Ο "Οικόνομον" Αθανάσιος Σουμελίδης (1844-1924)

Ο «Οικόνομον», ήταν ο αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Κυριάκος) Σουμελίδης (1844-1924), του Αλκιβιάδη και της Ελισάβετ, το γένος Δημητρίου Παν. Σιαμανή,  

καθηγούμενος της Παναγίας Σουμελά, στον Πόντο.

Ο τάφος του βρίσκεται στα κοιμητήρια του Πα­νοράματος, στη Θεσσαλονίκη, (οικογενειακό τάφος 178). Στον ίδιο τάφο υπάρχουν και τα ονόματα του Αλέξανδρου (γιου του), της Αμαλίας (νύφης του) και του Ματθαίου (εγγονού του).

 Ο Αλέξανδρος είναι αυ­τός που από το μοναστήρι της Παναγίας φορτώθηκε τον ηλικιωμένο και αδύναμο πατέρα του στη ράχη, κα­τέβηκε το μονοπάτι και τον μετέφερε, ώσπου να βρεθεί μεταφορικό μέσο για την Τραπεζούντα (στην ανταλ­λαγή των πληθυσμών).

Στην Ελλάδα, ο αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Σουμελίδης έζησε στην Καλαμαριά έναν χρόνο και πέθανε το 1924, σε ηλικία 80 χρόνων.

Γεννήθηκε το 1844 στη Βαρενού, χωριουδάκι της Κρώμνης, στους πρό­ποδες του Κροκότειλου, που ανέδειξε πολλούς ιερωμένους και άλλους που διακρίθηκαν. Ηταν αγαπητός ανιψιός (από αδελφό) του μητροπολίτη Χαλδίας Γερβάσιου (Απόστολου) Σουμελίδη, του Αθανασίου και της Ευγενίας, (1820- 1906), που ανήλθε στον θρόνο της μητρόπολης το 1864.

Ο Γερβάσιος φιλοδοξούσε να προωθήσει τον Αθανάσιο σε ανώτατες σπουδές, αυτός, όμως, προτί­μησε να γίνει δάσκαλος και σπούδασε στο Φροντι­στήριο της Τραπεζούντας με υποτροφία του μητρο­πολίτη.

Ο Αθανάσιος νυμφεύθηκε τη Σοφία Γεωργ. Στεφανίδου από το Ρουσίο, αδελφή της ονομαστής Μαρίας Γεωργιάδου, της Αζιζίνας, συζύγου του Νικόλα, του Αζίζ, Γεωργιάδη από τη Βαρενού.

Η μητέρα του Αθανάσιου, η Λισάφ', είναι Σιαμανάβα, θεία της δικής μου μάνας. Ταυτόχρονα, ο πατέρας του, ο Αλκιβιάδης, είναι από τη μεριά της μητέρας μου, παππούς του πατέρα μου. Έχω, λοιπόν, διπλή συγγένεια με τον Αθανάσιο Αλκ. Σουμελίδη. Επίσης, ο Αθανάσιος ήταν και νουνός μου και πήρα το όνομα του.

Όπως αναφέρει ο Φώτης Κουτσουπιάς στο βιβλίο του «Γερβάσιος, ο Άγιος της παιδείας», (βιβλίο που εκ­δόθηκε υπο την αιγίδα της Ευξείνου Λέσχης Νάουσας), ο Αθανάσιος άρχισε την διδασκαλική του σταδιοδρομία από το Ακ Νταγ Μαντέν, όπου επί τετραετία, φιλότιμα κοπιάζοντας, δεν πέτυχε τίποτε το ικανοποιητικό, λόγω φτώχειας του πληθυσμού, της ασυνεννοησίας των κατοί­κων και της λαίλαπας της μετανάστευσης. Στη συνέχεια, με ενέργειες του μητροπολίτη Γερβάσιου, διορίσθηκε δάσκαλος στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, από όπου είχε τη δυνατότητα να χορηγεί υποτροφίες σε άπορους μαθητές της επαρχίας, κατά το παράδειγμα του θείου του Γερβάσιου.

Εξάλλου, από τον Γεώργιο Θ. Κανδηλάπτη (βλ. «Οι Αρχιμεταλλουργοί») γίνεται γνωστό ότι, από το 1878 έως το 1900, ο Αθανάσιος υπηρέτησε στη Μητρόπολη Χαλδίας ως αρχιερατικός επίτροπος και οικονόμος της, που είναι μια υψηλή και τιμητική θέση, αναδεικνύοντας τον εαυτό του ως τον πολυτιμότερο, πιστότερο και ικανότερο συνεργάτη του Γερβάσιου, σε καιρούς πάρα πολύ χαλαιπούς.

 Ο Κανδηλάπτης πληροφορεί ότι ο Αθα­νάσιος ήταν ευρυμαθής, ότι τον επισκέφθηκε στη Βαρενού και παρέλαβε από αυτόν πολύτιμες σημειώσεις για την ιστορία των μεταλλείων και των μεταλλουργών.

Στο βιβλίο του «Οι Αρχιμεταλλουργοί» παραθέτει κείμενα του Αθανάσιου, από τα οποία καταδεικνύεται η ωραιότητα του λόγου και η υψηλού βαθμού γνωσιακή του επάρκεια, (βλ. σελ. 23, 24, 27, και 30). Από έρευνα που έκανε ο εκδότης Τάσος Κυριακίδης (θεσσαλονίκη) προκύπτει ότι ο Αθανάσιος διετέ­λεσε και αποκρισάριος των εν Κιλικία πατριαρχείων.

Τελικά, ο Αθανάσιος, προφανέστατα μετά τον θάνατο τής πρεσβυτέρας του Σοφίας, αποσύρθηκε στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, όπου, ως ηγούμενος και αρχιμανδρίτης, με το όνομα Κυριάκος, διετέλεσε και έξαρχου του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Με όλο αυτό το βάθρο, ο Αθανάσιος είχε μεγάλη υπόληψη στην επαρχία Χαλδίας, όπου τον αποκαλούσαν «Οικόνομο».

Το 1906 πέθανε ο Γερβάσιος και ο Αθανάσιος — Κυριάκος ήταν ένας από εκείνους που εκφώνησαν επικήδειο. Ο Φ. Δ. Κουτσουπιάς αναφέρει δύο από τα παιδιά του γενάρχη (Αθανασίου), των συγγενών μας Σουμελιδάντων· τον Γερβάσιο (Απόστολο) και τον Κυριάκο (Λαυρέντιο).

Ο γράφων, ιχνηλατώ­ντας βρήκα τους άλλους δυο, τον Αλκιβιάδη, πατέρα του Οικόνομου, και τον Χαράλαμπο, πατέρα του Ευριπίδη ή Γερβάσιου, μητροπολίτη Γρεβενών. Διαφεύγει ένας.

Του Αλκιβιάδη Αθαν. Σουμελίδη παιδιά, εκτός του Οικονόμου, ήταν ο Παπαλάζαρος και η Θεοδώρα, που ήταν παντρεμένη στη Χάκαξα ή Κιαραμίνα. Του Χαράλαμπου παιδιά, εκτός του Ευριπίδη, είναι τρεις άλλοι, που ήλθαν στην Ελλάδα. Ο Τιμολέων, ο Πίνδαρος και η Αθηνά, και δύο που δεν ήλθαν ο Λύσανδρος και η Πη­νελόπη. Αγνοείται η τύχη των υπο­λοίπων.

Του Χαράλαμπου η γυναίκα, η Πελαγία, είναι ανιψιά του μητρο­πολίτη Λαυρέντιου Παπαδόπουλου (Χαριτάντη), που επίσης υπήρξε άξιος υπότροφος του Γερβάσιου. Ο Οικόνομον είχε 6 παιδιά, τον γιατρό Αλκιβιάδη (πρωτότοκος), τον Αλέ­ξανδρο, την Ευγενή (η γιαγιά μου) και την Λίζα. Αγνοούνται οι υπόλοι­ποι δύο.

Ο γιατρός Αλκιβιάδης Σουμελίδης

Οι Σουμελιδάντ' έχουν βαθιές, στον χρόνο, ρίζες και είναι πολυά­ριθμοι. Μερικοί από αυτούς ανα­φέρονται στην Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού του Μαλλιάρη. Δεν κατέστη δυνατόν να βρώ φωτογραφία του Οικόνομου και πα­ρουσιάζω φωτογραφία του γυιού του Αλκιβιάδη, που του μοιάζει.

Οφείλω πολλές ευχαριστίες

1.   στην Λίτσα (Πελαγία) Σουμελίδου, κόρη του Τιμολέοντα και εγγο­νή του Χαράλαμπου και

2.   στον θείο μου Γεώργιο Π. Σιαμανίδη, που μου έδωσαν σημειώ­σεις και τις βασικές πληροφορίες που εμπεριέχονται σε αυτό το κείμενο.

Επίσης, ευχαριστώ τον συγγενή μου εκδότη Τάσο Κυριακίδη για την έρευνα που για λογαριασμό μου έκανε και τον εξάδελφο του, στην Αθήνα, Μάνθο Μαυροματόπουλο, για την θερμή του συνεργασία πάνω στην έρευνα που διενεργήθηκε, και για τον ίδιο λόγο ευχαριστώ και την Αθηναία συγγενή μου Σοφία Σουμελίδου - Παπαδοπούλου, δισέγγο­νη του Οικόνομου. 

Βοηθήματα είχα τα αναφερόμενα στο κείμενο.

Αθανάσιος Χρυσοχόου

Γιατρός

ΠΗΓΗ: Περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"