Εχθροπραξίες Σανταίων κοί Σαμάρουξαληδων.

Ο αγάς της Σάντας Χατσή Αλή μπεης εξ αιτίας της μεγάλης απόστασης δυσκολεύτηκε να συνεχίσει την διοίκηση της Σάντας και την χάρισε στον αδελφό του Κελές μπέη τιμαριούχο της Ούζης.
 Στην εποχή του Κελές μπεη, τό 1830, oι Σαμάρουξαληδες ήρθαν και έφτιαξαν αυθαιρέτως παρχάρι στο Τσαρτακλή.  Οι  Σανταίοι οπλισμένοι ανέβηκαν στο Τσαρτακλή και άρχισαν τις αλληλοβρισιές με τους Σαμάρουξαληδες. 
Ο Χαράλαμπος Κούρτος απουσίαζε στο Βαϊβούρτ, μα όταν κατέβηκε στην Σάντα και είδε το χωριό έρημο ρώτησε και έμαθε την αιτία, αμέσως δε άρπαξε το τουφέκι του και έτρεξε στό Τσαρτακλή. 
Εκεί ρώτησε τους Σαμάρουξαληδες μέ ποιο δικαίωμα ήρθαν να φτιάξουν καλύβες σε ξένο έδαφος. Μόλις oι Σαμάρουξαληδες είπαν πώς είναι κτήμα τους το Τσαρτακλή, φώναξε ο Κούρτος: 
«Τι στέκεστε παιδιά, τρέξτε χαλάστε τα καλύβια». Οι Σαμάρουξαληδες ετοιμάστηκαν να εμποδίσουν τους Σανταίους, μα ο Κούρτος ενώ χτυπούσε το χέρι στο στήθος του φώναζε: 
«Σ' εμένα ρίξτε, σ' εμένα».. Σε λίγα λεπτά οι Σανταίοι χάλασαν τις καλύβες του Τσαρτακλή, και ύστερα χάλασαν και άλλες καλύβες που βρίσκονταν στη θέση «τή Γιόρ Άγιάννες».

Παρχάρ' σην  Σαντά

Οι Σαμάρουξαληδες κατήγγειλαν τους Σανταίους στην Τραπεζούντα, και το Ιεροδικαστήριο ανάθεσε το ζήτημα στον Οσμάν μπεην Μουρατχάν ζατέ σουπαχήν Σάντας, και στον βεκίλη του Εβκάφι Χατουνιέ Μεχμέτ Εμίν έφεντην.
 Οι δικαστές αυτοί ανέβηκαν στη Σάντα, κι' εκεί Σανταίοι και Σαμάρουξαληδες δικάστηκαν επί τόπου. Τό δικαστήριο γνωμάτευσε ότι τα παρχάρια της γραμμής Τσαρτακλή θα τα εκμεταλλεύονται οι Σανταίοι, αλλά θα πληρώσουν στο Εβκάφι Χατουνιέ τον κανονισμένο φόρο (σαγίμ), .
Ο νέος αγάς της Σάντας Κελέσ μπεης στην αρχή φάνηκε καλός, ύστερα όμως  έγινε σκληρός και τυρανικός.  Υποψιαζόταν τους Κλωστούς και τους πρόσεχε τί κάνουν, και αναγκάζονταν τότε αυτοί να μην πάνε στις θρησκευτικές τελετές. Ύστερα τους έσφιξε να χτίσουν τζαμί, και οι Κλωστοί της Σάντας για να μην του δώσουν αφορμή μαζεύτηκαν στη θέση της Σαντάς τα λειβάδια παρακάτω άπ' το Ζουρνατσάντων και έβαλαν τα θεμέλια του τζαμιού. Το τζαμί σε λίγες μέρες τέλειωσε, μα οι Σανταίοι μέ διάφορες προφάσεις ανέβαλλαν την στέγαση του. Ο αγάς ήθελε να φάει τα σίδερα για να στεγάσει το τζαμί, μα oι Σανταίοι αρνήθηκαν.
 Κάποια στιγμή δήλωσε πως θα το στεγάσει το τζαμί με δικά του έξοδα, μάλιστα δε απείλησε τους Κλωστούς και τους είπε: «Μέσα σ' αυτή την Σάντα κυλιέται ένα κολοκύθι, μα δεν ξέρω σε ποίου κεφάλι θα σπάσει»· Τότε του λέει ο Κοζλαρέτες Γεκούσ: «Αγά, να ξέρεις τη σειρά σου, το κολοκύθι στο δικό σου κεφάλι θα σπάσει»·
Οι Σανταίοι όλοι ήσαν δυσαρεστημένοι από την διαγωγή του αγά και ζητούσαν ευκαιρία να τον αποκηρύξουν. Ετυχε τότε να γίνει γάμος στο Πιστοφάντων όπου βρέθηκε και ο αγάς. Λέγει τότε ο αγάς στον μουχτάρη Πιστοφάντων: «Τσακμάκ, γιά φέρε τή νύφη σου να χορέψει λιγάκι και να γλεντήσουμε». Ο Τσακμάκ λέγει με την ένθάρρυνση του Ζουρνατσανταίου Μολλά Αλή: «Αγά φέρε μας κι εσύ τη γυναίκα σου να χορέψει λιγάκι και να γλεντήσουμε». 
Ο Αγάς έσκασε άπ' το κακό του, μα σώπασε τότε και κατέβηκε στην Ούζη, όπου προσκάλεσε τον Τσακμάκ. Τον Τσακμάκ τον παρεκίνησαν οι προεστοί της; Σάντας να κατέβει στην Ούζη και να μην φοβάται, άμα δε κατέβηκε στην Ούζη και τον φυλάκισε ο Αγάς, 50 Σανταίοι οπλισμένοι πρόφτασαν αμέσως στην Ούζη και απείλησαν τον Αγά να τους παραδώσει τόν φυλακισμένο. Ο αγάς μόλις είδε πως οι Σανταίοι ετοιμάζονται να κάψουν το κονάκι του, τους παρέδωσε τον Τσακμάκ.
 Οι οπλισμένοι αυτοί ανέβηκαν στην Σάντα με τον Τσακμάκ, και τότε oι προεστοί της Σάντας έκαμαν συμβούλιο, όπου απεφάσιοαν να καταγγείλουν τον Κελέσ μπεη στο δικαστήριο για την διαγωγή του. Η δίκη έγινε και καταδικάσθηκε ο Κελέσ μπεης να πάψει από το αγαλίκι και να πληρώσει πρόστιμο στους  Σανταίους 5000 γρόσια. Οταν τάμαθε αυτά ο αδελφός του Χατζή Αλή μπεης λυπήθηκε, και επειδή ήξερε πως όλα αυτά γίνονται για το τζαμί είπε:
 «Κρίμα! Τον Κελέσ μπεην τον στείλαμε στη Σάντα να κάνει αγαλίκι, κι αυτός πήγε για να γίνει προφήτης». Ο Χατζή Αλή μπεης τότε για να ευχαριστήσει τους Σανταίους  ανέβηκε μαζί τους και μοίρασε όλη την περιφέρεια Σάντας στις εφτά ενορίες της, επικύρωσε δε τα κτήματα κάθε ενορίας με χοτσέτια που εκδόθηκαν  από τον σουπαχή Μουρατχάν Ζατέ το 1833.