Είναι βέβαιο ότι οι αφόρητες συνθήκες που προκάλεσαν οι εξισλαμίσεις και που οδήγησαν, ήδη από τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας, στον κρυπτοχριστιανισμό, στην περιοχή του Πόντου ίσχυσαν σε μεγαλύτερο βαθμό, ώστε το φαινόμενο να παρουσιάζει εκεί ιδιαίτερα αισθητή έξαρση σε σχέση με άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας. Οι λόγοι αυτής της έξαρσης θα μπορούσαν να συνοψιστούν: στην απουσία του νόμου από τις ακραίες και απόμερες εκείνες περιοχές, στην αυθαιρεσία των τοπικών αρχόντων και μπέηδων (ντερεμπέηδων), στην άγρια και ανελέητη οικονομική εκμετάλλευση κ.ά.
Στην Έκθεση του ελληνικού Υποπροξενείου Τραπεζούντας προς το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας (1857) αναφέρεται ότι, μετά την έκδοση του Χάττι Χουμαγιούν, επιτροπή Κρωμιωτών (δηλαδή Κρυπτοχριστιανών που ήταν γνωστοί στην περιοχή μ’ αυτό το όνομα) αναλαμβάνει να συντάξει υπομνήματα και να αγωνιστεί για την αναγνώριση της χριστιανικής τους πίστης, μέσω των Προξενείων της Τραπεζούντας και των Πρεσβειών της Κων/πολης.
Επισημαίνεται, ακόμη, ο κίνδυνος για αντίποινα εκ μέρους των Τούρκων, και τονίζεται η ανάγκη λήψης ορισμένων μέτρων. Στο τέλος επισυνάπτεται ένας κατάλογος που δίνει: στην α' στήλη ονόματα πόλεων και χωριών με τις ενορίες τους, στη β’ το συνολικό αριθμό των οικογενειών τους, στη γ' δ’ και ε’ το σύνολο των μουσουλμάνων, Κρωμιωτών και Ελλήνων, αντίστοιχα. Και όλα αυτά κατά πόλη, χωριό και ενορία (όπου υπάρχουν) στις επαρχίες των Μητροπόλεων Αργυρούπολης και Τραπεζούντας.
Γενικά, οι 86 οικισμοί (πόλεις, χωριά και ενορίες τους) φέρεται ότι κατοικούνται συνολικά από 10.961 οικογένειες, που αντιστοιχούν σε 9.260 μουσουλμάνους, 16.710 Κρωμιώτες και 29.235 Έλληνες. Στον κατάλογο δεν περιλαμβάνονται αντίστοιχα αριθμητικά στοιχεία 15 οικισμών περιοχής Σουρμένων, 30 περιοχής Ερζερούμ (Θεοδοσιούπολης), 20 από την επαρχία Δουνάης, 7 από την επαρχία Ούνιος και 11 Μεταλλείων.
Την ελληνική έκθεση συνόδευε και ο παρακάτω κατάλογος των οικισμών με κρυπτοχρι-στιανικό πληθυσμό:
Α) Οι υπαγόμενοι στη δικαιοδοσία της μητροπόλεως της Κιμισχανά (Αργυρούπολης) είναι κατά περιοχές:
 |
| Άγιος Κωνσταντίνος -Ζουρνατσιάντων |
Στην Έκθεση του ελληνικού Υποπροξενείου Τραπεζούντας προς το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας (1857) αναφέρεται ότι, μετά την έκδοση του Χάττι Χουμαγιούν, επιτροπή Κρωμιωτών (δηλαδή Κρυπτοχριστιανών που ήταν γνωστοί στην περιοχή μ’ αυτό το όνομα) αναλαμβάνει να συντάξει υπομνήματα και να αγωνιστεί για την αναγνώριση της χριστιανικής τους πίστης, μέσω των Προξενείων της Τραπεζούντας και των Πρεσβειών της Κων/πολης.
Επισημαίνεται, ακόμη, ο κίνδυνος για αντίποινα εκ μέρους των Τούρκων, και τονίζεται η ανάγκη λήψης ορισμένων μέτρων. Στο τέλος επισυνάπτεται ένας κατάλογος που δίνει: στην α' στήλη ονόματα πόλεων και χωριών με τις ενορίες τους, στη β’ το συνολικό αριθμό των οικογενειών τους, στη γ' δ’ και ε’ το σύνολο των μουσουλμάνων, Κρωμιωτών και Ελλήνων, αντίστοιχα. Και όλα αυτά κατά πόλη, χωριό και ενορία (όπου υπάρχουν) στις επαρχίες των Μητροπόλεων Αργυρούπολης και Τραπεζούντας.
Γενικά, οι 86 οικισμοί (πόλεις, χωριά και ενορίες τους) φέρεται ότι κατοικούνται συνολικά από 10.961 οικογένειες, που αντιστοιχούν σε 9.260 μουσουλμάνους, 16.710 Κρωμιώτες και 29.235 Έλληνες. Στον κατάλογο δεν περιλαμβάνονται αντίστοιχα αριθμητικά στοιχεία 15 οικισμών περιοχής Σουρμένων, 30 περιοχής Ερζερούμ (Θεοδοσιούπολης), 20 από την επαρχία Δουνάης, 7 από την επαρχία Ούνιος και 11 Μεταλλείων.
Την ελληνική έκθεση συνόδευε και ο παρακάτω κατάλογος των οικισμών με κρυπτοχρι-στιανικό πληθυσμό:
 |
| Σάντα |
Α) Οι υπαγόμενοι στη δικαιοδοσία της μητροπόλεως της Κιμισχανά (Αργυρούπολης) είναι κατά περιοχές:
|
|
Οικίες
|
Οθωμανοί
|
Κρωμιώτες
|
Γραικοί
|
|
1. Κρώμνη
|
|
|
|
|
|
Ενορία Μόχωρα
|
100
|
_
|
500
|
|
|
» Αληθινός
|
80
|
_
|
250
|
150
|
|
» Αλχαζάντων
|
200
|
_
|
250
|
750
|
|
» Καρναλάντων
|
100
|
_
|
200
|
500
|
|
» Σαμανάντων
|
200
|
_
|
_
|
1.000
|
|
» Ρουσταμάντων
|
100
|
|
200
|
500
|
|
» Γλούβενα
|
110
|
_
|
550
|
200
|
|
» Τζαχματάντων
|
40
|
|
|
200
|
|
» Σαράντων
και Γήμερα
|
150
|
10
|
50
|
690
|
|
1.080
|
10
|
1.800
|
5.590
|
|
|
2. Πάρτη ενορία μία
|
100
|
_
|
50
|
450
|
|
3. Γιαλήτερες
|
|
|
|
|
|
Ενορία Βαρενού
|
150
|
_
|
200
|
450
|
|
» Νατζαράντων
|
50
|
_
|
250
|
_
|
|
» Ρουσίον
|
80
|
_
|
500
|
100
|
|
»
Τζερκιλάντων
|
70
|
_
|
500
|
50
|
|
|
1.510
|
10
|
2.900
|
4.640
|
|
4. Στύλος
|
20
|
30
|
70
|
|
|
5. Ζιγανιτάντων
|
40
|
|
150
|
50
|
|
6. Σταυρί
|
|
|
|
|
|
Ενορία Επανωχώρι
|
70
|
50
|
300
|
|
|
» Μονοβάντων
|
100
|
_
|
100
|
400
|
|
» Παϊραμάντων
|
6
|
|
30
|
|
|
» Κατωχώρι
|
120
|
|
200
|
400
|
|
|
1.866
|
90
|
3.750
|
5.490
|
|
7. Σάντα
|
|
|
|
|
|
Ενορία Πιστοφάντων
|
170
|
|
100
|
750
|
|
» Ζουρνατσιάντων
|
70
|
|
350
|
|
|
» Τσακαλάντων
|
25
|
|
100
|
25
|
|
» Ισχανάντων
|
150
|
_
|
100
|
650
|
|
» Κοσλαράντων
|
40
|
|
200
|
__
|
|
» Πινατάντων
|
30
|
|
75
|
75
|
|
» Τερζάντων
|
80
|
|
250
|
150
|
|
» Φτελέν
|
50
|
|
250
|
|
|
|
2.481
|
90
|
5.175
|
7.140
|
|
8. Χάκαξα
|
40
|
|
125
|
75
|
|
9. Θεοφίλ
|
30
|
_
|
75
|
75
|
|
10. Χάρσερα
|
300
|
500
|
600
|
400
|
|
11. Κιμισχανά
με 4 χωρία
|
1.500
|
4.000
|
1.500
|
2.000
|
|
|
4.351
|
4.590
|
7.475
|
9.690
|
|
12. Τυρούλ με
21 χωρία
|
2.300
|
1.000
|
2.250
|
8.250
|
|
13. Χάραβα
|
150
|
100
|
200
|
450
|
|
14. Μούζενα
επτά ενορίες
|
500
|
-
|
500
|
2.000
|
|
15. Σίσε και
Παζπέν
|
100
|
|
300
|
200
|
|
7.401
|
5.960
|
10.725
|
20.590
|
|
B) Οι υπαγόμενοι στη δικαιοδοσία της Τραπεζούντας
είναι κατά περιοχές:
|
|||||
|
16. Ταντουρλού
|
60
|
20
|
200
|
80
|
|
|
17. Χαμά
|
20
|
25
|
50
|
25
|
|
|
18. Λερί
|
200
|
_
|
500
|
500
|
|
|
19. Κελεχπίρ
Κελιλ- πιρτέκ
|
150
|
250
|
150
|
350
|
|
|
20. Σερίανα
|
500
|
1.500
|
500
|
500
|
|
|
21. Τζαγράκ
|
250
|
500
|
250
|
500
|
|
|
22.
Πουλαντζάκ
|
50
|
—
|
100
|
150
|
|
|
23. Αγ-τάν (Αγκελαγί)
|
200
|
—
|
750
|
. 250
|
|
Όσοι δεν αναφέρθηκαν είναι οι
εξής: «Σουρμένων 15, Ερζερούμ 50, Δουνάπ 20, Ούνιος 7,
Μεταλλεία: Καπάν, Αργίνι, Αγίταγι, Περεκετλή, Πουγγάρ, Πουνέτι ταγί, Εσαλή,
Έσπια, Λαχανά, Γκιζούλ καγιά, Χατζικογί, που αριθμούνται ως 50 κάτοικοι».
Παρόμοια στοιχεία δίνει και η αγγλική έκθεση που
συντάχθηκε από το αγγλικό Προξενείο Τραπεζούντας και στάλθηκε το 1857 στην
αγγλική πρεσβεία Κωνσταντινούπολης.
Ευστάθιος Πελαγίδης
Καθηγητής Πανεπιστημίου
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου