ΠΟΝΤΟΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ (ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ- Μέρος 5)

Παρασκευή 25 Μαΐου 2018 / 07.00 μ.μ.

«Η Ποντιακή λύρα στον 20ο αιώνα»

Εισηγητής: Γεώργιος Ηλιάδης, Εικαστικός. Σχολή Καλών Τεχνών Μόσχας. Ερευνητής και κατασκευαστής ποντιακών λυρών.

Ο Γιώργος Ηλιάδης πιστεύει ότι οι κανόνες της κατασκευής της ποντιακής λύρας πρέπει να εξελιχτούν ώστε το όργανο αυτό να πάρει την ανάλογη θέση στον σύγχρονο κόσμο. Το επόμενο βήμα του κατασκευαστή του παραδοσιακού μουσικού οργάνου είναι η κατασκευή λύρας-βιολιού, λύρας-μπάσου, λύρας-τσέλου. Περισσότερα στην εισήγηση του.

Ποντιακή Μουσική και Τραγούδια του Καυκάσου

Τραγούδι: Γιάννης Τριανταφυλλίδης Κώστας Τσιακλίδης Στάθης Νικολαΐδης Πέλα Νικολαΐδου Στάθης Παυλίδης.

Λύρα:

Χάρης Αθανασιάδης Δημήτρης Ξενητόπουλος.

Νταούλι:

Κώστας Ζώης Ηρακλής Αδαμίδης

Σάββατο 26 Μαΐου 2018 / 07.00 μ.μ.

«Αφιέρωμα στην ποντιακή διάλεκτο»

Ο Χρήστος Αντωνιάδης δημιουργικά αιρετικός για το μέλλον της μητρικής του γλώσσας υποστήριζε ότι: «Οι γλωσσολόγοι λένε πως είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι, όταν μια γλώσσα - διάλεκτος δε διδάσκεται στα σχολεία, είναι καταδικασμένη να πεθάνει». Αναζητά αντιφάρμακα επιβίωσης. Ο ίδιος ήθελε να πιστεύει πως «η προσπάθεια που γίνεται μέσω των τραγουδιών, της ποίησης και του θεάτρου έχει ως στόχο να παραμείνει ζωντανή η ποντιακή λαλιά».
 Πολύ θέλω να συμφωνήσω μαζί του. Αυτή είναι και η δική μου ευχή. Ξέρω όμως ότι η γλώσσα μας έχει ημερομηνία λήξης. Αγωνίζομαι και εγώ όπως ο Χρήστος να είναι μακρύς ο δρόμος της. Γιατί μία γλώσσα που κουβαλάει ιστορία 27 αιώνων είναι δυνατόν να πεθάνει αμαχητί, ενώ τη μιλούν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι - μουσουλμάνοι στον ιστορικό Πόντο, χριστιανοί ορθόδοξοι, απόγονοι προσφύγων ποντιακής καταγωγής στην Ελλάδα, αλλά και οι ποντιακής καταγωγής πρόσφυγες και μετανάστες σε όλο τον κόσμο;
 Όταν σε αυτήν τη μητρική γλώσσα τα παιδιά των μουσουλμάνων του ιστορικού Πόντου και τα προσφυγόπουλα της τρίτης γενιάς στην Ελλάδα επικοινωνούν, γράφουν ποίηση, λογοτεχνία, θέατρο και στίχους τραγουδιών;

Όσο βρίσκονται μεταξύ μας αγνοί εραστές της μητρικής γλώσσας του Ομήρου και της Μήδειας, όσο βρίσκονται αδέλφια μας που εξωτερικεύουν τα ψυ-χικάτους συναισθήματα στην γλώσσα της γιαγιάς, αυτή η γλώσσα, όπως μας σχολίασε και ο σοφός διανοούμενος Ιορδάνης Παμπούκης, δεν έχει το κουράγιο να πεθάνει.

Ακαδημαϊκοί, ιστορικοί, φιλόλογοι, δάσκαλοι, γιατροί, συγγραφείς, ηθοποιοί, ποιητές. Ο καθένας από το δικό του μετερίζι δίνει το δικό του αγώνα για την αξιοποίηση της γλώσσας μας, με αποτέλεσμα σήμερα να έχουμε έναν ποταμό έργων γραμμένων στα Ποντιακά.

Εισηγητές: Θεόδωρος Κωνσταντινίδης, Πανεπιστημιακός

Ρεβυθιάδου Ανθή, Αν. Καθηγήτρια Γλωσσολογίας Α.Π.Θ. Γιώτα Ιωακειμίδου, Φιλόλογος Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου, Φιλόλογος

Ποντιακή μουσική και τραγούδια του Εύξεινου Πόντου

Κυριακή 27 Μαΐου 2018 / 07.00 μ.μ.

«Ποντιακοί χοροί και τραγούδια»

Οι ποντιακοί χοροί, τα τραγούδια και τα λαϊκά όργανα ήτανε και είναι, ακόμα και σήμερα, τρία από τα πιο βασικά γνωρίσματα της ποντιακής κοινωνικής ζωής, τρεις συνδετικοί κρίκοι θα λέγαμε του ποντιακού λαού, πού μέσα στον πλατύ τους χώρο απλώνεται όλος εκείνος ο πλούσιος συναισθηματικός κόσμος που συνέθετε και οργάνωνε εκεί κάτω τον τόσο ελληνικό, τον τόσο χαρακτηριστικό ρυθμό της ποντιακής ζωής.

Όσοι γνώρισαν τους χορούς τόσο στ' ακρογιάλια του Πόντου ή στις πολιτείες και στα χωριά της ενδοχώρας όσο κι εδώ στα νέα ποντιοχώρια, στις γιορτές και στα πανηγύρια, εντυπωσιάστηκαν βαθιά από την ιδιότυπη αρρενωπή χάρη τους, τους γοργούς και πλούσιους και ρωμαλέους ρυθμούς τους, όπως χορεύονταν και χορεύονται στους γάμους, έξω από τις γραφικές εκκλησούλες του βουνού ή κάτω χαμηλά, στ' αλώνια, σε γλέντια και χαρές.

Οι ποικίλοι ποντιακοί χοροί κυκλικοί οι περισσότεροι, με συνοδεία λαϊκών οργάνων και τραγουδιών - καθρεφτίζουν, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο, λογής λογής συναισθήματα και ψυχικές καταστάσεις. Χορεύονται κυκλικά, όπως και στην αρχαιότητα, από μικρό ή μεγάλο αριθμό χορευτών, πού κρατιούνται απαραίτητα από τα χέρια. Τον κύριο ρόλο βέβαια το διαδραματίζει ο οργανοπαίκτης. Αυτός κυρίως τον διευθύνει.

Ο θεαματικότερος χορός των Ποντίων είναι ο Σέρα χορός. Μακρινός αντίλαλος της «πυρρίχης», του ενόπλου χορού της αρχαιότητας. Λέγεται πως το όνομα του το πήρε από το μεταξύ της Τραπεζούντας και των Πλατάνων ποταμό Σέρα, γιατί οι κάτοικοι της περιοχής εκείνης φημίζονταν ως άριστοι χορευτές του είδους.
 Χορεύεται κυκλικά κι όσοι παίρνουν μέρος σε τούτο το χορό φορούν «ζίπκες» και φέρουν όλο τον οπλισμό τους. Θεωρείται πολεμικός χορός. Και πράγματι, όλος ο γοργός ρυθμός της μάχης κι η πολεμική ορμή καθρεφτίζονται με καταπληκτικό παλμό μέσα στις γρήγορες φιγούρες, τις αναπάλσεις των μυών, τα αλλεπάλληλα αναπηδήματα, τα αντιφεγγίσματα των ματιών και των όπλων, τις φλογισμένες ανάσες. Το μάτι μόλις μπορεί να συλλάβει τους αέναους παλμούς του κορμιού.
Οι ζίπκες με τις ατέλειωτες δίπλες τους τρέμουν κάτω από τους μυϊκούς παλμούς κι οι χρυσοκέντητες μαύρες κουκούλες ανεμίζουν στον αέρα τις φτερωτές ελπίδες της νίκης.

Μιχάλης Κουταλακίδης

Χοροί και τραγούδια από την Αρμενία την Κύπρο και τον Πόντο

Η Πολυθεματική Έκθεση ίσως να μην πραγματοποιούνταν αυτήν την περίοδο, αν δεν είχαμε την αμέριστη στήριξη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΔΕΘ-HELEXPO και ιδιαίτερα του προέδρου Αναστάσιου Τζήκα, του διευθύνοντος συμβούλου Κυριάκου Ποζρικίδη και του Αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή Οικονομικών Αλέξη Τσαξιρλή. Τους ευχαριστούμε από καρδίας.

Ένα μεγάλο όμως ευχαριστώ, οφείλουμε όλοι οι Πόντιοι, στον εξοχότατο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας κύριο Προκόπη Παυλόπουλο, που δέχθηκε με χαρά να τεθούν όλες οι εκδηλώσεις, υπό την αιγίδα της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Στην πολυετή έρευνα, καρπό των 24 βιβλίων μόνο για την Γενοκτονία, με πολλές απρόβλεπτες και τραυματικές εμπειρίες, τρεις γυναίκες στάθηκαν στο πλευρό μου. Η αδελφική μου φίλη Ειρήνη Παναγιωτίδου, η άψογη συνεργάτιδά μου, διδάκτωρ Ιστορίας, Ευαγγελία Μπουμπουγιατζή, που μοιράστηκε όλες τις πίκρες και τις χαρές του έργου, για την οποία δεν υπάρχουν λόγια να εκφράσω την ευγνωμοσύνη και την αγάπη μου και η κόρη μου Κυριακή που στερήθηκε πολλές παιδικές και εφηβικές χαρές μαζί μου.

Ευχαριστώ επίσης, το φίλο και συνεργάτη Γιάννη Κυραϊλίδη, για τις συμβουλές του και τη βοήθεια στο διαδικτυακό λαβύρινθο. Ένα θαυμάσιο ζευγάρι, δύο καλοί μου φίλοι, κατέθεσαν επίσης την ψυχή τους, το ταλέντο τους και τις επιστημονικές τους γνώσεις. Είναι ο καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών Γιώργος Κατσάγγελος και η αρχιτεκτόνισσα και μουσειολόγος σύζυγος του Αναστασία Βαλαβανίδου.

Ευχαριστίες οφείλω και στις καλές μου φίλες Ζωή Κωνσταντινίδου, διδάκτωρ της Σχολής Νηπιαγωγών του Α.Π.Θ. και Μάρθα Τοπαλίδου, αρχιτεκτόνισα για τις ουσιαστικές παιδαγωγικές, μουσειολογικές και μεθοδολογικές προτάσεις τους, οι οποίες βοήθησαν για να επιτύχουμε καλύτερη προσέγγιση και επικοινωνία με τους επισκέπτες και ιδιαίτερα τους μαθητές των σχολείων.

Ευχαριστώ την εξαιρετική πολυτάλαντη καλλιτέχνιδα Βαρβάρα Γκέκα-Πασαλίδου για τα ψηφιδωτά των επώνυμων ποντίων αλλά και για τις κούκλες που κατασκεύασε για την έκθεση.

Ευχαριστώ ακόμη το δραστήριο Σύλλογο Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης, για τη συμμετοχή τους στις πολλαπλές ανάγκες ολοκλήρωσης των εκδηλώσεων, καθώς επίσης και τους φίλους εθελοντές, που αποδέχτηκαν να στηρίξουν την πρότασή μου, ως μέρος του συλλογικού μας χρέους απέναντι στην πολύπαθη ιστορία μας.

Ευχαριστώ τα Πρωτοβάθμια Σωματεία των Ποντιακών Συλλόγων, που δέχτηκαν με χαρά να στηρίξουν όλες τις πολιτιστικές δραστηριότητες, τις επιχειρήσεις Ραγιάν, του Θεόδωρου Γεωργιάδη και Βερμίου Γης, της Ελένης Βασιλειάδου για την παρασκευή και προσφορά των ποντιακών φαγητών.

Ευχαριστώ τον Λάζαρο Φαντίδη για την ηχητική κάλυψη των εκδηλώσεων, αλλά και το Μάκη Μαριάδη, υπαλλήλου του Δήμου Παύλου Μελά για τις πολλαπλές βοήθειες.

Επίσης ένα μεγάλο ευχαριστώ στο φίλο και καλό συνεργάτη μου Στέλιο Κυριζάκη, γραφίστα και φωτογράφο, για τον άψογο σχεδιασμό και την υπέροχη συνεργασία μας, στην έκδοση του λευκώματος και όλων των εντύπων της έκθεσης.

Τέλος, ευχαριστώ και όλους τους συνδιοργανωτές της πολυθεματικής έκθεσης.

Κωνσταντίνος Φωτιάδης