Δωρικές αποικίες

Οι Δωριείς αναφέρονται ως οι πρωταίτιοι όλων αυτών των μετακινήσεων στον ελλαδικό χώρο, οι οποίες και προκάλεσαν το μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Μικρά Ασία. Και οι ίδιοι, παρ’ όλα αυτά φαίνεται πως κινήθηκαν προς την αντίπερα όχθη του Αιγαίου.

Το μυθολογικό υπόβαθρο συνδέει το δωρικό αποικισμό με την απόκρουση της δωρικής εισβολής από το βασιλιά της Αθήνας Κόδρο και μια επακόλουθη μετακίνησή τους προς το χώρο του Αιγαίου. Η ουσία αυτής της μυθολογικής παράδοσης είναι το γεγονός της χρονικής σύνδεσης του δωρικού αποικισμού με τον ιωνικό, ο οποίος, όπως είδαμε, χρησιμοποιεί επίσης τον ίδιο Αθηναίο βασιλιά ως χρονικό προσδιορισμό της έναρξής του. Εύκολα ωστόσο γίνεται κατανοητό από τη φυσική αλληλουχία των μετακινήσεων ότι οι Δωριείς πρέπει να ήταν το τελευταίο τέτοιου τύπου μεταναστευτικό ρεύμα που κινήθηκε προς τη Μικρά Ασία από τον ελλαδικό χώρο.

Κατά βάση, οι δωρικές πόλεις της Μικράς Ασίας ανήγαν την καταγωγή τους σε δωρικές περιοχές από την περιοχή της Αργολίδας. Μόνη εξαίρεση στον κανόνα αυτό αποτέλεσε η πόλη της Κνίδου, η οποία προέβαλλε στην ιστορική της παράδοση μια καταγωγή από τους Λακεδαιμόνιους Δωριείς.

Οι περιοχές προς τις οποίες κινήθηκαν οι δωρικοί πληθυσμοί βρίσκονταν στα νότια παράλια της Μικράς Ασίας, την περιοχή δηλαδή που ήταν γνωστή και ως Καρία, και τα πλησιέστερα στη νότια ακτή νησιά, τα Δωδεκάνησα. Τα κυριότερα από τα νησιά που αποικίστηκαν ήταν η Ρόδος και η Κως. Αξίζει να αναφερθεί πως στο ίδιο κύμα δωρικού αποικισμού ανήκει και ο αποικισμός των νότιων Κυκλάδων, δηλαδή της Θήρας, της Φολέγανδρου, της Μήλου και της Ανάφης, καθώς και της Κρήτης. Η επιλογή αυτών των περιοχών σηματοδοτεί την πορεία η οποία ακολουθήθηκε σε όλο το πλάτος του νότιου Αιγαίου.

Σε ότι αφορά την προγενέστερη του δωρικού αποικισμού κατάσταση της περιοχής, έχουμε από τη μία την ύπαρξη κάποιων αραιών μυκηναϊκών ευρημάτων στις περιοχές της Αλικαρνασσού και της Κνίδου, αλλά το κυριότερο είναι η παρουσία σημαντικών μυκηναϊκών θέσεων στη Ρόδο και αρκετά από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Στην ενδοχώρα επικρατούσαν οι Κάρες, από τους οποίους δανείστηκε και όλη η περιοχή το όνομα Καρία. Αυτά τα φύλα είχαν ήδη επικρατήσει έναντι των Λελέγων, του άλλου λαού που ζούσε στην περιοχή. Η ισχυρή παρουσία τους στην περιοχή συνεχίστηκε απρόσκοπτα και μετά το δωρικό αποικισμό, οριοθετώντας ουσιαστικά τις δυνατότητές του.

Η εγκατάσταση αυτή των Δωριέων στην περιοχή δημιούργησε ακόμη μία ένωση ανεξάρτητων ελληνικών πόλεων στη Μικρά Ασία, αυτή τη φορά με επίκεντρο τη λατρεία του Τριοπίου Απόλλωνος, στην κορυφή του ακροατηρίου της χερσονήσου της Κνίδου. Η ένωση αυτή α-ποτελούνταν από πέντε πόλεις, την Κνίδο από την ηπειρωτική χώρα, την Κω και τις τρεις πόλεις της Ρόδου, δηλαδή τη Λίνδο, την Ιαλυσό, και την Κάμειρο. Στις δωρικές αυτές πόλεις αρχικά πρέπει να ανήκε και η Αλικαρνασσός, η οποία ωστόσο στη συνέχεια φαίνεται να αποσπάται.

Η Κνίδος, η σημαντικότερη κατά τα φαινόμενα δωρική πόλη της περιοχής στους πρώτους αιώνες, βρισκόταν αρχικά στο μέσον της ομώνυμης (Κνιδίας) μακρόστενης χερσονήσου, η οποία σχημάτιζε τη νότια πλευρά του Κεραμικού Κόλπου. Κατά τον 4ο αιώνα, όμως, μεταφέρθηκε στο δυτικότερο άκρο της ίδιας χερσονήσου, στο σημερινό Tekir της Τουρκίας, απέναντι από το νησάκι, στο οποίο βρισκόταν το ιερό του Τριοπίου Απόλλωνος, κέντρο όπως είδαμε του θρησκευτικού κοινού των Δωριέων της Μικράς Ασίας.

Η Αλικαρνασσός κτίστηκε στο βόρειο μέρος του Κεραμικού Κόλπου, εκεί που βρίσκεται η σημερινή πόλη Bodrum της Τουρκίας. Η πόλη ιδρύθηκε επίσης ως δωρική αποικία, με προέλευση κυρίως από το Αργος και την Τροιζήνα, και φαίνεται πως συμμετείχε αρχικά στη δωρική εξάπολη. Ο λόγος για τον οποίο αποχώρησε δικαιολογείται στις πηγές σε σχέση με τη συμπεριφορά ενός αθλητή της. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, φαίνεται πως είχε να κάνει με τη διαρκή εισροή ιωνικών, αλλά και καρικών στοιχείων στην πόλη, τα οποία αλλοίωσαν το χαρακτήρα της, όπως φαίνεται από ονόματα που προέρχονται ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα.

Το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού

Η αλλοίωση αυτή του δωρικού χαρακτήρα της πόλης γίνεται προφανής, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ο διασημότερος πολίτης της, ο ιστορικός Ηρόδοτος του 5ου αιώνα π.Χ., έγραψε στην ιωνική διάλεκτο, ενώ η πόλη έγινε κυρίως διάσημη τον 4ο π.Χ. αιώνα ως η πρωτεύουσα της καρικής δυναστείας των Εκατομνιδών, οι οποίοι και έκτισαν εκεί το περίφημο Μαυσωλείο, τάφο του Μαύσωλου, ένα από τα επτά θαύματα της αρχαιότητας.

Μία ακόμη σημαντική πόλη, για την οποία δεν έχουμε ωστόσο σαφή εικόνα για τις καταβολές της, είναι η Ιασός, ανάμεσα στην περιοχή των δωρικών πόλεων των παραλίων της Μικράς Ασίας και την Ιωνία. Ενώ η παράδοσή της θέλει να έχει ιδρυθεί από Αργείους, τα στοιχεία που έχουμε μας δείχνουν ότι είχε έντονο καρικό χαρακτήρα από πολύ νωρίς, καθώς η θέση αποτελούσε καρική κτήση ήδη πριν από τον ελληνικό αποικισμό.

Οι τρεις δωρικές πόλεις της Ρόδου, Ιαλυσός, Λίνδος και Κάμειρος, εμφανίζονται για πρώτη φορά ήδη στον ομηρικό κατάλογο των πλοίων που συμμετείχαν στον Τρωικό Πόλεμο, η δε νήσος χαρακτηρίζεται ως τρίπολις. Από το συνοικισμό των τριών πόλεων προήλθε το 408-7 π.Χ. η πόλη της Ρόδου, χωρίς ωστόσο να εξαφανιστούν οι προϋπάρχουσες. Τα στοιχεία που διαθέτουμε μας υποδεικνύουν ότι ένα επίπεδο ενότητας προϋπήρχε και κατά τον 6ο αιώνα, γεγονός που καθιστά το συγκεκριμένο συνοικισμό ένα φυσικό επακόλουθο των προγενέστερων εξελίξεων. Εκτός των κοινών οικιστικών παραδόσεων, οι τρεις πόλεις φαίνεται πως αναλάμβαναν από κοινού δράση σε πολλές περιπτώσεις αποικισμού εκτός της νήσου, ενώ το εθνικό Ρόδιος είχε συχνότερη χρήση από τα αντίστοιχα εθνικά των επιμέρους πόλεων.

Αρχαία ακρόπολη της Λίνδου

Από αυτές, η Λίνδος κτίστηκε στη νότια πλευρά του νησιού και η Ιαλυσός και η Κάμειρος στη βόρεια. Ο νότιος προσανατολισμός της Λίνδου την καθιστούσε κέντρο για τη διεξαγωγή εμπορίου με τους Φοίνικες, γεγονός που της επέτρεψε να αναπτυχθεί σε σημαντική εμπορική τοποθεσία. Αυτή η δραστηριότητα της παρήκμασε μόνο με την ίδρυση της πόλης της Ρόδου. Το ενδιαφέρον των κατοίκων της Λίνδου αντικατοπτρίζεται και στην ίδρυση της πόλης με το όνομα Φάσηλις στις ακτές της Λυκίας στις αρχές του 7ου αιώνα. Ανατολικότερα, στα παράλια της Κιλικίας, η Λίνδος ίδρυσε άλλη μία αποικία, με το όνομα Σόλοι, στο ανατολικότερο σημείο όπου έφτασε ο ελληνικός αποικισμός στα προς νότο παράλια της Μικράς Ασίας. Στη Λίνδο αποδίδεται επίσης η ίδρυση της Γέλας στη Σικελία τον 7ο αιώνα π.Χ.

Η Κάμειρος υπήρξε πόλη με αγροτικό προσανατολισμό και είναι γνωστή κυρίως ως η πατρίδα του ποιητή της αρχαϊκής περιόδου Πεισάνδρου. Η Ιαλυσός, από την άλλη, ήταν γνωστή ως η πόλη του ποιητή Τιμοκρέοντος και του διάσημου αθλητή Διαγόρα. Και οι δύο έζησαν και έδρασαν τον 5ο π.Χ. αιώνα.

Στο νησί της Κω, η δωρική κοινότητα φαίνεται πως προήλθε κυρίως από την Επίδαυρο, όπως προκύπτει και από τη μεταφορά στο νησί της λατρείας του Ασκληπιού. Η λατρεία του ιαματικού αυτού θεού θα αποτελέσει διαχρονικά το πιο σημαντικό σημείο της ταυτότητας της Κω. Από τις γνωστότερες προσωπικότητες που προήλθαν από το νησί αυτό ήταν ο Ιπποκράτης, περίφημος γιατρός του 5ου αιώνα π.Χ., και ο Απελλής, ζωγράφος του 4ου π.Χ. αιώνα.

ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΑΜΙΓΟΣ
Ιστορικός