Οι ντόπιοι λαοί και ο πολιτισμός τους

Στην αρχαιότητα, στο χώρο του Πόντου, μαζί με τους Έλληνες άποικους που ζούσαν στα πα­ράλια μέσα στις οχυρές πόλεις τους, υπήρχαν και άλλοι πολλοί λαοί και φυλές γηγενείς, που ζούσαν στη χώρα.

 Μερικοί απ αυτούς, στους αμέσως κατοπινούς αιώνες, εξελληνίστηκαν, ενώ άλλοι, πιο αργά, στην περίοδο του Βυζα­ντίου, εκχριστιανίστηκαν και, ταυτόχρονα, ή υστερότερα, εξελληνίστηκαν.

 Οι λαοί αυτοί ή­ταν: οι Χάλυβες κοντά στην Αργυρούπολη, που λέγονταν και Χάλδοι και Χαλδαίοι και Αρμενοχάλυβες, οι Μοσσύνοικοι, που ζούσαν κάτω από την Κερασούντα ως την Τρίπολη, οι Δρίλες, νότια από την Τραπεζούντα, οι Μάκρωνες ή Μακροκέφαλοι, νότια κι αυτοί από την Τραπεζούντα, που λέγονταν ακόμα και Σάννοι ή Τζάνοι, οι Σκυθηνοί, ακόμα νοτιότερα, οι Κερκίτες, νοτιοανατολικά, και οι Ταόχοι, α­κόμα πιο ανατολικά, προς τη χώρα των Καρ­δούχων (Κούρδων).

Όσο για τους Λάζους ή Κόλχους, τους κα­τοίκους της Λαζικής ή Κολχικής (Κολχίδας), που ζούσαν στην περιοχή της σημερινής Ριζούντας, ανατολικά της Τραπεζούντας, όχι μό­νο δεν είχαν καμιά σχέση με τους Έλληνες πο­τέ, αλλά ούτε και ντόπιοι ήταν.

Πρόκειται για μια φυλή, που, κατά τον Ηρόδοτο και τον Διό­δωρο τον Σικελιώτη, αποτελούσαν υπολείμμα­τα της αιγυπτιακής στρατιάς του βασιλιά Σέσωστρη, που είχε προελάσει ως τον Πόντο

Επομένως, είναι αιγυπτιακής καταγωγής. Νε­ότεροι ιστορικοί, όμως, τους θεωρούν συγγε­νείς των Γεωργιανών, γιατί μιλούν μία γλώσσα που μοιάζει με τη γεωργιανική. Όπως και να ναι, δεν πρέπει να ταυτίζονται με τους Έλλη­νες. Ανατολικότερα από τους Κόλχους ήταν οι Αβασγοί και στο εσωτερικό της Λαζικής οι Μό­σχοι ή Μέσχοι.

Στη δυτική περιοχή του Πόντου ζούσαν οι Τιβαρινοί ή Τιβαρηνοί ή Τιβρανοί και, ακόμα πιο δυτικά, οι Παφλαγόνες, πέρα από τον Άλυ ποταμό. Η χώρα των τελευταίων, η Παφλαγο­νία, που στα αρχαία χρόνια απλωνόταν ανά­μεσα στον Πόντο, τη Βιθυνία και τη Γαλατία, εντάχθηκε νωρίς στον Πόντο με τις πόλεις της Ινέπολη, Σινώπη, Πάφρα κλπ.

Όλες αυτές οι μικρές και ποικίλες ντόπιες φυλές είχαν υποταχτεί στο Νίνο, το βασιλιά των Ασσυρίων, και αργότερα, από τον 6ο αιώ­να π.Χ., στους Πέρσες. Αν εξαιρέσουμε τις ελ­ληνικές αποικίες, οι φυλές αυτές δεν είχαν κα­μιά ενότητα και δεν μπόρεσαν να συγχωνευ­τούν μεταξύ τους ούτε αργότερα, όταν έγινε βασιλιάς του Πόντου ο Μιθριδάτης ο Ευπάτωρ,  μολονότι αυτός είχε θέσει τις βάσεις για την επαφή τους και την ανεύρεση των κοινών σημείων του πολιτισμού τους.

Έτσι, κάθε φυλή διατηρούσε την ατομικό­τητα, την αυτοτέλεια, τη γλώσσα, τα ήθη και τη θρησκεία της, ενώ ο βαθμός του πολιτισμού της κάθε μιας, κάλυπτε όλην την κλίμακα, α­πό την τέλεια βαρβαρότητα ως τον προηγμένο τρόπο ζωής.

Οι Τζάνοι, λόγου χάρη, που κα­τοικούσαν στα ορεινά μέρη του Παρυάδρη, ζούσαν χωρίς διοίκηση και είχαν θεοποιήσει την άγρια φύση, τα δάση, τα δέντρα, τα όρνια και τα θηρία, τα οποία και λάτρευαν.

Το ίδιο και οι Κόλχοι και οι Αβασγοί, που ζούσαν μό­νο από τη ληστεία, ως την περίοδο των αρχών του βυζαντινού κράτους. Πιο άγριοι κι από αυ­τούς ήταν οι Μοσσύνοικοι, που όταν τους εί­δαν οι Μύριοι του Ξενοφώντα, είπαν ότι είναι οι «πιο απομακρυσμένοι από τους ελληνικούς νόμους άνθρωποι».

Γελούσαν και χόρευαν, εί­τε ήταν μόνοι είτε με άλλους, σαν τρελοί. Δεν είχαν καθόλου το αίσθημα της ντροπής και έ­καναν τα πάντα φανερά και δημόσια. Είχαν για σπίτια ξύλινους πυργίσκους ή κουφάλες δέ­ντρων και ζούσαν τρώγοντας καρύδια, σάρκες θηρίων και βαλανίδια.

Άγριοι και δυνατοί ή­ταν και οι Χάλυβες των μεσογειακών και ορει­νών μερών, ενώ οι Χάλυβες των παραλίων ήταν τεχνίτες, δούλευαν το σίδερο και ζούσαν ειρη­νικά. Οι Έλληνες φαίνεται πως από αυτούς προμηθεύονταν τον χάλυβα, από τα παλαιότερα χρόνια ακόμα, γι’ αυτό βάφτισαν το σχετικό μέταλλο με το όνομα τους.

Πιο ήρεμοι από όλους ήταν οι Μόσχοι, που είχαν μερικά στοιχεία πολιτισμού και διατηρούσαν ένα περίφημο ναό, όπου απαγορευόταν η θυσία κριαριών. Οι Έλληνες μάλιστα νόμιζαν πως ο ναός ήταν αφιερωμένος στη θεά Λευκοθέα, και πως χτίστηκε από το Φρίξο.

Χρήστος Σαμουηλίδης

"Οι ντόπιοι λαοί και ο πολιτισμός τους"

Εκδοτικός Οίκος  Α.Α. Λιβάνη