Παρχάρ’, παρχάρ’τς

Για τον όρο «παρχάρ’, παρχάρ’τς» διατυπώνονται διάφορες απόψεις. 

Παρχάρ'  σην Σαντά

Προκύπτει από τη λέξη «παρχώριον», λένε μερικοί. Παρχώριον... παρ’ χώριον... παρχάριον... παρχάρ’. Δηλαδή, τόπος παρά το χωρίον, κοντά στο χωριό. Πιο ρομαντικοί είναι εκείνοι, που υποστηρίζουν, ότι η λέξη «παρχάρ’» προέρχεται από τις λέξεις «παρά χαράν», δηλαδή, παρά χαράν, παρ’ χαράν, παρχάρ’. Και όλα αυτά, γιατί σον παρχάρ’ υπάρχει χαρά, χαρούμενη ζωή.
Στην οροσειρά του Παρυάδρη υπάρχουν τα πιό πολλά και ξακουστά παρχάρια του Πόντου. Ο ίδιος ο Παρυάδρης ονομάζεται και «Παρχάρ’» και στα τουρκικά, «Μπαλχάρ’» ή «Μπαρχάλ’ Ντάγ». Οι λέξεις αυτές δεν υπάρχουν στην τουρκική γλώσσα, εκτός από τη λέξη «Ντάγ», που σημαίνει βουνό. Έχουμε όμως την τουρκική λέξη «Μπαχάρ’», που σημαίνει «άνοιξη» αλλά και «ανθισμένο τόπο, βοσκοτόπια κλπ.». 
Θα έδινε ασφαλώς την εντύπωση επιστημονικού σχολαστικισμού ή ακόμη και έπιστημονικής φλυαρίας ο τυχόν ισχυρισμός, ότι η λέξη «παρχάρ’» προέρχεται από το όνομα «Παρυάδρης», ήτοι από το Παρυάδρης... Παρυάδρ’... Παράδρ’ και παρχάρ’!

Σο Καρακαπάν

Ο «Παρχάρ’τς» είναι οπωσδήποτε τόπος ανθισμένος, λιβάδι καταπράσινο, βοσκότοπος. Νομίζουμε, ότι οι παραπάνω απόψεις και σκέψεις καταπιέζουν τις έννοιες και απομακρύνονται από την πραγματικότητα. Εμφανίζεται και εδώ η προσπάθεια της ωραιο-ποίησης των γεγονότων. Κατά τη γνώμη μας, η τουρκική λέξη «Μπαχάρ’» λύνει το πρόβλημα. Οι πόντιοι τα δυό σύμφωνα «μπ» τα προφέρουν συνήθως με το σύμφωνο «π». Επομένως, αντί μπαχάρ’, προφέρουν «παχάρ’» και με κάποιο αναγραμματισμό, «παρχάρ’». Από εδώ προκύπτουν και οι τουρκικές λέξεις «Μπαλχάρ» και «Μπαρχάλ Ντάγ» (δανεισμός και αντιδανεισμός).
Το όνομα «παρχαρομάνα» υποδηλώνει τη μάνα του παρχαριού. Είναι η γενναία τσοπάνισσα, που διαμένει πάνω στα ψηλά βουνά μήνες ολόκληρους μοχθώντας σκληρά. Έτσι, έχουμε και το «παρχαρόπουλο, παρχαρέτσαν, παρχαροκέφαλον, παρχαρομύτ’, παρχαροπέγαδον, παρχαρόνερον, παρχαρεύω κλπ.». Βρίσκεται ολότελα εξω από την πραγματικότητα η άποψη, ότι η λέξη «ρομάνα» προέρχεται από τη σύνθετη λέξη «ορομάνα», γιατί έτσι, ανάμεσα στην «ρομάνα» και «παρχαρομάνα» θα βάζαμε σινικά τείχη.

Στον παρχάρ’ πηγαίνει ολος ο κόσμος για παραθέριση και διασκέδαση. Η επίσκεψη όμως αυτή δεν κρατάει παρά μόνο δυο-τρεις μέρες. Στον παρχάρ’ παραμένει μήνες ολόκληρους η παρχαρομάνα με τις αγελάδες της. Επίσης και ο τσοπάνος με τα πρόβατα. Άλλη είναι η περίπτωση παραθερισμού πλούσιων σε διάφορους ωραίους εξοχικούς τόπους.

Η παρχαρομάνα είναι ανδρογυναίκα με ενάρετη ψυχή. Ασκεί πάνω στα ψηλά βουνά δύσκολο επάγγελμα. Εχει εκεί εργαστήρι κτηνοτροφικό. Δεν εχει μόνο τις δικές της αγελάδες. Εχει και αγελάδες γειτόνων, που τις φυλάγει με ορισμένους όρους και συμφωνίες, που γίνονται ανάμεσα σ ’ αυτήν και τους ιδιοκτήτες των αγελάδων.
Η ζωή της παρχαρομάνας είναι σκληρή. Παλεύει με τα στοιχεία της φύσης. Διατ

ρέχει και ηθικούς κινδύνους με την απρόοπτη εμφάνιση τούρκων, τους οποιους αντιμετωπίζει σθεναρά.  Υπάρχουν περιπτώσεις, που, σύμφωνα με την παράδοση, παρχαρομάνα σκότωσε τούρκο με το ραβδί της «στουράκ’», ματαιώνοντας τα ανήθικα σχέδιά του.

Εκδρομή γνωστών Τραπεζούντιων στο Κρυονέρι (Σοούκ Σου ) στις αρχές του 20ου αιώνα

Το ξεκίνημα της παρχαρομάνας από το χωριό προς τα ψηλά βουνά γίνεται με τρόπο πανηγυρικό. Την ξεπροβοδίζουν οι κάτοικοι με καλές ευχές, «να πάει καλά η χρονία, να εφτάει πολλά βούτορον κλπ.». Είναι η παρχαρομάνα ο κυρίαρχος παράγοντας μέσα στη φύση. Ξεκινάει πολλές φορές τον Φλεβάρη και γυρίζει τον Οκτώβρη. Και η επιστροφή της έχει πανηγυρικό χαρακτήρα. Την υποδέχονται  εγκάρδια. Είναι πρόσωπο θρυλικό και αποτελεί μεγάλη τιμή για τους απογόνους της, να κληρονομήσουν την ιδιότητά της σαν παρχαρομάνας.

Στάθης Ι. Ευσταθιάδης