Στο σχολείο Ισχανάντων δίδαξε ο Σπ. Μαντίδης.
Στο σχολείο Πιστοφάντων ο Γιάννης Αμάραντος.
Στο σχολείο Κοζλαράντων ο Αβραάμ Μωϋσιάδης.
Στο σχολείο Πινατάντων ο Χαράλαμπος Τσαντεκίδης.
Στο σχολείο Ζουρνατσάντων ο παπά Παύλος Κεχαγιόπουλος.
Στο σχολείο Τερζάντων ο παπά Γ. Μωσιάδης
Όλες οι ενορίες Σαντάς απόκτησαν τα σχολεία τους εκτός της ενορίας Τσακαλάντων, της οποίας τα παιδιά μέχρι του 1913 φοιτούσαν στο σχολείο Πιστοφάντων. Στο σχολείο Ισχανάντων φοιτούσαν τότε 90 μαθητές, στο σχολείο Πιστοφάντων 130, στο σχολείο Πινατάντων 40, στο σχολείο Ζουρνατσάντων 60, στο σχολείο Τερζάντων 70 και στο σχολείο Κοζλαράντων 40.
Ο αριθμός αυτός των μαθητών δεν ήταν σταθερός σ' όλο το διάστημα της σχολικής χρονιάς. Μερικά σχολεία, προπαντός το σχολείο Πιστοφάντων, πλημμύριζαν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες από παιδιά των Σανταίων αποίκων της Γεμουράς. Οι άποικοι αυτοί , βλέποντας το σάπιο κλίμα της Γεμουράς φυγάδευαν τα παιδιά τους στη Σαντά κάθε καλοκαίρι για να παραθερίσουν και να μάθουν και λίγα γράμματα μέσα στους δύο τελευταίους μήνες της σχολικής χρονιάς και αυτοί, προπαντός οι άνδρες, παρέμεναν στα χωριά της Γεμουράς όλο το καλοκαίρι για να καλλιεργήσουν τα κτήματά τους, αν και ήξεραν ότι διατρέχουν τον κίνδυνο να πάθουν από κακοήθη ελονοσία.
Του σχολείου Πιστοφάντων οι μαθητές από 130 τον χειμώνα ανέρχονταν κατά το καλοκαίρι σε 170 και αναγκαζόταν η Σχολική Εφορεία Πιστοφάντων να προσλάβει και ένα επί πλέον δάσκαλο για τους δύο τελευταίους μήνες της Σχολικής χρονιάς. Αυτή η κατάσταση κράτησε ως το 1890. Μετά το 1890 ιδρύθηκαν σχολεία στις αποικίες των Σανταίων και έπαψαν πια οι άποικοι Σανταίοι να στέλνουν τα παιδιά τους στα σχολεία Σαντάς.
Για τελευταία φορά παρευρέθηκαν στις εξετάσεις όλων των σχολείων Σαντάς σι γνωστοί Τραπεζούντιοι μαζί με τον ενθουσιώδη διευθυντή του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Γ. Κυριακίδη, ο οποίος δεν έπαυε να εκδηλώνει σε κάθε ευκαιρία την ανυπόκριτη χαρά του για την πρόοδο των σχολείων της Σαντάς. Ο Γ. Κυριακίδης πριν φύγει για την Τραπεζούντα κάλεσε σε συνεδρίαση στο Ισχανάντων όλους τους δημογέροντες Σαντάς και συνεσκέφθει μαζί τους για την κατάρτιση προγράμματος λειτουργίας των νέων σχολείων.
Το πρόγραμμα καταρτίσθηκε και υπογράφτηκε από τον ίδιο Γ. Κυριακίδη και τους δημογέροντες Σαντάς. Ο Κυριακίδης παρέδωσε το πρόγραμμα στον Σ. Μαντίδη και τον παρακάλεσε να φροντίσει για την εφαρμογή του. Το πρόγραμμα αυτό περιελάμβανε τα εξής 1) Οι Σχολικές Εφορείες θα είναι τριμελείς και θα εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία.
2) Οι Σχολικές εφορείες θα αναλαμβάνουν και καθήκοντα Εκκλησιαστικών συμβούλων.
3) Την ανώτερη εποπτεία στη λειτουργία των σχολείων θα έχει η δημογεροντία Σαντάς υπό την καθοδήγηση του ηγουμένου του Μοναστηριού Σουμελά.
4) Οι Σχολικές Εφορείες θα διορίζουν δασκάλους ευρείας μόρφωσης και εγνωσμένης ικανότητας "περί το διδάσκειν και διαπαιδαγωγείν την μαθητιώσαν νεολαίαν".
5) Οι σχολικές εφορείες θα φροντίζουν για την εξεύρεση πόρων για τη συντήρηση των σχολείων.
.
Στο σχολείο Πιστοφάντων ο Γιάννης Αμάραντος.
Στο σχολείο Κοζλαράντων ο Αβραάμ Μωϋσιάδης.
Στο σχολείο Πινατάντων ο Χαράλαμπος Τσαντεκίδης.
Στο σχολείο Ζουρνατσάντων ο παπά Παύλος Κεχαγιόπουλος.
Στο σχολείο Τερζάντων ο παπά Γ. Μωσιάδης
 |
| Μαθητές Δημοτικού Σχολείου Σαντάς, με τους δασκάλους και τη Σχολική Εφορεία. |
Όλες οι ενορίες Σαντάς απόκτησαν τα σχολεία τους εκτός της ενορίας Τσακαλάντων, της οποίας τα παιδιά μέχρι του 1913 φοιτούσαν στο σχολείο Πιστοφάντων. Στο σχολείο Ισχανάντων φοιτούσαν τότε 90 μαθητές, στο σχολείο Πιστοφάντων 130, στο σχολείο Πινατάντων 40, στο σχολείο Ζουρνατσάντων 60, στο σχολείο Τερζάντων 70 και στο σχολείο Κοζλαράντων 40.
Ο αριθμός αυτός των μαθητών δεν ήταν σταθερός σ' όλο το διάστημα της σχολικής χρονιάς. Μερικά σχολεία, προπαντός το σχολείο Πιστοφάντων, πλημμύριζαν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες από παιδιά των Σανταίων αποίκων της Γεμουράς. Οι άποικοι αυτοί , βλέποντας το σάπιο κλίμα της Γεμουράς φυγάδευαν τα παιδιά τους στη Σαντά κάθε καλοκαίρι για να παραθερίσουν και να μάθουν και λίγα γράμματα μέσα στους δύο τελευταίους μήνες της σχολικής χρονιάς και αυτοί, προπαντός οι άνδρες, παρέμεναν στα χωριά της Γεμουράς όλο το καλοκαίρι για να καλλιεργήσουν τα κτήματά τους, αν και ήξεραν ότι διατρέχουν τον κίνδυνο να πάθουν από κακοήθη ελονοσία.
Του σχολείου Πιστοφάντων οι μαθητές από 130 τον χειμώνα ανέρχονταν κατά το καλοκαίρι σε 170 και αναγκαζόταν η Σχολική Εφορεία Πιστοφάντων να προσλάβει και ένα επί πλέον δάσκαλο για τους δύο τελευταίους μήνες της Σχολικής χρονιάς. Αυτή η κατάσταση κράτησε ως το 1890. Μετά το 1890 ιδρύθηκαν σχολεία στις αποικίες των Σανταίων και έπαψαν πια οι άποικοι Σανταίοι να στέλνουν τα παιδιά τους στα σχολεία Σαντάς.
Για τελευταία φορά παρευρέθηκαν στις εξετάσεις όλων των σχολείων Σαντάς σι γνωστοί Τραπεζούντιοι μαζί με τον ενθουσιώδη διευθυντή του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας Γ. Κυριακίδη, ο οποίος δεν έπαυε να εκδηλώνει σε κάθε ευκαιρία την ανυπόκριτη χαρά του για την πρόοδο των σχολείων της Σαντάς. Ο Γ. Κυριακίδης πριν φύγει για την Τραπεζούντα κάλεσε σε συνεδρίαση στο Ισχανάντων όλους τους δημογέροντες Σαντάς και συνεσκέφθει μαζί τους για την κατάρτιση προγράμματος λειτουργίας των νέων σχολείων.
Το πρόγραμμα καταρτίσθηκε και υπογράφτηκε από τον ίδιο Γ. Κυριακίδη και τους δημογέροντες Σαντάς. Ο Κυριακίδης παρέδωσε το πρόγραμμα στον Σ. Μαντίδη και τον παρακάλεσε να φροντίσει για την εφαρμογή του. Το πρόγραμμα αυτό περιελάμβανε τα εξής 1) Οι Σχολικές Εφορείες θα είναι τριμελείς και θα εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία.
2) Οι Σχολικές εφορείες θα αναλαμβάνουν και καθήκοντα Εκκλησιαστικών συμβούλων.
3) Την ανώτερη εποπτεία στη λειτουργία των σχολείων θα έχει η δημογεροντία Σαντάς υπό την καθοδήγηση του ηγουμένου του Μοναστηριού Σουμελά.
4) Οι Σχολικές Εφορείες θα διορίζουν δασκάλους ευρείας μόρφωσης και εγνωσμένης ικανότητας "περί το διδάσκειν και διαπαιδαγωγείν την μαθητιώσαν νεολαίαν".
5) Οι σχολικές εφορείες θα φροντίζουν για την εξεύρεση πόρων για τη συντήρηση των σχολείων.
 |
| Σπύρος Μαντίδης με τη μητέρα του, τη σύζυγο του, τα παιδιά και τα εγγόνια του |
Ο Γ. Κυριακίδης με το πρόγραμμά του φάνηκε πολύ προνοητικός. Ήξερε τι θα πει καλόγερος και τι θα πει ημιανεπτυγμένη κοινωνία και φρόντισε να προλάβει κατάχρηση των εσόδων των σχολικών ταμείων. Γι αυτό καθόρισε τριμελή Σχολική Εφορεία, στην οποία ανέθεσε και την επίβλεψη επί των εσόδων του ναού, με τα οποία έσοδα λειτουργούσαν τα σχολεία του υπόδουλου Ελληνισμού.
Εκτός τούτου προνόησε να αναθέσει την ανώτερη εποπτεία στη δημογεροντία και όχι απ’ ευθείας στο μοναστήρι για ευνόητους λόγους . Και με την σύσταση να διοριστούν δάσκαλοι μορφωμένοι εννοούσε την πρόσληψη δασκάλων αποφοίτων του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας. Κοντά σ' όλα αυτά ο Γ. Κυριακίδης παρακάλεσε το προεδρείο του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου "Ο Ξενοφών" να στείλει κάθε φορά αναλυτικά προγράμματα και οδηγίες στα σχολεία Σαντάς.
Το πρόγραμμα του Κυριακίδη δεν το είδαν με καλό μάτι οι καλόγεροι Σουμελά , μα δεν μίλησαν και περίμεναν την ευκαιρία να το χτυπήσουν. Οι Ισχανανταίοι στα πρώτα χρόνια χάρη στις ενέργειες του Σπύρου Μαντίδη φρόντιζαν να εκλέξουν τριμελή Σχολική Εφορεία με την ψήφο του λαού και η πρώτη τους τριμελής εφορεία έγινε από τους Χαράλαμπο Γαραγάς, Χριστόφορο Γιαμάκ και Γιάννη Σακόγλου. Οι άλλες ενορίες βαρύνονταν να εκλέξουν σχολικές Εφορείες και ενώπιον του εκάστοτε ηγούμενου Σουμελά που επισκεπτόταν κατά κανόνα την Σαντά για αργυρολογία κάθε Ιούλη, καλούσαν ονομαστικά δύο από τους προεστούς να αναλάβουν καθήκοντα Σχολικών εφόρων και τις περισσότερες φορές καλούσαν μόνο ένα.
Ο ένας και ανεξέλεγκτος αυτός έφορος, ο οποίος ήταν ένας και ανεξέλεγκτος επίτροπος της εκκλησίας, έγινε αργότερα θεσμός με την ευνόητη υστεροβουλία των καλόγερων. Και ήταν τόσο ευνόητη η υστεροβουλία αυτή, ώστε και οι τυφλοί βλέπανε πως αυτό το πράγμα το ανέχονταν οι καλόγεροι μόνο και μόνο για να έχουν αυτοί το μερίδιο τους από τις καταχρήσεις του καπετάν ένα.
Και το μεγαλύτερο κακό ήταν ότι ανέχονταν οι καλόγεροι να σουφρώσουν οι ανεξέλεγκτοι αυτοί κηφήνες τα λεφτά του λαού για να μην μπορέσει ο λαός να ανορθωθεί πνευματικά ! Και ο αναχρονιστικός αυτός θεσμός του καπετάν ένα βάσταξε ως την εποχή της ανασύστασης της Αρχιεπισκοπής Ροδόπολης !
Φαντασθείτε τώρα τι γινόταν με τον μόνο και ανεξέλεγκτο επίτροπο. Τα έσοδα των ναών που ήσαν προορισμένα για την λειτουργία των σχολείων έκαναν φτερά. Στα πλούσια εκείνα χρόνια όπου οι Σανταίοι ξενιτεμένοι άφηναν στο παγκάρι παρά με την ουρά, ο επίτροπος της Εκκλησίας παρουσίαζε έσοδα του παγκαριού κατά 300% κατώτερα από τα πραγματικά. Παράδειγμα σας παρουσιάζουμε την εκκλησία της γενέτειρας μου Ισχανάντων.
Με αυτά τα στραβά που έχομε βλέπαμε ότι ο εκάστοτε επίτροπος της εκκλησίας παρουσίαζε κάθε χρόνο έσοδα 30 - 40 χρυσές λίρες, τόσα δηλ. όσα επαρκούσαν για την πληρωμή του μισθού ενός δασκάλου και για την προμήθεια κεριών. Αυτό κράτησε πολλά χρόνια, ως το 1894, οπότε διορίσθηκε από τον ηγούμενο Γεράσιμο Μωυσιάδη ο Νικόλαος Γαρατσάλ σχολικός έφορος και συνάμα επίτροπος της εκκλησίας Ισχανάντων.
Ο Ν. Γαρατσάλ, ο μόνος ως τότε ειλικρινής και αφιλοκερδής επίτροπος της εκκλησίας, κατά το 1895, δηλ. μέσα σ’ έναν χρόνο, παρουσίασε έσοδα 120 χρυσές λίρες, από τις οποίες πλήρωσε στους δασκάλους και στις άλλες υποχρεώσεις της εκκλησίας 50 λίρες και τις υπόλοιπες 70 λίρες τις έστρωσε στο τραπέζι μπροστά στο Ηγούμενο και στο κατάπληκτο κοινό. Αυτό το περιστατικό και μόνο έπρεπε ν’ ανοίξει τα μάτια του ηγούμενου και των προεστών των Ισχανάντων και όλης της Σαντάς για να καταργήσουν τον θεσμό του καπετάν ένα, μολαταύτα όλοι μας στραβοί και τυφλοί περιμέναμε την ανασύσταση της Αρχιεπισκοπής Ροδόπολης για να μας κάνει ανθρώπους ( σ.σ. κατά το 1903 ο Μητροπολίτης Γερβάσιος).
Αυτός έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Αμέσως από την πρώτη μέρα διέκρινε ότι ο διορισμός ενός και μόνου επιτρόπου της εκκλησίας δίνει λαβή σε τρομερές καταχρήσεις και φρόντισε για την ανάδειξη τριμερών Σχολικών Εφορειών με την ψήφο του λαού.
Έτσι περιφρουρήθηκαν τα συμφέροντα των σχολικών ταμείων και oι Σανταίοι με τον πλούτο τους στη θέση του ενός και των δύο δασκάλων διόρισαν 3-5 δασκάλους.
Η καταστροφή που μας έγινε από το 1872 ως το 1903 με τον θεσμό του καπετάν ένα είναι ανυπολόγιστη ! Σ’ αυτά τα 30 χρόνια ο αμύθητος πλούτος της Σαντάς κρύφτηκε στα θυλάκια μερικών επιτρόπων των εκκλησιών, οι οποίοι αναδείχτηχαν, έγιναν Τσορπατζήδες, κτηματίες, πλούσιοι.
Αυτή ήταν η τύχη της καλογεροκρατούμενης Σαντάς ! Αυτά ήσαν που μείωσαν την απέραντη ευλάβεια των Σανταίων προς το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά !
Και τώρα έρχεται ο κ. Φ. Κτενίδης και ιδρύει το μοναστήρι της νέας Παναγίας Σουμελά. Καλός και άγιος ο σκοπός, μα εμείς οι Σανταίοι δεν θέλομε να δούμε καλγερου πρόσωπο. Η καλογερική μας πληγή είναι ανίατη. Οι καλόγεροι Σουμελά είναι εκείνοι, οι οποίοι καθώς μας λέει ο ιστορικός Επ. Κυριακίδης, με τις καταχρήσεις τους και τις ραδιουργίες τους έφεραν και προ της μεγάλης μας ακόμη επανάστασης του '21 το μοναστήρι στο χείλος της καταστροφής ! Και να σκεφθεί κανείς ότι oι σατανάδες αυτοί δεν πήραν υπ' όψη καθόλου την τότε δεινή θέση του Έθνους !
Έτσι οι σημερινοί Σανταίοι θέλουν το νέο μοναστήρι Σουμελά με οικοτροφείο, με σχολείο, χωρίς όμως καλόγερους. Απλούστατα θέλουν έναν οικογενειάρχη παπά μορφωμένο νά ιερουργήσει στο μοναστήρι και να φυλάξει τα αρχεία του. Τίποτε παραπανω. (*)
Μιλτιάδης Κ. Νυμφόπουλος
Εκπαιδευτικός
Ιστοριογράφος της Σαντάς
ΔΡΑΜΑ 1953
(*) Μας γράφουν τα «Ποντιακά Χρονικά» των Σερρών ότι η Επιτροπή Παναγίας Σουμελά σκέπτεται να φτιάξει μέσ’ τη Θεσσαλονίκη κάποια στέγη η οποία θα χρησιμεύσει για την εξυπηρέτηση των σκοπών των διαφόρων Ποντιακών οργανώσεων. Αυτό αδυνατούμε να το πιστεψουμε.
Οι Σανταίοι και και πολλοί άλλοι Πόντιοι περιμένουν από μέρα σε μέρα την εκπλήρωση των υποσχέσεων της επιτροπής για την ανέγερση οικοτροφείου με μια σχολή τουλάχιστον στο Μοναστήρι Σουμελά και αντί αυτού ακούν να γίνεται λόγος για την ανέγερση Ποντιακής στέγης στη Θεσσαλονίκη, όπου η «Εύξεινος Λέσχη» δύναται να θαυματουργήσει από της απόψεως αυτής.
Αναμένομε από την Επιτροπή Παναγίας Σουμελά να κάνει το καθήκον της, όπως και θα το κάνει. Άλλωστε κι αυτοί που αγοράζουν λαχεία της Παναγίας Σουμελά έχουν υπ' όψη μονάχα το Μοναστήρι με το οικοτροφείο του και τις σχολές του.
Εκτός τούτου προνόησε να αναθέσει την ανώτερη εποπτεία στη δημογεροντία και όχι απ’ ευθείας στο μοναστήρι για ευνόητους λόγους . Και με την σύσταση να διοριστούν δάσκαλοι μορφωμένοι εννοούσε την πρόσληψη δασκάλων αποφοίτων του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας. Κοντά σ' όλα αυτά ο Γ. Κυριακίδης παρακάλεσε το προεδρείο του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου "Ο Ξενοφών" να στείλει κάθε φορά αναλυτικά προγράμματα και οδηγίες στα σχολεία Σαντάς.
Το πρόγραμμα του Κυριακίδη δεν το είδαν με καλό μάτι οι καλόγεροι Σουμελά , μα δεν μίλησαν και περίμεναν την ευκαιρία να το χτυπήσουν. Οι Ισχανανταίοι στα πρώτα χρόνια χάρη στις ενέργειες του Σπύρου Μαντίδη φρόντιζαν να εκλέξουν τριμελή Σχολική Εφορεία με την ψήφο του λαού και η πρώτη τους τριμελής εφορεία έγινε από τους Χαράλαμπο Γαραγάς, Χριστόφορο Γιαμάκ και Γιάννη Σακόγλου. Οι άλλες ενορίες βαρύνονταν να εκλέξουν σχολικές Εφορείες και ενώπιον του εκάστοτε ηγούμενου Σουμελά που επισκεπτόταν κατά κανόνα την Σαντά για αργυρολογία κάθε Ιούλη, καλούσαν ονομαστικά δύο από τους προεστούς να αναλάβουν καθήκοντα Σχολικών εφόρων και τις περισσότερες φορές καλούσαν μόνο ένα.
Ο ένας και ανεξέλεγκτος αυτός έφορος, ο οποίος ήταν ένας και ανεξέλεγκτος επίτροπος της εκκλησίας, έγινε αργότερα θεσμός με την ευνόητη υστεροβουλία των καλόγερων. Και ήταν τόσο ευνόητη η υστεροβουλία αυτή, ώστε και οι τυφλοί βλέπανε πως αυτό το πράγμα το ανέχονταν οι καλόγεροι μόνο και μόνο για να έχουν αυτοί το μερίδιο τους από τις καταχρήσεις του καπετάν ένα.
Και το μεγαλύτερο κακό ήταν ότι ανέχονταν οι καλόγεροι να σουφρώσουν οι ανεξέλεγκτοι αυτοί κηφήνες τα λεφτά του λαού για να μην μπορέσει ο λαός να ανορθωθεί πνευματικά ! Και ο αναχρονιστικός αυτός θεσμός του καπετάν ένα βάσταξε ως την εποχή της ανασύστασης της Αρχιεπισκοπής Ροδόπολης !
 |
| Ερείπια σχολείου Πιστοφάντων |
Φαντασθείτε τώρα τι γινόταν με τον μόνο και ανεξέλεγκτο επίτροπο. Τα έσοδα των ναών που ήσαν προορισμένα για την λειτουργία των σχολείων έκαναν φτερά. Στα πλούσια εκείνα χρόνια όπου οι Σανταίοι ξενιτεμένοι άφηναν στο παγκάρι παρά με την ουρά, ο επίτροπος της Εκκλησίας παρουσίαζε έσοδα του παγκαριού κατά 300% κατώτερα από τα πραγματικά. Παράδειγμα σας παρουσιάζουμε την εκκλησία της γενέτειρας μου Ισχανάντων.
Με αυτά τα στραβά που έχομε βλέπαμε ότι ο εκάστοτε επίτροπος της εκκλησίας παρουσίαζε κάθε χρόνο έσοδα 30 - 40 χρυσές λίρες, τόσα δηλ. όσα επαρκούσαν για την πληρωμή του μισθού ενός δασκάλου και για την προμήθεια κεριών. Αυτό κράτησε πολλά χρόνια, ως το 1894, οπότε διορίσθηκε από τον ηγούμενο Γεράσιμο Μωυσιάδη ο Νικόλαος Γαρατσάλ σχολικός έφορος και συνάμα επίτροπος της εκκλησίας Ισχανάντων.
Ο Ν. Γαρατσάλ, ο μόνος ως τότε ειλικρινής και αφιλοκερδής επίτροπος της εκκλησίας, κατά το 1895, δηλ. μέσα σ’ έναν χρόνο, παρουσίασε έσοδα 120 χρυσές λίρες, από τις οποίες πλήρωσε στους δασκάλους και στις άλλες υποχρεώσεις της εκκλησίας 50 λίρες και τις υπόλοιπες 70 λίρες τις έστρωσε στο τραπέζι μπροστά στο Ηγούμενο και στο κατάπληκτο κοινό. Αυτό το περιστατικό και μόνο έπρεπε ν’ ανοίξει τα μάτια του ηγούμενου και των προεστών των Ισχανάντων και όλης της Σαντάς για να καταργήσουν τον θεσμό του καπετάν ένα, μολαταύτα όλοι μας στραβοί και τυφλοί περιμέναμε την ανασύσταση της Αρχιεπισκοπής Ροδόπολης για να μας κάνει ανθρώπους ( σ.σ. κατά το 1903 ο Μητροπολίτης Γερβάσιος).
Αυτός έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Αμέσως από την πρώτη μέρα διέκρινε ότι ο διορισμός ενός και μόνου επιτρόπου της εκκλησίας δίνει λαβή σε τρομερές καταχρήσεις και φρόντισε για την ανάδειξη τριμερών Σχολικών Εφορειών με την ψήφο του λαού.
Έτσι περιφρουρήθηκαν τα συμφέροντα των σχολικών ταμείων και oι Σανταίοι με τον πλούτο τους στη θέση του ενός και των δύο δασκάλων διόρισαν 3-5 δασκάλους.
Η καταστροφή που μας έγινε από το 1872 ως το 1903 με τον θεσμό του καπετάν ένα είναι ανυπολόγιστη ! Σ’ αυτά τα 30 χρόνια ο αμύθητος πλούτος της Σαντάς κρύφτηκε στα θυλάκια μερικών επιτρόπων των εκκλησιών, οι οποίοι αναδείχτηχαν, έγιναν Τσορπατζήδες, κτηματίες, πλούσιοι.
Αυτή ήταν η τύχη της καλογεροκρατούμενης Σαντάς ! Αυτά ήσαν που μείωσαν την απέραντη ευλάβεια των Σανταίων προς το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά !
 |
| Παναγία Σουμελά (Η πρώτη εκκλησία στο Βέρμιο) |
Και τώρα έρχεται ο κ. Φ. Κτενίδης και ιδρύει το μοναστήρι της νέας Παναγίας Σουμελά. Καλός και άγιος ο σκοπός, μα εμείς οι Σανταίοι δεν θέλομε να δούμε καλγερου πρόσωπο. Η καλογερική μας πληγή είναι ανίατη. Οι καλόγεροι Σουμελά είναι εκείνοι, οι οποίοι καθώς μας λέει ο ιστορικός Επ. Κυριακίδης, με τις καταχρήσεις τους και τις ραδιουργίες τους έφεραν και προ της μεγάλης μας ακόμη επανάστασης του '21 το μοναστήρι στο χείλος της καταστροφής ! Και να σκεφθεί κανείς ότι oι σατανάδες αυτοί δεν πήραν υπ' όψη καθόλου την τότε δεινή θέση του Έθνους !
Έτσι οι σημερινοί Σανταίοι θέλουν το νέο μοναστήρι Σουμελά με οικοτροφείο, με σχολείο, χωρίς όμως καλόγερους. Απλούστατα θέλουν έναν οικογενειάρχη παπά μορφωμένο νά ιερουργήσει στο μοναστήρι και να φυλάξει τα αρχεία του. Τίποτε παραπανω. (*)
Εκπαιδευτικός
Ιστοριογράφος της Σαντάς
ΔΡΑΜΑ 1953
(*) Μας γράφουν τα «Ποντιακά Χρονικά» των Σερρών ότι η Επιτροπή Παναγίας Σουμελά σκέπτεται να φτιάξει μέσ’ τη Θεσσαλονίκη κάποια στέγη η οποία θα χρησιμεύσει για την εξυπηρέτηση των σκοπών των διαφόρων Ποντιακών οργανώσεων. Αυτό αδυνατούμε να το πιστεψουμε.
Οι Σανταίοι και και πολλοί άλλοι Πόντιοι περιμένουν από μέρα σε μέρα την εκπλήρωση των υποσχέσεων της επιτροπής για την ανέγερση οικοτροφείου με μια σχολή τουλάχιστον στο Μοναστήρι Σουμελά και αντί αυτού ακούν να γίνεται λόγος για την ανέγερση Ποντιακής στέγης στη Θεσσαλονίκη, όπου η «Εύξεινος Λέσχη» δύναται να θαυματουργήσει από της απόψεως αυτής.
Αναμένομε από την Επιτροπή Παναγίας Σουμελά να κάνει το καθήκον της, όπως και θα το κάνει. Άλλωστε κι αυτοί που αγοράζουν λαχεία της Παναγίας Σουμελά έχουν υπ' όψη μονάχα το Μοναστήρι με το οικοτροφείο του και τις σχολές του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου