαφοροποίησης (θανάτωση της βασιλικής οικογένειας, Κερένσκυ, κομμουνιστές) και από το καλοκαίρι ακόμα άρχισε η παλιννόστηση του στρατού στη Ρωσία.
Σε λίγους μήνες έγινε η ανακατάληψη του Πόντου από τους Τούρκους και έτσι όλα τα όνειρα διαλύθηκαν.

Στάθης  Αθανασιάδης
Εκπαιδευτικός- Λαογράφος Σαντάς