"Η καμπάνα του Πόντου"

Εικοσιεφτά χρόνια μετά την αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών, συγκεκριμένα τον Γενάρη του 1950, ο Φίλων Κτενίδης, χωρίς να αξιωθεί μια επίσκεψη στη γλυκιά πατρίδα, δημοσίευσε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Ποντιακή Εστία» την ποιητική ελεγειακή σύνθεσή του «Η καμπάνα του Πόντου», όπου περιγράφει, πώς φαντάζεται την εικόνα του κάστρου της Τραπεζούντας, λίγο πριν και μετά την πτώση της πρωτεύουσας των Κομνηνών στους Τούρκους, τον Αύγουστο του 1461 (η παράδοση θέλει την πτώση να συμπίπτει με τον Δεκαπενταύγουστο, την ημέρα της  Παναγίας, κάτι, όμως, που δεν είναι ιστορικά εξακριβωμένο).
 Οι στίχοι του Φίλωνα Κτενίδη  γεμάτοι πόνο και δάκρυα, "μοιρολογούν και λένε":

Τείχη Τραπεζούντας
Αρχείο Αρη Κυριαζή

Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν, μαύρον άμον την νύχταν,

 ολονυχτίς τριγύριζεν ολόγερα σον κάστρον,

 σον κάστρον, σα καστρότοιχα τη μαυρο-Τραπεζούντας 

που έχ’ τα ρίζας σον γιαλόν και την κορφήν ατ’ σ' άστρα, 

π’ είχεν δέκα καστρόπορτας, κι ούλα χαλκοδεμένα,

 κι απέξ’ ασά καστρόπορτας ορμία και ποτάμια,

 ντο έδεναν και έλυναν γεφύρα σιδερένια...

Όλον ο κάστρον έλαμπεν, άμον ντο λάμπ’ ο ήλον

και το παλάτιν έλαμπεν, άμον διαμάντ’ σον φέγκον.

Τη Βασιλέα το παλάτ’, τοι Κομνηνών φωλέα,

π’ έτον τρανόν και Θαμαστόν, κάστρον απάν’ σον Κάστρον

Κάποτ’ εγέντονε σεισμός, κ’ η Γη όλον εσείεν,

κ’ έναν Δεκαπενταύγουστον, κι έναν μαύρον ημέραν

επάρθαν τα κλειδιά θε, κι ο κάστρον εκρεμίεν ...

’Πέμναν τα πόρτας ανοιχτά, το παλάτ’ δίχως θρόνον 

και δίχως τοι παλατιανούς, και χωρίς βασιλέαν ...

 κι ο Κάστρον ο θεόρατον εγέντον κοιμητήρι.

Χρόνα έρθαν κ’ εδέβανε, καιροί έρθαν και πάγ’νε ...

... Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν, μαύρον άμον την νύχταν,

 ολονυχτίς τριγύριζεν γύρω σα καστροπόδα,

 π’ επέμ’ναν έρ’μα κι άκλερα, γομάτα κολισάφτρας ... 

ολονυχτίς τριγύριζεν, με τα φτερά ανοιγμένα,

 και επεστάθεν την αυγήν, κ’ εκάτσεν σ’ έναν άκραν

 μονάκριβου παρασταρί’, δίχως επανωθύρι,

 απομεινάρ’ τη παλατί’, κιντέας ντ’ εγομώθεν.

Τερεί απάν’, τερεί αφκά, τερεί οπίσ’ και έμπρα ...

 μακρογουλίζ’, καλοτερεί σ’ Ανατολήν και Δύσην,

 και αρχινά φτουλίγεται άμον χέρα γυναίκα

 και αρχινά μοιρολογά, μ’ ανθρώπινον λαλίαν ...

Τείχη Τραπεζούντας
Αρχείο Άρη Κυριαζή

Τα τείχη της Τραπεζούντας — από τα οποία διασώζονται αρκετά τμήματα — επισκευάστηκαν από τον Ιουστινιανό στις αρχές του 6ου αιώνα μ. X. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας συνεργάστηκε για τον σκοπό αυτόν με τον επίσκοπο Ειρηναίο. Την ίδια εποχή είχε περιτειχιστεί με οχυρωματικά έργα, πύργους και φρούρια και η κοντινή Ριζούντα ή Ρίζε ή Ρίζαιον και έγινε το κέντρο πολεμικών επιχειρήσεωv των Βυζαντινών κατά των Περσών.