Η γενοκτονία των Ποντίων (1916-1923) από τους Τούρκους, με περισσότερους από 350.000 νεκρούς, αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη γενοκτονία μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων.
Ο όρος «γενοκτονία» σημαίνει τη μεθοδική εξολόθρευση μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Τα θύματα εξοντώνονται όχι γιατί έφταιξαν σε κάτι, αλλά για τα ίδια τα χαρακτηριστικά τους. Οι κάτοικοι του Πόντου εξοντώθηκαν, επειδή ήταν Έλληνες και Χριστιανοί. Βέβαια, ο ποντιακός ελληνισμός, από την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας το (1461), γνώρισε συνεχείς διωγμούς, σφαγές, ξεριζωμούς, εξισλαμισμό και εκτουρκισμό με αποκορύφωμα την γενοκτονία του 20ου αιώνα.
Η συστηματική εξόντωση των Ποντίων, όπως και των γειτόνων τους Αρμενίων, υπήρξε προσχεδιασμένο έγκλημα. Η απόφαση για την εξόντωσή τους πάρθηκε από το Νεοτουρκικό Κομιτάτο «Ένωση και Πρόοδος» το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ το (1919-1923).
Με την επανάσταση του 1908, οι Νεότουρκοι με επικεφαλείς τους Εμβέρ πασά, Μεχμέτ Ταλαάτ κ.α. επικράτησαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και σταδιακά αποκάλυψαν το στόχο τους. Αυτός ήταν η μετατροπή της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε εθνικό τουρκικό κράτος, με την εξόντωση και τον εκτουρκισμό των άλλων λαών.
Στο συνέδριο των Νεότουρκων, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1911, πάρθηκε η εξής απόφαση: «Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα. Οι μωαμεθανικές αντιλήψεις πρέπει να κυριαρχήσουν στη χώρα. Κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα πρέπει να καταπνίγεται».
Στις 30 Μαΐου 1911 ο μητροπολίτης Αμασείας Γερμανός Καραβαγγέλης κατήγγειλε στο οικουμενικό Πατριαρχείο και στο υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας τις βαρβαρότητες οργάνων της τουρκικής κυβέρνησης στην περιοχή του. Οι Νεότουρκοι κήρυξαν οικονομικό πόλεμο σε καθετί ελληνικό. Απαγόρευσαν τα ελληνικά προϊόντα και δεν επέτρεψαν στα ελληνικά πλοία να αγκυροβολήσουν σε τουρκικά λιμάνια. Αυτό το εμπορικό μποϋκοτάζ πραγματοποιήθηκε σε ολόκληρη την Τουρκία και, φυσικά, και στον Πόντο.
Η μισαλλόδοξη και αντιχριστιανική πολιτική των Νεότουρκων οδήγησε στους βαλκανικούς πολέμους (1912-1913), με ενωμένες τις χριστιανικές χώρες της Βαλκανικής εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, βέβαια, οι διωγμοί αυξήθηκαν. Στην Τραπεζούντα οι τουρκικές εφημερίδες παρακινούσαν τους αναγνώστες ν’αρχίσουν τους διωγμούς και τις σφαγές.
Το Μάιο του 1913 εξελέγη μητροπολίτης Τραπεζούντας ο Χρύσανθος και το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους εγκαταστάθηκε στην Τραπεζούντα, την πρωτεύουσα του Πόντου. Στις δύσκολες ώρες της γένεσης του νεοτουρκικού εθνικισμού, μπόρεσε να προφυλάξει ικανοποιητικά το ποίμνιό του.
Οι διωγμοί εκδηλώθηκαν, αρχικά, με τη μορφή σποραδικών κρουσμάτων βίας, καταστροφών, απελάσεων και εκτοπισμών. Πολύ γρήγορα, όμως, έγιναν πιο συστηματικοί, πιο οργανωμένοι και εκτεταμένοι και στρέφονταν τόσο κατά των Ελλήνων όσο και κατά των Αρμενίων. Εμπνευστής και εγκέφαλος αυτής της επιχείρησης γενοκτονίας ήταν ο Μεχμέτ Ταλαάτ, υπουργός των Εσωτερικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με δικές του εντολές, εξαπολύθηκαν οι διωγμοί κατά των «ανεπιθύμητων» εθνοτήτων σε μία τεράστια έκταση.
Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η Τουρκία έλαβε μέρος ως σύμμαχος της Γερμανίας, έχοντας πια την ευχέρεια να εφαρμόσει πλήρως το παλαιότερο σχέδιο της εξόντωσης των χριστιανών.
Στις 20 Ιουλίου 1914 κηρύχτηκε γενική επιστράτευση όλων των εθνών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι χριστιανοί είχαν επιστρατευτεί για πρώτη φορά στους βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913. Στη γενική επιστράτευση του 1914, κλήθηκαν οι ηλικίες από 20 μέχρι 50 ετών. Όσοι δεν παρουσιάζονταν μέσα σε 11 ημέρες, θεωρούνταν λιποτάκτες και καταδικάζονταν σε θάνατο.
Τους χριστιανούς στρατιώτες τους έστελναν στα τάγματα εργασίας, τα διαβόητα Αμελέ Ταμπουρού, για να σπάζουν πέτρες και να ανοίγουν δρόμους στα βουνά, κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, κρύο, βροχές και χιόνια. Τόσο άθλιες ήταν οι συνθήκες της ζωής τους, τόσο λίγη η τροφή και τόση η κακομεταχείρισή τους ώστε ελάχιστοι από αυτούς επέζησαν.
Πολλοί, που δεν μπορούσαν να αντέξουν την εξοντωτική δουλειά και τις θανάσιμες κακουχίες, δραπέτευαν και γύριζαν στις εστίες τους. Οι στρατιωτικές αρχές τους καταδίωκαν. Με αφορμή την ανυποταξία 300 φυγόστρατων, εκκενώθηκαν και πυρπολήθηκαν 88 ελληνικά χωριά, από το Δεκέμβριο του 1916 ως το Φεβρουάριο του 1917. Οι κάτοικοι των χωριών αυτών, εκτοπίστηκαν βίαια στο νομό Άγκυρας, μέσα σε δριμύτατο χειμώνα. Το ένα τέταρτο από αυτούς πέθανε κατά τη διαδρομή από τις κακουχίες.
Στον Πόντο οι διωγμοί πήραν τραγικές προεκτάσεις. Τον Μάιο του 1914, υπό την καθοδήγηση Γερμανών αξιωματικών, επεκτάθηκαν οι διωγμοί στη δυτική Μ. Ασία και στον Πόντο. Προφασιζόμενοι οι Τούρκοι πιθανή ρωσική προέλαση στον ανατολικό Πόντο, από το μέτωπο του Καυκάσου, τον Ιανουάριο του 1917, άρχισαν να εκτοπίζουν τους Χριστιανούς στο εσωτερικό.
Η εφαρμογή άρχισε από την Αμισό και την Πάφρα. Χωριά λεηλατήθηκαν και κάηκαν εξ’ολοκλήρου, μαζί με τα σχολεία και τις εκκλησίες, και οι κάτοικοι εκτοπίστηκαν. Τα γυναικόπαιδα στάλθηκαν πεζή, μέσα στη βροχή και στο χιόνι, στα βιλαέτια Σεβάστειας και Άγκυρας. Νήπια, κορίτσια, έγκυοι, ασθενείς και γέροντες ωθούνταν από τόπο σε τόπο, διανυκτερεύοντας κατά χιλιάδες σε άθλια χάνια χωρίς τροφή. Παιδιά έχαναν τους γονείς τους και διασκορπίζονταν στα τουρκικά χωριά. Οι μετατοπιζόμενοι πέθαιναν στο δρόμο από την πείνα, το κρύο και τις ταλαιπωρίες και θάβονταν στα βουνά ή έμεναν άταφοι.
Η ήττα της Τουρκίας, από τις δυνάμεις της Αντάντ, και το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου έφερε μία προσωρινή ανάπαυλα στο απάνθρωπο σχέδιο των Νεότουρκων.
Όμως σύντομα άρχισε νέος άγριος διωγμός κατά των Ελλήνων, πολύ πιο άγριος και απάνθρωπος από τους προηγούμενους, που υπήρξε η χαριστική βολή για τον ποντιακό ελληνισμό. Το κεμαλικό καθεστώς κήρυξε το μίσος εναντίον των Ελλήνων και σχεδίασε την ολοκλήρωση της εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού, που είχαν ξεκινήσει οι Νεότουρκοι το 1916. Στις 19 Μαΐου 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στην Τραπεζούντα και από τότε άρχισε η δεύτερη και σκληρότερη φάση της ποντιακής γενοκτονίας. Ο Ελληνισμός του Πόντου και της Ιωνίας εξοντώθηκε, μέσα σε λίγα χρόνια, από τους τσέτες του Κεμάλ. Μέλος της κεμαλικής οργάνωσης ήταν ο αρχιτσέτης Τοπάλ Οσμάν, γνωστός στην ιστορία ως ο μεγαλύτερος δήμιος των Ελλήνων του Πόντου.
Η τρομοκρατία, τα εργατικά τάγματα, οι εξορίες, οι κρεμάλες, οι πυρπολήσεις των χωριών, οι κακοποιήσεις των γυναικών, οι δολοφονίες ανάγκασαν τους Έλληνες του Πόντου να ανεβούν στα βουνά, οργανώνοντας αντάρτικο για την προστασία του άμαχου πληθυσμού. Τα θύματα της γενοκτονίας θα ήταν πολύ περισσότερα, αν δεν υπήρχε το επικό και ακατάβλητο ποντιακό αντάρτικο.
Με την επικράτηση του Κεμάλ, οι διωγμοί συνεχίζονταν με μεγαλύτερη ένταση. Στις πόλεις του Πόντου στήνονταν τα διαβόητα έκτακτα «Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας», τα οποία, με συνοπτική διαδικασία, καταδίκαζαν και εκτελούσαν την ηγεσία του ποντιακού ελληνισμού.
Από τα ίδια «δικαστήρια» καταδικάστηκαν σε θάνατο και οι συνεργάτες του μητροπολίτη Χρύσανθου και σημαίνοντα μέλη της ελληνικής κοινότητας, όπως οι Ματθ. Κωφίδης, βουλευτης, Ν. Καπετανίδης, διευθυντής της εφημερίδας «ΕΠΟΧΗ», Αλ. Ακριτίδης. Όλοι τους απαγχονίσθηκαν στην Αμάσεια.
Με όλους αυτούς τους διωγμούς ήρθε το τέλος του Πόντου. Περισσότεροι από 350.000 Πόντιοι βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς. Τα βουνά και οι χαράδρες του Πόντου γέμισαν από τα πτώματα των αθώων θυμάτων της τουρκικής θηριωδίας.
Τον επίλογο της τραγικής ποντιακής γενοκτονίας αποτέλεσε ο βίαιος ξεριζωμός των επιζόντων με την καταστροφή του 1922.
Με τη συνθήκη της ανταλλαγής των πληθυσμών, ήρθαν στην Ελλάδα όσοι Έλληνες επέζησαν από την τουρκική θηριωδία. Κανένας Ελληνοπόντιος δεν απέμεινε στην ιστορική του πατρίδα, εκτός από αυτούς που βίαια εκτουρκίστηκαν και εξισλαμίστηκαν.
Οι Πόντιοι εγκατέλειψαν περιουσίες, κινητές και ακίνητες, αξίας περίπου 115.000.000 χρυσών λιρών Τουρκίας, χωρίς να πάρουν μαζί τους τίποτα, εκτός από τα ενδύματά τους, σε αντίθεση με τους Τούρκους που έφυγαν με τιμές από την Ελλάδα και πήραν μαζί τους ό,τι ήθελαν. Συγκινητικές περιγραφές εξιστορούν με πόση αυτοθυσία και ηρωισμό οι Πόντιοι διακινδύνευσαν τη μεταφορά, όχι άλλων πολύτιμων και τιμαλφών αντικειμένων αλλά, των αγίων εικόνων, των ιερών και οσίων της πίστεως!
Η καινούργια ζωή στην Ελλάδα εκείνων των προσφύγων ήταν η αρχή νέων περιπετειών. Αλλά αγωνίστηκαν σκληρά με υπομονή και μεγαλούργησαν σε όλους τους τομείς της κοινωνίας.
Σήμερα ο Ποντιακός Ελληνισμός συνεχίζει τη λαμπρή του πορεία, ενωμένος άρρηκτα με τους όπου γης Έλληνες. Η ιστορία του αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη ολόκληρου του Ελληνισμού και ο πολιτισμός και οι παραδόσεις του κληρονομιά όλων των Ελλήνων.
Η βουλή των Ελλήνων, το Φεβρουάριο του 1994, ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, την περίοδο 1916-1923. Η αναγνώριση αυτή δικαίωσε ηθικά τον ποντιακό ελληνισμό. Σήμερα, 90 χρόνια μετά, με πόνο ψυχής θυμόμαστε:
Αιώνων πολιτισμούς που λεηλατήθηκαν από βάρβαρους κατακτητές,
Σύμβολα που βεβηλώθηκαν,
Εστίες που έσβησαν,
Σχολεία που έκλεισαν,
Εκκλησίες που έμειναν αλειτούργητες,
Μοναστήρια έρημα, χωρίς μοναχούς,
Κορμιά μαρτύρων άταφα,
Βουνά κι ακρογιάλια ματωμένα,
Κάστρα ορφανεμένα,
Λαούς αδικημένους, που «το δίκιο τους κρίθηκε, όπως επέβαλε το δίκαιο των ισχυρών της γης».
Είναι ιερό μας χρέος να μην ξεχάσουμε ποτέ όσα μαρτύρια υπέστησαν οι πρόγονοί μας, οι Έλληνες του Πόντου, σ’εκείνον τον ανελέητο διωγμό, να μείνουμε πάντα στο δρόμο που εκείνοι χάραξαν και περπάτησαν, στο δρόμο της αρετής και της αυτοθυσίας, αλλά και να αποδίδουμε πάντοτε τις πρέπουσες τιμές στη μνήμη τους. Αυτός είναι και ο σκοπός του σημερινού μνημοσύνου.
Είναι το ελάχιστο που μπορούμε εμείς να κάνουμε, σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης, για όσα ωραία και υψηλά εκείνοι μας κληροδότησαν.
ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥΣ Η ΜΝΗΜΗ
Αναστασία Λειβαδοπούλου
Φιλόλογος
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 19-5-2013, στον I. Ναό Αγίου Γεωργίου Πανοράματος, στο μνημόσυνο για τα θύματα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Ο όρος «γενοκτονία» σημαίνει τη μεθοδική εξολόθρευση μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Τα θύματα εξοντώνονται όχι γιατί έφταιξαν σε κάτι, αλλά για τα ίδια τα χαρακτηριστικά τους. Οι κάτοικοι του Πόντου εξοντώθηκαν, επειδή ήταν Έλληνες και Χριστιανοί. Βέβαια, ο ποντιακός ελληνισμός, από την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας το (1461), γνώρισε συνεχείς διωγμούς, σφαγές, ξεριζωμούς, εξισλαμισμό και εκτουρκισμό με αποκορύφωμα την γενοκτονία του 20ου αιώνα.
Η συστηματική εξόντωση των Ποντίων, όπως και των γειτόνων τους Αρμενίων, υπήρξε προσχεδιασμένο έγκλημα. Η απόφαση για την εξόντωσή τους πάρθηκε από το Νεοτουρκικό Κομιτάτο «Ένωση και Πρόοδος» το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ το (1919-1923).
Με την επανάσταση του 1908, οι Νεότουρκοι με επικεφαλείς τους Εμβέρ πασά, Μεχμέτ Ταλαάτ κ.α. επικράτησαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και σταδιακά αποκάλυψαν το στόχο τους. Αυτός ήταν η μετατροπή της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε εθνικό τουρκικό κράτος, με την εξόντωση και τον εκτουρκισμό των άλλων λαών.
Στο συνέδριο των Νεότουρκων, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1911, πάρθηκε η εξής απόφαση: «Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα. Οι μωαμεθανικές αντιλήψεις πρέπει να κυριαρχήσουν στη χώρα. Κάθε άλλη θρησκευτική προπαγάνδα πρέπει να καταπνίγεται».
 |
| Ν. Καπετανίδης |
Η μισαλλόδοξη και αντιχριστιανική πολιτική των Νεότουρκων οδήγησε στους βαλκανικούς πολέμους (1912-1913), με ενωμένες τις χριστιανικές χώρες της Βαλκανικής εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, βέβαια, οι διωγμοί αυξήθηκαν. Στην Τραπεζούντα οι τουρκικές εφημερίδες παρακινούσαν τους αναγνώστες ν’αρχίσουν τους διωγμούς και τις σφαγές.
Το Μάιο του 1913 εξελέγη μητροπολίτης Τραπεζούντας ο Χρύσανθος και το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους εγκαταστάθηκε στην Τραπεζούντα, την πρωτεύουσα του Πόντου. Στις δύσκολες ώρες της γένεσης του νεοτουρκικού εθνικισμού, μπόρεσε να προφυλάξει ικανοποιητικά το ποίμνιό του.
Οι διωγμοί εκδηλώθηκαν, αρχικά, με τη μορφή σποραδικών κρουσμάτων βίας, καταστροφών, απελάσεων και εκτοπισμών. Πολύ γρήγορα, όμως, έγιναν πιο συστηματικοί, πιο οργανωμένοι και εκτεταμένοι και στρέφονταν τόσο κατά των Ελλήνων όσο και κατά των Αρμενίων. Εμπνευστής και εγκέφαλος αυτής της επιχείρησης γενοκτονίας ήταν ο Μεχμέτ Ταλαάτ, υπουργός των Εσωτερικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με δικές του εντολές, εξαπολύθηκαν οι διωγμοί κατά των «ανεπιθύμητων» εθνοτήτων σε μία τεράστια έκταση.
Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η Τουρκία έλαβε μέρος ως σύμμαχος της Γερμανίας, έχοντας πια την ευχέρεια να εφαρμόσει πλήρως το παλαιότερο σχέδιο της εξόντωσης των χριστιανών.
Στις 20 Ιουλίου 1914 κηρύχτηκε γενική επιστράτευση όλων των εθνών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι χριστιανοί είχαν επιστρατευτεί για πρώτη φορά στους βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913. Στη γενική επιστράτευση του 1914, κλήθηκαν οι ηλικίες από 20 μέχρι 50 ετών. Όσοι δεν παρουσιάζονταν μέσα σε 11 ημέρες, θεωρούνταν λιποτάκτες και καταδικάζονταν σε θάνατο.
Τους χριστιανούς στρατιώτες τους έστελναν στα τάγματα εργασίας, τα διαβόητα Αμελέ Ταμπουρού, για να σπάζουν πέτρες και να ανοίγουν δρόμους στα βουνά, κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, κρύο, βροχές και χιόνια. Τόσο άθλιες ήταν οι συνθήκες της ζωής τους, τόσο λίγη η τροφή και τόση η κακομεταχείρισή τους ώστε ελάχιστοι από αυτούς επέζησαν.
Πολλοί, που δεν μπορούσαν να αντέξουν την εξοντωτική δουλειά και τις θανάσιμες κακουχίες, δραπέτευαν και γύριζαν στις εστίες τους. Οι στρατιωτικές αρχές τους καταδίωκαν. Με αφορμή την ανυποταξία 300 φυγόστρατων, εκκενώθηκαν και πυρπολήθηκαν 88 ελληνικά χωριά, από το Δεκέμβριο του 1916 ως το Φεβρουάριο του 1917. Οι κάτοικοι των χωριών αυτών, εκτοπίστηκαν βίαια στο νομό Άγκυρας, μέσα σε δριμύτατο χειμώνα. Το ένα τέταρτο από αυτούς πέθανε κατά τη διαδρομή από τις κακουχίες.
Στον Πόντο οι διωγμοί πήραν τραγικές προεκτάσεις. Τον Μάιο του 1914, υπό την καθοδήγηση Γερμανών αξιωματικών, επεκτάθηκαν οι διωγμοί στη δυτική Μ. Ασία και στον Πόντο. Προφασιζόμενοι οι Τούρκοι πιθανή ρωσική προέλαση στον ανατολικό Πόντο, από το μέτωπο του Καυκάσου, τον Ιανουάριο του 1917, άρχισαν να εκτοπίζουν τους Χριστιανούς στο εσωτερικό.
Η εφαρμογή άρχισε από την Αμισό και την Πάφρα. Χωριά λεηλατήθηκαν και κάηκαν εξ’ολοκλήρου, μαζί με τα σχολεία και τις εκκλησίες, και οι κάτοικοι εκτοπίστηκαν. Τα γυναικόπαιδα στάλθηκαν πεζή, μέσα στη βροχή και στο χιόνι, στα βιλαέτια Σεβάστειας και Άγκυρας. Νήπια, κορίτσια, έγκυοι, ασθενείς και γέροντες ωθούνταν από τόπο σε τόπο, διανυκτερεύοντας κατά χιλιάδες σε άθλια χάνια χωρίς τροφή. Παιδιά έχαναν τους γονείς τους και διασκορπίζονταν στα τουρκικά χωριά. Οι μετατοπιζόμενοι πέθαιναν στο δρόμο από την πείνα, το κρύο και τις ταλαιπωρίες και θάβονταν στα βουνά ή έμεναν άταφοι.
Η ήττα της Τουρκίας, από τις δυνάμεις της Αντάντ, και το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου έφερε μία προσωρινή ανάπαυλα στο απάνθρωπο σχέδιο των Νεότουρκων.
Όμως σύντομα άρχισε νέος άγριος διωγμός κατά των Ελλήνων, πολύ πιο άγριος και απάνθρωπος από τους προηγούμενους, που υπήρξε η χαριστική βολή για τον ποντιακό ελληνισμό. Το κεμαλικό καθεστώς κήρυξε το μίσος εναντίον των Ελλήνων και σχεδίασε την ολοκλήρωση της εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού, που είχαν ξεκινήσει οι Νεότουρκοι το 1916. Στις 19 Μαΐου 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στην Τραπεζούντα και από τότε άρχισε η δεύτερη και σκληρότερη φάση της ποντιακής γενοκτονίας. Ο Ελληνισμός του Πόντου και της Ιωνίας εξοντώθηκε, μέσα σε λίγα χρόνια, από τους τσέτες του Κεμάλ. Μέλος της κεμαλικής οργάνωσης ήταν ο αρχιτσέτης Τοπάλ Οσμάν, γνωστός στην ιστορία ως ο μεγαλύτερος δήμιος των Ελλήνων του Πόντου.
Η τρομοκρατία, τα εργατικά τάγματα, οι εξορίες, οι κρεμάλες, οι πυρπολήσεις των χωριών, οι κακοποιήσεις των γυναικών, οι δολοφονίες ανάγκασαν τους Έλληνες του Πόντου να ανεβούν στα βουνά, οργανώνοντας αντάρτικο για την προστασία του άμαχου πληθυσμού. Τα θύματα της γενοκτονίας θα ήταν πολύ περισσότερα, αν δεν υπήρχε το επικό και ακατάβλητο ποντιακό αντάρτικο.
Από τα ίδια «δικαστήρια» καταδικάστηκαν σε θάνατο και οι συνεργάτες του μητροπολίτη Χρύσανθου και σημαίνοντα μέλη της ελληνικής κοινότητας, όπως οι Ματθ. Κωφίδης, βουλευτης, Ν. Καπετανίδης, διευθυντής της εφημερίδας «ΕΠΟΧΗ», Αλ. Ακριτίδης. Όλοι τους απαγχονίσθηκαν στην Αμάσεια.
Με όλους αυτούς τους διωγμούς ήρθε το τέλος του Πόντου. Περισσότεροι από 350.000 Πόντιοι βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς. Τα βουνά και οι χαράδρες του Πόντου γέμισαν από τα πτώματα των αθώων θυμάτων της τουρκικής θηριωδίας.
Τον επίλογο της τραγικής ποντιακής γενοκτονίας αποτέλεσε ο βίαιος ξεριζωμός των επιζόντων με την καταστροφή του 1922.
Με τη συνθήκη της ανταλλαγής των πληθυσμών, ήρθαν στην Ελλάδα όσοι Έλληνες επέζησαν από την τουρκική θηριωδία. Κανένας Ελληνοπόντιος δεν απέμεινε στην ιστορική του πατρίδα, εκτός από αυτούς που βίαια εκτουρκίστηκαν και εξισλαμίστηκαν.
Οι Πόντιοι εγκατέλειψαν περιουσίες, κινητές και ακίνητες, αξίας περίπου 115.000.000 χρυσών λιρών Τουρκίας, χωρίς να πάρουν μαζί τους τίποτα, εκτός από τα ενδύματά τους, σε αντίθεση με τους Τούρκους που έφυγαν με τιμές από την Ελλάδα και πήραν μαζί τους ό,τι ήθελαν. Συγκινητικές περιγραφές εξιστορούν με πόση αυτοθυσία και ηρωισμό οι Πόντιοι διακινδύνευσαν τη μεταφορά, όχι άλλων πολύτιμων και τιμαλφών αντικειμένων αλλά, των αγίων εικόνων, των ιερών και οσίων της πίστεως!
Η καινούργια ζωή στην Ελλάδα εκείνων των προσφύγων ήταν η αρχή νέων περιπετειών. Αλλά αγωνίστηκαν σκληρά με υπομονή και μεγαλούργησαν σε όλους τους τομείς της κοινωνίας.
Σήμερα ο Ποντιακός Ελληνισμός συνεχίζει τη λαμπρή του πορεία, ενωμένος άρρηκτα με τους όπου γης Έλληνες. Η ιστορία του αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη ολόκληρου του Ελληνισμού και ο πολιτισμός και οι παραδόσεις του κληρονομιά όλων των Ελλήνων.
Η βουλή των Ελλήνων, το Φεβρουάριο του 1994, ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, την περίοδο 1916-1923. Η αναγνώριση αυτή δικαίωσε ηθικά τον ποντιακό ελληνισμό. Σήμερα, 90 χρόνια μετά, με πόνο ψυχής θυμόμαστε:
Αιώνων πολιτισμούς που λεηλατήθηκαν από βάρβαρους κατακτητές,
Σύμβολα που βεβηλώθηκαν,
Εστίες που έσβησαν,
Σχολεία που έκλεισαν,
Εκκλησίες που έμειναν αλειτούργητες,
Μοναστήρια έρημα, χωρίς μοναχούς,
Κορμιά μαρτύρων άταφα,
Βουνά κι ακρογιάλια ματωμένα,
Κάστρα ορφανεμένα,
Λαούς αδικημένους, που «το δίκιο τους κρίθηκε, όπως επέβαλε το δίκαιο των ισχυρών της γης».
Είναι ιερό μας χρέος να μην ξεχάσουμε ποτέ όσα μαρτύρια υπέστησαν οι πρόγονοί μας, οι Έλληνες του Πόντου, σ’εκείνον τον ανελέητο διωγμό, να μείνουμε πάντα στο δρόμο που εκείνοι χάραξαν και περπάτησαν, στο δρόμο της αρετής και της αυτοθυσίας, αλλά και να αποδίδουμε πάντοτε τις πρέπουσες τιμές στη μνήμη τους. Αυτός είναι και ο σκοπός του σημερινού μνημοσύνου.
Είναι το ελάχιστο που μπορούμε εμείς να κάνουμε, σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης, για όσα ωραία και υψηλά εκείνοι μας κληροδότησαν.
ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥΣ Η ΜΝΗΜΗ
Αναστασία Λειβαδοπούλου
Φιλόλογος
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 19-5-2013, στον I. Ναό Αγίου Γεωργίου Πανοράματος, στο μνημόσυνο για τα θύματα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
ΠΗΓΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου