ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΝ ΜΑΣ ΖΗΤΗΜΑ (Γεώργιος Σκληρός)

Ο Πόντιος στοχαστής Γεώργιος Σκληρός-Κωνσταντινίδης έγραφε - εκτός των πολλών άλλων — το 1907, τη μελέτη «Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα», στην εισαγωγή της οποίας αναφέρει τα εξής :

Αν υπάρχει πράγμα, εις το οποίον όλοι οι Έλληνες είμεθα σύμφωνοι, είναι η κακή κατάστασις της πατρίδος μας. Νέοι και γέροντες με μια φωνή ομολογούν την αθλίαν κατάστασιν του επισήμου κράτους, πολλοί δε ήρχισαν να συναισθάνωνται, ότι και αυτή η κοινωνία μας πάσχει από χρονίαν και ανίατον σχεδόν ασθένειαν. Έως εδώ ομοφωνία  πρωτοφανής!
 Άμα όμως έλθωμεν εις την εξήγησιν της καταστάσεως αυτής βλέπομεν μίαν σύγχυσιν γνωμών, μίαν διαφωνίαν τρομακτικήν: οι περισσότεροι κατηγορούν το πολίτευμα, ως την μόνην αιτίαν της ελεεινής καταστάσεως, άλλοι την φιλοδοξίαν και αθλιότητα των πολιτικών μας, τρίτοι την συναλλαγήν, τέταρτοι την δυναστείαν, πέμπτοι την γλώσσαν και το εκπαιδευτικόν σύστημα, έκτοι την διαφθοράν του τύπου, έβδομοι την έλλειψιν εθνικού πνεύματος κτλ. κτλ.
Όλαι αυταί αι εξηγήσεις, αν και τόσον διάφοροι αναμεταξύ των, έχουν όμως κάτι τι το κοινόν, πάσχουν από ένα και το αυτό ελάττωμα, το οποίον τας φέρνει εις τον ίδιον εσφαλμένον παρονομαστήν! Όλαι αυταί αι εξηγήσεις μας δεικνύουν τα διάφορα μόνον συμπτώματα της ασθενείας του έθνους, χωρίς να μας εξηγήσουν την αιτίαν αυτής· μας δίδουν δηλαδή αποτέλεσμα και όχι αιτίαν.
Καθένας από τους κριτικούς παίρνει ένα μόνον ή μερικά συμπτώματα, τα οποία δι’ αυτόν ή εκείνον τον λόγον του κάμνουν μεγαλυτέραν εντύπωσιν, και παραβλέπει τα επίλοιπα, προ πάντων δε ούτε καν υποπτεύεται ότι όλα αυτά είναι απλά μόνον συμπτώματα και ότι την γενικήν αιτίαν της ασθενείας πρέπει να την ζητήση πολύ βαθύτερα.
Αν ευρίσκετο η γενική αιτία του κακού και εθεραπεύετο, όλα αυτά τα συμπτώματα ολίγον κατ’ ολίγον θα εξαφανίζοντο, διότι θα εχάνετο και η αιτία η παράγουσα ή υποστηρίζουσα αυτά. Το πολίτευμα θα μας εφαίνετο καλόν, οι πολιτικοί μας θα εγίνοντο άνθρωποι της δουλειάς, η συναλλαγή θα περιωρίζετο εις το ανθρωπίνως δυνατόν, περί δυναστείας ούτε λόγος θα εγίνετο πλέον, η γλώσσα και το εκπαιδευτικόν σύστημα θα εδιορθώνοντο, ο τύπος θα εγίνετο σοβαρώτερος, η αναρχία θα έπαυε και εν γένει θα αποκτούσαμεν ισχυρούς χαρακτήρας και φανατικάς πεποιθήσεις.
 Αυτό ήδη συνέβη εις τα λοιπά έθνη και δια τούτο ζουν και αναπτύσσονται ομαλώς. Αν ο εγκέφαλός  μας δεν ήτο στρεβλωμένος από ψέμματα, τόσον ανίκανος να γυρεύη και να βρίσκη παντού φυσικάς αιτίας, θα ήρχετο και σε κανενός το κεφάλι η απλή ιδέα να ζητήση και να μάθη τι λογικήν μετεχειρίσθησαν τα έθνη δια να λύσουν τα κοινωνικά των προβλήματα· και τότε θα εμάνθανε ότι υπάρχουν μερικοί κοινωνικοί νόμοι γενικοί και αναπόφευκτοι δι’ όλους, τους οποίους αν εφήρμοζε κατόπιν στην Ελλάδα θα έλυεν ευκόλως το κοινωνικόν μας πρόβλημα, απαράλλακτα όπως έκαμαν τα άλλα έθνη δια τον εαυτόν τους. Αντί να κάμωμε το απλούστατον αυτό πράγμα, είχαμε την αφέλειαν να νομίζωμεν ότι δια την Ελλάδα κοινωνικοί νόμοι δεν εγράφησαν και ότι έξω από τας μεγάλας λέξεις που φωνάζωμεν καθημέραν άλλο τι όχι μόνον δεν υπάρχει, αλλ’ ούτε είναι δυνατόν να υπάρχη. Η πραγματικότης μας εξεδικήθη τρομερά!
Είμεθα το μόνον ευρωπαϊκόν κράτος που δεν έλυσε ακόμη το κοινωνικόν του αίνιγμα, το μόνον έθνος που όχι μόνον δεν έχει πολιτικά κόμματα με ωρισμένας αρχάς και πεποιθήσεις, αλλ’ ούτε καν άτομα με ωρισμένας κοινωνικάς ιδέας, με οπωσδήποτε πρωτότυπον και συνεπές σύστημα κοινωνικής αντιλήψεως, το οποίον και να κηρύττουν με ανδρικήν παρρησίαν, ολίγον φροντίζοντες εάν αυτό δεν συμφωνεί με την λογικήν και τας παραδόσεις του έθνους.
Πρωτοφανής έλλειψις όχι μόνον τολμηρών, πρωτοτύπων ιδεών, αλλά και ειλικρινούς ανδρικού χαρακτήρος, αρμόζοντος εις ελευθέρους πολίτας. Αυτό είναι φυσικόν· εις τοιαύτην ατμόσφαιραν πρωτοφανούς ψεύδους και απάτης, της οποίας βάσις μεν είναι η βυζαντινή σχολαστικότης εις όλα, ασιατικά ένστικτα, αποκτηθέντα σε πολυχρόνιον δουλείαν, και κακή απομίμησις των αρνητικών μόνον μερών της ευρωπαϊκής μπουρζουαζίας (σημ. σύντ. της αστικής τάξης), εξωτερικόν δε περικάλυμμα χείμαρρος μεγάλων και πομποδών λέξεων περί παρελθόντων μεγαλείων, που δεν δύναται να έχουν σήμερον ουδεμίαν πρακτικήν σημασίαν, εις τοιαύτην ατμόσφαιραν είναι πολύ δύσκολον να υπάρχουν άνθρωποι με φυσικόν νουν, ομαλήν αντίληψιν και γενναίον χαρακτήρα.

Γ. Κωνσταντινίδης (Σκληρός), με τη στολή του φοιτητή της Ιατρικής στη Μόσχα τα έτη 1901-1903

Εις τοιαύτην ατμόσφαιραν μόνον αμάθεια, σοφιστεία, ελαστικότης σκέψεων και φρονημάτων, ανειλικρίνεια χαρακτήρος, προ πάντων δε εγωιστική ατομικότης ημπορεί να υπάρχη, θαυμάσια κρυπτομένη όπισθεν των μεγάλων λέξεων.
Αλλά καιρός να επέλθη αντίδρασις εις το άθλιον αυτό καθεστώς. Καιρός η σχολαστικότης και το ψεύδος να κτυπηθούν κατακέφαλα και η πραγματικότης, οιαδήποτε και αν είναι, να διατυπωθή αμειλίκτως. Εννοείται όλα τα ερπετά θα αρχίσουν να συρίσσουν (σημ.σύντ. να σφυράνε), όλοι οι υπνωτισμένοι θα ρίξουν κραυγήν οδύνης, οι φαρισσαίοι θα σχίσουν τα ιμάτιά των. Αλλά το τοιούτο πρέπει να μας είναι εντελώς αδιάφορον. Τουναντίον: Όσον περισσότεραι κατάραι και αναθέματα, τόσον περισσότεραι ελπίδες επιτυχίας δια το έργον. Θα πη πως ωμιλήσαμε σύμφωνα με την πραγματικότητα.
Κανένα δε πράγμα δεν ερεθίζει τόσον τους ανθρώπους, όσον η υπόδειξις της πραγματικότητος. Άλλων βλάπτει τα συμφέροντα και άλλων θραύει (σημ. σύντ. σπάει, κομματιάζει) τα ειλικρινή μεν αλλά παιδαριώδη όνειρα, με τα οποία έχασαν το μέγα μέρος της ζωής των.
Αλλά τι να γίνη; Όποιος έχει πεισθή, ότι μόνον με την πίκραν αλήθειαν, μόνον με την διατύπωσιν της σκληράς, αμείλικτου πραγματικότητος θα δυνηθή το έθνος μίαν ημέραν να εξέλθη της υπονωτικής του καταστάσεωςς και διασπάση τον ωκεανόν του ψεύδους και της απάτης προς καλλίτερον, φυσικώτερον βίον, είναι αδύνατον να σιωπήση.

(Υπενθυμίζουμε  ότι τις παραπάνω απόψεις δεν τις έγραψε ο Σκληρός ... σήμερα, αλλά πριν από το 1907, δηλαδή πριν από εκατό και πλέον χρόνια!)

Ο Γεώργιος Σκληρός- Κωνσταντινίδης (1878-1919), καταγόταν από την Τραπεζούντα. Σπούδασε ιατρική και κοινωνιολογία και εργάστηκε ως γιατρός στο Κάιρο της Αιγύπτου. Ήταν σοσιαλιστής, οπαδός των απόψεων του Ρώσου θεωρητικού Γεωργίου Πλεχάνωφ.