Τον Μάη του 1965, ο γενικός επιθεωρητής μέσης εκπαίδευσης Κοζάνης - του οποίου το όνομα, δυστυχώς, δεν αναφέρει ο Νίκος Λαπαρίδης - δεν επέτρεφε να χορευτεί στις γυμναστικές επιδείξεις ο ποντιακός χορός «κότσαρι», γιατί... είναι αντεθνικός και θα θίξει τους Κοζανίτες, που είναι ακραιφνείς Έλληνες! Να τι γράφει ο Νίκος Λαπαρίδης για το γεγονός. Το 1965, μισόν, σχεδόν, αιώνα μετά την εγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων στην Ελλάδα!...
Παλαιότερα, με τη λήξη της σχολικής χρονιάς, γίνονταν πανελλήνιες γυμναστικές επιδείξεις στην έδρα κάθε νομού, όπου παρουσιάζονταν εθνικοί χοροί. Τη διοργάνωση και την εκτέλεση των επιδείξεων αναλάμβανε μια επιτροπή, που συγκροτούσε η γενική επιθεώρηση.
Στην Κοζάνη, ορίστηκαν οι επιδείξεις και οι χοροί για τις 27 Μαη 1965. Ο γενικός επιθεωρητής συγκρότησε την οργανωτική επιτροπή, με σκοπό να γίνουν οι επιδείξεις άρτια και άψογα από όλα τα σχολεία της Κοζάνης. Στην πόλη της Κοζάνης, πρόεδρος της επιτροπής ορίστηκε ο γυμνασιάρχης του Οικονομικού Γυμνασίου Χριστόφορος Τιτέλης, και μέλη, ο γυμνασιάρχης του Α’ Γυμνασίου Αρρένων Κοζάνης Νίκος Λαπαρίδης και η βοηθός γυμνασιάρχη του Γυμνασίου Θηλέων Κοζάνης Ελευθερία Αφεντούλη.
Στην πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής ορίστηκε ως ημερομηνία των γυμναστικών επιδείξεων η 27 Μαη 1965 και ορίστηκαν, επίσης, οι καθηγητές — υπεύθυνοι των διαφόρων τομέων εργασίας
Στη δεύτερη συνεδρίαση, κατά την οποία καθορίστηκε το πρόγραμμα των ασκήσεων, των αθλημάτων και των εθνικών χορών, με αιτιολογημένη πρότασή μου, συμπεριελήφθηκε στο πρόγραμμα των χορών και ο ποντιακός χορός «κότσαρι». Ποτέ δεν παρουσιάστηκε στην Κοζάνη ένας ποντιακός χορός, ενώ, αντίθετα, στις επιδείξεις χόρευαν και ποντιακούς χορούς στην Κατερίνη, την Πτολεμαΐδα, τη Δράμα, το Κιλκίς, τη Βέροια και αλλού. Είπα στη συνεδρίαση ότι αισθάνομαι άσχημα και πολύ μειωμένος ως Έλληνας, Πόντιος στην καταγωγή, να έχουμε τα δύο τρίτα των μαθητών μας Ποντιόπουλα και να μην έχουμε στις επιδείξεις έναν ποντιακό χορό, ενώ έχουμε ροδίτικο, κερκυραϊκό, κρητικό και άλλους νησιώτικους. Ας έχουμε έναν λιγότερο νησιώτικο, δεν θα χαλάσει ο κόσμος! Οι ποντιακοί χοροί είναι ελληνικότατοι, είναι αρχαίοι πολεμικοί χοροί, που έχουν τις ρίζες τους στον Όμηρο και στην κλασική Ελλάδα. Προτείνω, είπα, να μπει ένας ποντιακός χορός, το κότσαρι. Υπάρχουν πολλοί μαθητές, που μπορούν να χορέψουν τέλεια τον χορό και να εντυπωσιάσουν. Η τοποθέτηση ενός μικροφώνου στη λύρα είναι εύκολη, δεν θα υπάρχει κανένα τεχνικό πρόβλημα.
Η πρότασή μου, προς τιμήν των άλλων μελών της επιτροπής, έγινε αποδεκτή και μπήκε στο πρόγραμμα ο χορός «κότσαρι». Ύστερα από τρεις μέρες κοινοποιήθηκε στα γυμνάσια το πρόγραμμα των χορών, με τη σύσταση προς τους γυμναστές να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη σωστή εκτέλεση των ασκήσεων και των επιλεγμένων χορών. Όμως, έμεινα κατάπληκτος όταν είδα πως ο ποντιακός χορός δεν υπήρχε στο πρόγραμμα. Στην αρχή νόμισα ότι έγινε κάποιο λάθος, κάποια αθέλητη παράλειψη. Αμέσως τηλεφώνησα στον πρόεδρο της επιτροπής, τον Χριστόφορο Τιτέλη να μου πει τον λόγο της διαγραφής.
Εκείνος μου λέει: «Καλά δεν έμαθες, δεν άκουσες ότι ο κ. Γενικός χάλασε τον κόσμο, γιατί ο Λαπαρίδης παρέσυρε τα μέλη της επιτροπής για να προσθέσει έναν ‘αούτοικο χορό, έξω κοιλία, μέσα κοιλία’;», φράση, με την οποία οι Κοζανίτες κοροΐδευαν τους Ποντίους, και συνεχίζοντας, μου λέει ότι του έκανε παρατήρηση ο Γενικός, λέγοντάς του: «Δεν καταλάβατε την πρόθεση του Λαπαρίδη, που είναι να διχάσει την κοινωνία της Κοζάνης; Γιαυτό προβάλλει το ποντιακό στοιχείο, για να μειώσει τους ντόπιους, τους Κοζανίτες, που είναι ακραιφνείς Έλληνες. Οι επιδείξεις γίνονται με την ευθύνη της γενικής εκπαάιδευσης και εγώ, ως Γενικός Επιθεωρητής, διαγράφω τον ποντιακό χορό!».
Μετά το τηλεφώνημά μου, δεν άργησα να πάω στο γραφείο του Γενικού, για να διαμαρτυρηθώ έντονα. Εκείνος αντέδρασε αυστηρά και με οργίλο ύφος, μου έδειξε την πόρτα του γραφείου. Τότε και εγώ, με έντονη φωνή, του είπα: «Μην χάνετε την ψυχραιμία σας, κ. Γενικέ, μιλάτε σε έναν συνεργάτη σας και δεν επιτρέπεται να φωνάζετε, για να δικαιολογήσετε το λάθος σας.
Λυπούμαι, κ. Γενικέ, που βλέπετε τους πρόσφυγες ως μιάσματα, ότι είναι δεύτερης κατηγορίας Έλληνες. Έπρεπε να ξέρετε ότι οι πρόσφυγες είναι 100% Έλληνες, αλλά ο ρατσισμός που σας διακρίνει, δεν σας αφήνει να δείτε την ιστορική αλήθεια. Ο ρατσισμός σας τυφλώνει!».
Η απάντησή του ήταν «Φύγετε, φύγετε από εδώ! Σας καλώ σε απολογία». Πράγματι, ύστερα από δύο μέρες κλήθηκα σε απολογία με τις κατηγορίες της ανυπακοής και ασέβειας προς την προϊσταμένη μου αρχή και για προσπάθεια να διχάσω την κοινωνία της Κοζάνης σε πρόσφυγες και σε εντόπιους. Υπέβαλα την έγγραφη απολογία μου στον γενικό επιθεωρητή, που την κοινοποίησα και στο υπουργείο Παιδείας, σε μορφή καταγγελίας μου εναντίον του Γενικού, για την αυθαίρετη διαγραφή του ποντιακού χορού από το πρόγραμμα της οργανωτικής επιτροπής και για τον υβριστικό και ειρωνικό χαρακτηρισμό των Ποντίων για μειωμένο, τάχα, εθνικό φρόνημα, ως Έλληνες β' κατηγορίας.
Συγχρόνως, έστειλα στην Εύ-ξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης και στο Σωματείο «Παναγία Σουμελά» από ένα αντίγραφο της απολογίας - καταγγελίας μου, μαζί με ενημερωτική σημείωση για τα συμβάντα, με την παράκληση να ενεργήσουν στο υπουργείο Παιδείας για την ηθική και υπηρεσιακή μου αποκατάσταση, ως σωματεία με κύρος και με πανελλήνια ακτινοβολία.
Πέρασαν δύο μήνες, όλο το καλοκαίρι, και την 1η Σεπτεμβρη 1965, λάβαμε έγγραφο του υπουργείου Παιδείας, με την ένδειξη να κοινοποιηθεί σε όλα τα σχολεία του κράτους, με το οποίο χαρακτηρίζονταν οι ποντιακοί χοροί εθνικοί χοροί και με τη σύσταση να συμπεριλαμ-βάνονται απαραιτήτως στα προγράμματα των επιδείξεων.
Έκτοτε και κάθε χρόνο, ο χορός «κότσαρι» και η «σερανίτσα» χορεύονταν στις επιδείξεις, αποσπώντας επευφημίες, ζητωκραυγές και ζωηρά χειροκροτήματα από τους χιλιάδες θεατές.
Και η Γενική Επιθεώρηση Μέσης Εκπαίδευσης Κοζάνης, που διακρίνεται πάντα από ένα συντηρητικό και αντιπροσφυγικό πνεύμα, αναγκάστηκε να δεχθεί τους ποντιακούς χορούς και σήμερα όλοι χορεύουν τους χορούς μας, ζωντανά και όμορφα. Ίσως να μην υπάρχει Κοζανίτης που να μην χορεύει ποντιακούς χορούς.
Ο tempora, ο mores! Πώς αλλάζουν οι καιροί!
Σημείωση σύνταξης
Ο tempora, ο mores! = Ω καιροί, ω ήθη!
Κοζάνη 30/9/65
Νίκος Λαπαρίδης
φιλόλογος και συγγραφέας
από την Κοιλάδα Κοζάνης (γεννήθηκε το 1920 στη Ζάβερα Ματσούκας του Πόντου) ήταν ομιλητής σε πολλές εκδηλώσεις για την ιστορία, τη λογοτεχνία και τη λαογραφία των Ποντίων.
Παλαιότερα, με τη λήξη της σχολικής χρονιάς, γίνονταν πανελλήνιες γυμναστικές επιδείξεις στην έδρα κάθε νομού, όπου παρουσιάζονταν εθνικοί χοροί. Τη διοργάνωση και την εκτέλεση των επιδείξεων αναλάμβανε μια επιτροπή, που συγκροτούσε η γενική επιθεώρηση.
Στην Κοζάνη, ορίστηκαν οι επιδείξεις και οι χοροί για τις 27 Μαη 1965. Ο γενικός επιθεωρητής συγκρότησε την οργανωτική επιτροπή, με σκοπό να γίνουν οι επιδείξεις άρτια και άψογα από όλα τα σχολεία της Κοζάνης. Στην πόλη της Κοζάνης, πρόεδρος της επιτροπής ορίστηκε ο γυμνασιάρχης του Οικονομικού Γυμνασίου Χριστόφορος Τιτέλης, και μέλη, ο γυμνασιάρχης του Α’ Γυμνασίου Αρρένων Κοζάνης Νίκος Λαπαρίδης και η βοηθός γυμνασιάρχη του Γυμνασίου Θηλέων Κοζάνης Ελευθερία Αφεντούλη.
Στην πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής ορίστηκε ως ημερομηνία των γυμναστικών επιδείξεων η 27 Μαη 1965 και ορίστηκαν, επίσης, οι καθηγητές — υπεύθυνοι των διαφόρων τομέων εργασίας
Στη δεύτερη συνεδρίαση, κατά την οποία καθορίστηκε το πρόγραμμα των ασκήσεων, των αθλημάτων και των εθνικών χορών, με αιτιολογημένη πρότασή μου, συμπεριελήφθηκε στο πρόγραμμα των χορών και ο ποντιακός χορός «κότσαρι». Ποτέ δεν παρουσιάστηκε στην Κοζάνη ένας ποντιακός χορός, ενώ, αντίθετα, στις επιδείξεις χόρευαν και ποντιακούς χορούς στην Κατερίνη, την Πτολεμαΐδα, τη Δράμα, το Κιλκίς, τη Βέροια και αλλού. Είπα στη συνεδρίαση ότι αισθάνομαι άσχημα και πολύ μειωμένος ως Έλληνας, Πόντιος στην καταγωγή, να έχουμε τα δύο τρίτα των μαθητών μας Ποντιόπουλα και να μην έχουμε στις επιδείξεις έναν ποντιακό χορό, ενώ έχουμε ροδίτικο, κερκυραϊκό, κρητικό και άλλους νησιώτικους. Ας έχουμε έναν λιγότερο νησιώτικο, δεν θα χαλάσει ο κόσμος! Οι ποντιακοί χοροί είναι ελληνικότατοι, είναι αρχαίοι πολεμικοί χοροί, που έχουν τις ρίζες τους στον Όμηρο και στην κλασική Ελλάδα. Προτείνω, είπα, να μπει ένας ποντιακός χορός, το κότσαρι. Υπάρχουν πολλοί μαθητές, που μπορούν να χορέψουν τέλεια τον χορό και να εντυπωσιάσουν. Η τοποθέτηση ενός μικροφώνου στη λύρα είναι εύκολη, δεν θα υπάρχει κανένα τεχνικό πρόβλημα.
Η πρότασή μου, προς τιμήν των άλλων μελών της επιτροπής, έγινε αποδεκτή και μπήκε στο πρόγραμμα ο χορός «κότσαρι». Ύστερα από τρεις μέρες κοινοποιήθηκε στα γυμνάσια το πρόγραμμα των χορών, με τη σύσταση προς τους γυμναστές να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη σωστή εκτέλεση των ασκήσεων και των επιλεγμένων χορών. Όμως, έμεινα κατάπληκτος όταν είδα πως ο ποντιακός χορός δεν υπήρχε στο πρόγραμμα. Στην αρχή νόμισα ότι έγινε κάποιο λάθος, κάποια αθέλητη παράλειψη. Αμέσως τηλεφώνησα στον πρόεδρο της επιτροπής, τον Χριστόφορο Τιτέλη να μου πει τον λόγο της διαγραφής.
Εκείνος μου λέει: «Καλά δεν έμαθες, δεν άκουσες ότι ο κ. Γενικός χάλασε τον κόσμο, γιατί ο Λαπαρίδης παρέσυρε τα μέλη της επιτροπής για να προσθέσει έναν ‘αούτοικο χορό, έξω κοιλία, μέσα κοιλία’;», φράση, με την οποία οι Κοζανίτες κοροΐδευαν τους Ποντίους, και συνεχίζοντας, μου λέει ότι του έκανε παρατήρηση ο Γενικός, λέγοντάς του: «Δεν καταλάβατε την πρόθεση του Λαπαρίδη, που είναι να διχάσει την κοινωνία της Κοζάνης; Γιαυτό προβάλλει το ποντιακό στοιχείο, για να μειώσει τους ντόπιους, τους Κοζανίτες, που είναι ακραιφνείς Έλληνες. Οι επιδείξεις γίνονται με την ευθύνη της γενικής εκπαάιδευσης και εγώ, ως Γενικός Επιθεωρητής, διαγράφω τον ποντιακό χορό!».
 |
| Ποντιόφωνοι μουσουλμάνοι στην Τουρκία χορεύουν τους χορούς των προγόνων τους |
Μετά το τηλεφώνημά μου, δεν άργησα να πάω στο γραφείο του Γενικού, για να διαμαρτυρηθώ έντονα. Εκείνος αντέδρασε αυστηρά και με οργίλο ύφος, μου έδειξε την πόρτα του γραφείου. Τότε και εγώ, με έντονη φωνή, του είπα: «Μην χάνετε την ψυχραιμία σας, κ. Γενικέ, μιλάτε σε έναν συνεργάτη σας και δεν επιτρέπεται να φωνάζετε, για να δικαιολογήσετε το λάθος σας.
Λυπούμαι, κ. Γενικέ, που βλέπετε τους πρόσφυγες ως μιάσματα, ότι είναι δεύτερης κατηγορίας Έλληνες. Έπρεπε να ξέρετε ότι οι πρόσφυγες είναι 100% Έλληνες, αλλά ο ρατσισμός που σας διακρίνει, δεν σας αφήνει να δείτε την ιστορική αλήθεια. Ο ρατσισμός σας τυφλώνει!».
Η απάντησή του ήταν «Φύγετε, φύγετε από εδώ! Σας καλώ σε απολογία». Πράγματι, ύστερα από δύο μέρες κλήθηκα σε απολογία με τις κατηγορίες της ανυπακοής και ασέβειας προς την προϊσταμένη μου αρχή και για προσπάθεια να διχάσω την κοινωνία της Κοζάνης σε πρόσφυγες και σε εντόπιους. Υπέβαλα την έγγραφη απολογία μου στον γενικό επιθεωρητή, που την κοινοποίησα και στο υπουργείο Παιδείας, σε μορφή καταγγελίας μου εναντίον του Γενικού, για την αυθαίρετη διαγραφή του ποντιακού χορού από το πρόγραμμα της οργανωτικής επιτροπής και για τον υβριστικό και ειρωνικό χαρακτηρισμό των Ποντίων για μειωμένο, τάχα, εθνικό φρόνημα, ως Έλληνες β' κατηγορίας.
Συγχρόνως, έστειλα στην Εύ-ξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης και στο Σωματείο «Παναγία Σουμελά» από ένα αντίγραφο της απολογίας - καταγγελίας μου, μαζί με ενημερωτική σημείωση για τα συμβάντα, με την παράκληση να ενεργήσουν στο υπουργείο Παιδείας για την ηθική και υπηρεσιακή μου αποκατάσταση, ως σωματεία με κύρος και με πανελλήνια ακτινοβολία.
Πέρασαν δύο μήνες, όλο το καλοκαίρι, και την 1η Σεπτεμβρη 1965, λάβαμε έγγραφο του υπουργείου Παιδείας, με την ένδειξη να κοινοποιηθεί σε όλα τα σχολεία του κράτους, με το οποίο χαρακτηρίζονταν οι ποντιακοί χοροί εθνικοί χοροί και με τη σύσταση να συμπεριλαμ-βάνονται απαραιτήτως στα προγράμματα των επιδείξεων.
Έκτοτε και κάθε χρόνο, ο χορός «κότσαρι» και η «σερανίτσα» χορεύονταν στις επιδείξεις, αποσπώντας επευφημίες, ζητωκραυγές και ζωηρά χειροκροτήματα από τους χιλιάδες θεατές.
Και η Γενική Επιθεώρηση Μέσης Εκπαίδευσης Κοζάνης, που διακρίνεται πάντα από ένα συντηρητικό και αντιπροσφυγικό πνεύμα, αναγκάστηκε να δεχθεί τους ποντιακούς χορούς και σήμερα όλοι χορεύουν τους χορούς μας, ζωντανά και όμορφα. Ίσως να μην υπάρχει Κοζανίτης που να μην χορεύει ποντιακούς χορούς.
Ο tempora, ο mores! Πώς αλλάζουν οι καιροί!
Σημείωση σύνταξης
Ο tempora, ο mores! = Ω καιροί, ω ήθη!
Κοζάνη 30/9/65
φιλόλογος και συγγραφέας
από την Κοιλάδα Κοζάνης (γεννήθηκε το 1920 στη Ζάβερα Ματσούκας του Πόντου) ήταν ομιλητής σε πολλές εκδηλώσεις για την ιστορία, τη λογοτεχνία και τη λαογραφία των Ποντίων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου