ΟΝΟΜΑΤΟΠΟIΪΑ, ΗΧΟΜΙΜΗΤΙΚΑ

Σε όλες τις γλώσσες πάρα πολλές λέξεις γίνονται ή από φωνές ζώων και ανθρώπων, ή από τον ήχο και τον κρότο φυσικών φαινομένων, φυσικών δυνάμεων και αντικειμένων. Οι λέξεις αυτές είναι ή ονόματα ή ρήματα και λέ­γονται ονοματοποιημένα, ηχομιμητικά ή μιμητά. Παράδειγμα: από τον ήχο της φωτιάς, που όταν είναι ζωηρή βγάζει τον ήχο βρού - βρού, έγιναν οι λέ­ξεις βρούλα, βρουλίζω, βρούλιγμαν.

Τις ονοματοποιημένες λέξεις μπορούμε να τις κατατάξουμε σε δυο κα­τηγορίες: 

1) Εκείνες που σχηματίζονται από τον ήχο και την κατάληξη -ιζω, -ανιζω,  κ.λ.π. Π.χ. τσίβ (φωνή πουλιών) τσιβίζω, κά-κά-κά (φωνή κότας) χαχανίζω. 

2) Εκείνες που γίνονται από το μονοσύλλαβο ήχο επανα­λαμβανόμενο και την κατάληξη. Π.χ. Τσάρ είναι ο ήχος χλωρών κλαδιών ή φύλλων που καίγονται, τσαρτσαρίζω. Σιόρ είναι ο ήχος νερού ή γάλατος πού τρέχει, σιορσιορίζω, σιορσιοταρίζω. Το ίδιο γινόταν και στην αρχαία γλώσσα: βαρβαρίζω, γαργαρίζω κ.τ.λ.

Συνήθως οι φωνές των ζώων και οι ήχοι ή κρότοι φυσικών φαινομένων ή αντικειμένων δεν εκφέρονται μόνοι τους, αλλά μαζί με το ρήμα που παράγεται από αυτούς ή καί άλλο ρήμα. Π.χ. Πούσ - πούσ επουστίριζαν τα συννυφάδια. Κά-κά-κά εκακάνιζεν η κοσάρα.

Μερικές από τις πρωτότυπες λέξεις (ήχους ή κρότους) δεν χρησιμο­ποιούνται σήμερα.  Π.χ. Λέμε τουντουνίζω, όμως δεν κάνομε χρήση της αρχικής λέξης τούν - τούν. Γαγκλάζω λέμε για τη φωνή του σκύλου που πονεί δεν κάνουμε όμως χρήση της αρχικής γάγκλ.

Και το αντίθετο. Από πολλούς ήχους και κρότους δεν παράγονται ονό­ματα ή ρήματα. Π.χ. Από τον ήχο τής καμπάνας τάγκ, τίγκ δεν έγινε η λέ­ξη ταγκάζω ή ταγκίζω ή τιγκίζω.

Στάθης  Αθανασιάδης (Γεροστάθης)

Εκπαιδευτικός

Λαογράφος Σαντάς