Αποικίες των Σανταίων

Χαμελέτε σον Γιάμπολη ποταμό

Μέσα στον Ιθ' αιώνα ο πληθυσμός αυξήθηκε πάρα πολύ, και επειδή η Σάντα ήταν άγονη, αναγκάσθηκαν πολλοί Σανταίοι να μετοικήσουν στα Σoύρμενα, στη Γεμουρά κι αλλού , όπου εφτιαξαν ωραίες αποικίες. 
Τέτοιες αποικίες είχαν στην Μέσωνα, στην Κούχλα, στην Κόχαλη, στη Σιάνα, στο Βόνος, στό Άφιόντς, στη Χότση, στό Καταβόλ κλπ, πολλοί μετοίκησαν στα χωριά της Βαϊβούρτης Τζαμούρια, Κατράχ, Πίσκια, Εξήελμα, Χάροτη και Τζιμαόλια.
Αλλά και όσοι Σανταίοι δεν είχαν κτήματα στις αποικίες, κατέβαιναν τον χειμώνα εκεί και έκαναν τον χτίστη, το δε καλοκαίρι όλοι μαζί ανέβαιναν στη Σάντα. 
Την αποικία Εξήελμα την έφτιαξε ο Κων. Ταχτσόγλης το 1843, την δε αποικία Χάροτη ο Χαράλαμπος Γιαταγαντσής τό 1825. 
Οι κάτοικοι των τριών αποικιών Εξήελμα Χάροτη και Τζιμαόλια μετά τον τελευταίο Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878 μετανάστεψαν στο Kαρς και έφτιαξαν τα χωριά Παρτούς, Γενήκιοϊ, Τσορμήκ, Γαμισλή και Πεληκπάσκιοϊ.