Shabbetai Zevi -Τι ειναι οι Ντονμέδες

Τον 17ο αιώνα εμφανίστηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία (στη Σμύρνη) ένας άνθρωπος φυσικά και μεταφυσικά διεστραμμένος: ο Shabbetai Zevi, Εβραίος ασκεναζί, του οποίου ο πατέρας προερχόταν από την Πάτρα. Στην νεανική του ηλικία μυήθηκε στα μυστικά του εβραϊκού οργιαστικού γνωστικισμού: Η σωτηρία επέρχεται μέσω της αμαρτίας. Ο μύστης πρέπει να γευθεί όλα τα αμαρτήματα.

Αυτός ο άνθρωπος, λοιπόν, κατάφερε να φτιάξει ένα τεράστιο «μεσσιανικό» κίνημα κηρύττοντας τις δοξασίες του Γνωστικισμού και την κατάργηση κάθε παραδοσιακής θρησκείας. Πολλοί ραββίνοι πιστέψανε πως ήταν ο Μεσσίας που περίμεναν – και τον ακολούθησαν. Η Θεσσαλονίκη, η Σμύρνη και η Κωνσταντινούπολη εξελίχθηκαν στα σημαντικότερα κέντρα αυτού του μεσσιανικού/γνωστικού κινήματος. 

Τελικά ο Σουλτάνος ανησύχησε και έδωσε εντολή να συλληφθεί ο Shabbetai Zevi. Αυτός τότε ασπάστηκε το Ισλάμ, δίνοντας εντολή στους Ιουδαίους οπαδούς του να κάνουν το ίδιο αλλά μόνο εξωτερικά: «Από τα μέσα», μυστικά, θα παρέμεναν πιστοί στον μεσσιανικό γνωστικισμό που κήρυττε ο Shabbetai Zevi. 

Αυτό και έγινε· και οι Τούρκοι τους ονόμασαν dönme (πληθυντικός: dönmler [στα ελληνικά ντονμέδες]), δηλαδή αποστάτες. Περί το 1900 ζούσαν στη Θεσσαλονίκη περίπου 15.000 (!) ντονμέδες, χωρισμένοι σε τρεις τάξεις, τους Konyosos, τους İsmirli και τους Jakoblar (Jacobiti).

 Βίωναν την πίστη τους με άκρα μυστικότητα, παντρεύονταν μόνο μεταξύ τους και τελούσαν σεξουαλικές τελετές οργιαστικού χαρακτήρα, όπως το «Σβήσιμο των Φώτων». Πολλοί ντονμέδες  κατετάγησαν στον Τουρκικό στρατό, έγιναν αξιωματικοί και υπήρξαν από τους πρωτεργάτες του κινήματος των Νεότουρκων στη Θεσσαλονίκη. 

Στην πρώτη κυβέρνηση που ανέλαβε την εξουσία μετά την επανάσταση των Νεότουρκων το 1908, συμμετείχαν τρεις ντονμέδες υπουργοί, μεταξύ των οποίων και ο υπουργός των Οικονομικών Τζαβίτ μπέης. Πολλοί Εβραίοι της Θεσσαλονίκης  επίμονα υποστήριζαν πως και ο ίδιος ο Κεμάλ Μουσταφά ήταν ντονμές.