Το Δημοτικό Σχολείο της Νέας Σάντας

Στην άκρη του χωριού και σε ωραία τοποθεσία βρίσκεται το Δημοτικό Σχολείο. Δημοπρατήθηκε το 1927 και θεμελιώθηκε την ίδια χρονιά από υπεργολάβο Σανταίο , τον Γραμματικόπουλο Σταύρο και κτίστηκε από τεχνίτες Σανταίους, που ήταν πρώτοι μάστοροι στο κτίσιμο της πέτρας.

Το σχέδιο του Σχολείου δόθηκε από το Υπουργείο Παιδείας ,είναι διώροφο 3/θεσιο με αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και λειτούργησε το 1929-30, κτισμένο σε οικόπεδο 15 στρεμμάτων.

Με πρωτοβουλία του ο αείμνηστος και αξέχαστος δάσκαλος Παναγιώτης Χαραλαμπίδης οργάνωσε σχολικό κήπο με διάφορα φυτά, δέντρα, αμπέλια, μελίσσια και δίδασκε τις ελεύθερες ώρες τα παιδιά  πως φυτεύεται το δέντρο, πως καλλιεργείται το αμπέλι, για την επίβλεψη των μελισσών κ.τ.λ.

Τα παιδιά που αποφοιτούσαν από το Δημοτικό Σχολείο είχαν μια καλή ιδέα για όλα αυτά.

Μεγαλύτερη αδυναμία είχε στα μελίσσια και όλες οι προσπάθειες του ήταν πολύ χρήσιμες. Έτσι στο χωριό αναπτύχθηκε η μελισσοκομία και έφτασαν περίπου τις 500 κυψέλες. Ακόμα και συνταξιούχος επισκεπτόταν όλους αυτούς που είχαν μελίσσια και τα επιθεωρούσε αν πάνε καλά. Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν αρρώστιες και ευδοκιμούσαν καλύτερα.

Το 1930 διέθεσε όλες τις διακοπές του και πήγε στην Αμερικανική Σχολή στο τμήμα φυτοπαθολογίας για καλύτερη εκπαίδευση, όπως έλεγε πάντα. Ο μεγαλύτερος μελισσοκόμος της περιοχής ήταν τότε ο Θεόδωρος Κουρτίδης (Μπούμπουρας), όπως τον βάπτισε τότε ο Παναγιώτης Δημακίδης. Ήταν αυτοδίδακτος άριστος μελισσοκόμος με μεγάλη παραγωγή που τροφοδοτούσε όλο το χωριό και τη γύρω περιοχή με γνήσιο μέλι , που σήμερα δεν υπάρχει…

Το Δημοτικό σχολείο είχε 25 στρέμματα γεωργικό κλήρο. Στα χρόνια εκείνα η σπορά και ο θερισμός γινόταν από τους κατοίκους του χωριού δωρεάν και με τα χρήματα που εισέπρατταν κάλυπταν ορισμένες ανάγκες του σχολείου.

Στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου 1941-1950 η κατάσταση στην πατρίδα μας ήταν δραματική και το σοβαρό θέμα για τους Σανταίους παρ' όλη την φτώχεια τους ήταν τι θα γίνει με τα παιδιά τους μετά την αποφοίτηση από το δημοτικό σχολείο.
Το καλοκαίρι του 1941 τους δόθηκε μια ευκαιρία να συναντηθούν με τον Σίμο Λιανίδη, φιλόλογο καθηγητή και μέσα στην συζήτηση που επακολούθησε ο κ. Λιανίδης ανέφερε ότι αν ιδρυθεί ένα αγροτικό φροντιστήριο θα λυθεί το μεγάλο πρόβλημα των παιδιών.
Συμφωνούν ομόφωνα γονείς και καθηγητές και στην περίοδο του σχολικού έτους 1941-42 λειτουργεί το φροντιστήριο στη Νέα Σάντα, όπου φοιτούν πάρα πολλά παιδιά από το χωριό  και από τα γύρω χωριά.
Και χάρη αυτού του φροντιστηρίου εκείνη την εποχή βγάλαμε πολλούς επιστήμονες  και οι υπόλοιποι που δεν συνέχισαν είχαν μια σχετική μόρφωση.
Οι καθηγητές ήταν οκτώ, στην πλειοψηφία του Σανταίοι.