Παραλλαγή του «Ακρίτας όντας έλαμνεν αφκά σην
ποταμέαν ή σην μακροχωραφέαν» στο ιδίωμα των Σουρμένων.
Ακρίτας
όντας έλαμνεν αφκά σην ποταμέαν
επέγ΄νεν
κ΄ έρτουν κ΄ έλαμνεν τη μέραν πέντε αυλάκια
επέγ΄νεν κ΄ έρτουν κ΄ έσπερνεν εννέα κότια σπόρον.
Πουλίν έρθεν κι εκόνεψεν στου Ζυγονί τη μέση
–Οπίσ΄, πουλί, οπίσ΄, πουλί, μη τρως τη βουκεντρέα
–Ακρίτα μ΄ συ ντο κάθεσαι και συ ντο περιμένεις;
Τα
γονικά σ΄ εχάλασαν και την καλή σ΄ επήραν.
–Οπίσ΄,
πουλί, οπίσ΄, πουλί, μη τρως τη βουκεντρέα.
Σ΄κώθε
κ΄ εκαλοκόνεψε και στ΄ αλετροκαλάμι.
Και
το πουλί κελάιδησε μ΄ ανθρώπου λαλία.
–Ακρίτα
μ΄, συ ντο κάθεσαι και συ ντο περιμένεις;
Τα
γονικά σ΄ εχάλασαν και την καλή σ΄ επήραν
τ΄
όλο καλλίον τ΄ άλογο σ΄ στρών΄νε και καβαλλ΄κεύ΄νε
και
τ΄ άλλα τα καθώτερα στέκ΄νε και χλιμιτίζ΄νε.
Καρφώνει
το βουκέντριν ατ΄ και έστεσε τα βούδα
και
τα πουλία φοβέριζε να μη τρώγ΄νε τα σπόρα
όλα
τ΄ όρνεα φοβέριζε στ΄ όρεα και τα ραχία.
Τσι
λυκ΄ς πάλ΄ εφοβέριζε να μη τρώγ΄νε τα βούδ΄ ατ΄
τσι
κλέφτας εφοβέριζε να μη κλέφ΄νε τα ζυνν΄ ατ΄
Τότε
κι ατός Ακρίτες μου στ΄ οχυροπόρτ΄ επήγε,
εβρίσκ΄
τα πόρτας ανοιχτά, τα παραθύρα κλείδα.
–Σον
Θ΄ον έσουν, νε μαύροι μου, τ΄ς εφτάνει, κοντοφτάνει;
Κανείς,
κανείς ΄κ΄ ελάλεσε, κανείς ΄κι απολογέθε,
και
το γιαγούζι τ΄ άλογο λαλεί κι απολογάται.
–Για
τση κυράς μου το χατήρ΄ εφτάνω και δαβαίνω.
Απάν΄
ατου ελάγγεψε, εχπάστε κ΄ έχ΄ και πάγει,
βιτζοκοπά
τον μαύρον ατ΄ να φτάν΄ και κοντοφτάνει.
Ακρίτας
πριν να πρόφτανε η κόρ΄ έρθε κ΄ εδέβε.
Ουτζόπουλα
επέντεσε απάν΄ σο σταυροδρόμι.
–Στον
Θεόν έσουν, ουτζόπουλα, πουθέ χαρά εδήβε;
–Κάθε
ώρα χαρά δαβαίν΄ κάθε ημέρα γάμος
άμο
τ΄ ατόρνον τη χαρά άλλο χαρά ΄κ΄ εδέβε
κάθε
τζατζί μαλλί κρατεί, κάθε λιθάρι αίμα.
Βιτζοκοπά
τον μαύρον ατ΄ να φτάν΄ και κοντοφτάνει.
Ακρίτας
μου ΄κ΄ επρόφτασε η κόρ΄ έρθε κ΄ εδέβε
επήγε
κ΄ εταγιάνεψε στη Δέβας το γεφύρι
εκεί
κάθουνταν Έλλενοι ατόνα φοβερίζ΄νε.
–Δαβάσετέ
με Έλλενοι, τη Δέβα ας δαβαίνω
ο
μαύρο νέο πουλάρι έν΄ χωρίς ταγί ΄κι μένει
η
κάλη μ΄ νέο κοράσιο έν΄ χωρίς εμέν΄ ΄κι στέκει
(τον
θάνατον ατ΄ ΄κι νουνίζ΄, την κάλην ατ΄ θυμάται).
Αν
κρούω και σκοτώνω σας θα λέγ΄νε με φονέα
αν
κρούω ΄κι σκοτώνω σας θα λέτε μ΄ εφοβέθε.
Κλώσκεται
σύρ΄ τον μαύρον ατ΄ και στο βαθύ λιμνίτζι
βιτζοκοπά
τον μαύρον ατ΄ να φτάν΄ και κοντοφτάνει.
Ακρίτας
μου ΄κ΄ επρόφτασε η κόρ΄ απέσ΄ εσέβε
επήγε
κ΄ εταγιάνεψε και σου καστρί την πόρτα
ο
μαύρο εχλιμίτιζε και ο κάστρ΄ όλο εσείε
η
κόρ΄ επαρεγνώρισε, είπε «έρθε ο Ακρίτας».
–Ανοίξετέ
με, νε πορτάρ΄, ανοίξτε και ας εμπαίνω
ο
μαύρο νέο πουλάρ΄ έν΄ χωρίς ταγί ΄κι μένει
η
κόρη νέο κοράσιο έν΄ χωρίς εμέν΄ ΄κι στέκει.
Ένοιξαν
ατον οι πορτάρ΄, εμπαίν΄ απέσ΄ Ακρίτας
Άλλοι
σκαμνία δίγ΄ν ατον, άλλοι καυκί απλών΄νε
Και
στο σκαμνί ατ΄ κάθεται και το καυκί επέρε.
–Για
σους, για σους, Ακρίτα μου, και μη πολυλογίζεις
αδά
μεγάλο στράτευμα εσένα κυνηγάει.
Έσυρε
το σπαθίτζιν ατ΄ ας σο χρυσό θωκάρι.
Χίλιους
εμπρός εσκότωσε και μύριους από πίσω
αλλά
τρακόσιους φάραγκους ση Δέβας το γεφύρι
επήρε
την κόρ΄ κ΄ έφυγε εννέα νύχτας κ΄ ημέρας
επήγε
κι εκόνεψε στην παρατομέα
εβγάλ΄
από τον κόλφον ατ΄ απ΄ όλα τα γενέας.
–Για
φα, κόρη, για φα, κόρη, και ζέτεψον τα στράτας.
Ακρίτας
επεκούμπιξε ένα ύπνο επήρε.
Όνταν
τερεί το πέραν κιαν φουσάτο κατηβαίνει.
Τα
δάκρ΄ ατ΄ς εκατέβαιναν σ΄ Ακρίτα την καρδία
Εγνέφιξε
κι Ακρίτας μου ας στο γλυκό τον ύπνο
–Κόρη,
ακείν΄ που έρχουνταν, κανάν πάλ΄ ΄κ΄ εγνωρίζεις;
–Εμπρός
που έρ΄ται ο καβαλλάρ΄τ΄ς ομοιάζ΄ να έν΄ ο κύρη μ΄
κι
ακείν΄ οι μαύροι αλογάντ΄ ομοιάζ΄ν να είν΄ τ΄ αδέλφα μ΄
κι
ακείν΄ η γερανόφορος ομοιάζ΄ να έν΄ η μάνα μ΄.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
έλαμνεν: όργωνε
κότια: μέτρο βάρους που ισοδυναμεί με 16
οκάδες
ζυγονί: ζυγού
βουκεντρέα: βουκεντριά (βουκέντρ': ράβδος μέ
κέντρον)
ένοικο: το σπίτι, τον οίκο σου
καθέτερα: κατώτερα, λιγότερο άξια
γίνιν: ινί, γινί
ακλείδια: ακλείδωτα, ανοιγμένα
τα πουλόπα σ': τα μωρά σου
γιαγούζιν: αυτό πού έχει μαύρο στιλπνό
χρώμα
ελάγγεψεν: πήδησε
ουτζόπουλα: πουλιά πετούμενα
πορτάρ': οι φύλακες της πύλης
ατώρνον: τωρινό, σημερινό
τσατσίν: λεπτό ξερό κλαδί θάμνου, φρύγανον
εταγιάνεψεν: προσέγγισε, έφτασε, κατέφτασε
δέβας: της Διάβασης (ονομαστή θέση
γεφυριού)
ταΐν: τάισμα, τροφή ζώου
καυκίν: ποτήρι κεράσματος
Βάραγγους: ξένοι μισθοφόροι, φρουροί στα
ανάκτορα ή σύνορα
γενέας: είδη, ποικιλίες
κιοζέτεψον: παρατήρησε, κοίταξε, έλεγξε,
φύλαγε
εγνέφιξεν: ξύπνησε
γερανοφόρος: ντυμένη στα γερανέα, στα
γαλάζια
Πάνος Καϊσίδης
Δημοσιογράφος- Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου