Αι Στατιστικαί

Τις τραγικες συνεπειες απο την απουσια  των στατιστικών θεμάτων για όλα τα θεματα του ποντιακού Ελληνισμού κατανόησε ο δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας Εποχή της Τραπεζούντας Ν. καπετανίδης, που εγραφε σ' ένα πρωτοσέλιδο άρθρο του στις 31 Οκτώβρη  1919:

«Η σημασία των στατιστικών δεν κατενοήθη δυστυχώς εισέτι παρ’ ημίν εις οποιανδήποτε εκδήλωσιν της κοινωνικής μας ζωής. Εν τούτοις ο σύγχρονος πολιτισμός ανήγαγε την Στατιστικήν εις επιστήμην ολόκληρον, τα οφέλη της οποίας χρησιμεύουν ως η καλυτέρα κρίσις δ' οποιονδήποτε αναφαινόμενον ζήτημα της ζωής.
Εις την επιστήμην ταύτην καθυστερούμεν πολύ και βλέπομεν δυστυχώς ότι και εις αυτά τα εθνικά κέντρα η Στατιστική δεν εξετιμήθη ως έπρεπε. Η στατιστική του πληθυσμού, η στατιστική των προσφύγων ή των μεταναστών, η στατιστική των γεννήσεων και της θνησιμότητος, η στατιστική των πολλών και διαφόρων αιτίων οιασδήποτε ελληνικής κακοδαιμονίας, η στατιστική των επαγγελμάτων, των υπαλλήλων, των διδασκάλων, των ιερέων, των εμπό­ρων, των τεχνικών, όλος αυτός ο μεγάλος πίναξ θα εχρησίμευε αντί πάσης άλλης γνώμης και κρίσεως, ως ο ασφαλέστερος και λαμπρότερος προβολεύς δια του οποίου θα εξήγοντο σοφά συμπεράσματα επί των οποίων θα ηδύνατο να εδραιωθή μία συστηματικωτέρα και πλέον τελεσφόρος εθνική εργασία.

Φρονούμεν ότι τα μεγάλα καθήκοντα των διαφόρων Επιτροπών αι οποίαι ετάχθησαν να περισώσουν ό,τι παρ’ ημίν διατρέχει τον κίνδυνον να απολεσθή, δεν περιορίζονται απλώς εις την παροχήν βοήθειας ή πάσης άλλης περιθάλψεως. Το πλήθος των δυστυχών ομογενών ηδύνατο να αποτελέση συγχρόνως αντικείμενον σοφής μελέτης, η οποία θα εισέδυε εις την ζωήν και εις όλας τας συνθήκας της ζωής των προσφύγων, των πτωχών, των θυμά­των και δ’ ενός σοφού στατιστικού πίνακος θα ηδύνατο να εξάγη συμπερά­σματα πολλά, από τα οποία θα εδημιουργείτο μία βαθυστόχαστος έκθεσις, ανατέμνουσα όλην την σύγχρονον εθνικήν ζωήν, την οποίαν αδιστάκτως δυνάμεθα να ομολογήσωμεν ότι δεν εγνωρίσαμεν ακόμη ως επεβάλετο.

Και εκτός τούτου αι στατιστικοί πρέπει να γίνουν αντικείμενον εργασίας πά­σης κοινότητος, πάσης οργανώσεως. Αι στατιστικοί πρέπει να εκλαϊκευθούν, να γίνουν αντιληπταί εις παν κοινωνικόν στρώμα, να κατανοηθή η αξία και η σημασία αυτών. Να συντρέξη εις αυτάς ο λαός. Να γίνη έκαστος συνεργάτης εις τον πίνακα τούτον, ο οποίος ως ανεφέραμεν, ημπορεί να γίνη η καλυτέρα συμβολή και η αποτελεσματικωτέρα εκδήλωσις της εθνικής μας ζωής.

Η μεταπολεμική εποχή απέδειξεν ότι συνήγορος αλάνθαστος και σεβα­στός των εθνικών δικαίων υπήρξεν πρωτίστως η Στατιστική. Η αλήθεια αυτή πρέπει να εκλαϊκευθή παρ’ ημίν. Είναι καιρός».