Η Εκκλησία και το καμπαναριό Ισχανάντων Σαντάς

Ερείπια σχολείου και Αγίας Κυριακής Ισχανάντων- Σαντάς

Η εκκλησία των Ισχανάντων που τιμόταν στο όνομα της Αγίας Κυριακής ήταν θεμελιωμένη δίπλα στο σχολείο.Οι γωνιακές  πέτρες είχαν μήκος 1,50μ. και το βάρος τους υπολογιζόταν περίπου στον μισό τόνο!!! Ήταν άφθαστη η σωματική δύναμη των αθάνατων πατεράδων μας που σαν άλλοι γίγαντες εδώ και 100 και πλέον χρόνια κύλισαν τον γρανίτη από τον λόφο Σενκέρια , που βρισκόταν πάνω απόν το χωριό.
 Μόλις πατούσες το κατώφλι της εκκλησίας αντίκριζες κατά την ανατολή το ξύλινο τέμπλο (εικονοστάσι) έργο ξυλογλυπτικής, που είχε ωραίες εικόνες, γνήσιας βυζαντινής τέχνης. Έβλεπες μανουάλια επίχρυσα, εξαπτέρυγα ασημένια, την αγία Τράπεζα με τα ιερά της σκεύη,τους μεγαλοπρεπείς πολυέλαιους κρυστάλλινους και μπρούντζινους, τις θεόρατες κολώνες, τον αρχιερατικό θρόνο, ψηλό και επιβλητικό,το προσκυνητάρι και τα στασίδια φτιαγμένα καλλιτεχνικώτατα, τον άμβωνα φτιαγμένο με την τελευταία λέξη της τέχνης, τους τρεις τρούλους ασβεστόχτιστους τον ένα μετά τον άλλο επιβλητικούς , μεγαλοπρεπείς. Ο γυναικωνίτης δεν είχε την ευρυχωρία που έπρεπε να έχει, μα οι γυναίκες  στριμώχνονταν εκεί γιατί δεν το επέτρεπε η σεμνοτυφία τους να κατέβουν στον κυρίως ναό και να καταλάβουν τα στασίδια της αριστεράς πλευράς του ναού, που ήσαν άδεια εξ αιτίας της απουσίας των ξενιτεμένων μας. Η εκκλησία και το σχολείο  είχαν το ίδιο περίπου πλάτος και μήκος. Πλάτος είχαν 13 μέτρα, μήκος 25 μέτρα και ύψος 7 μέτρα η εκκλησία και 10 μέτρα το σχολείο με τα δύο πατώματα.
Για το καμπαναριό των Ισχανάντων, θα έπρεπε να βρεθεί ένας πολύ μεγάλος συγγραφέας για να περιγράψει την ομορφιά και την μεγαλοπρέπεια του. Όμοιο περίπου ήταν και το καμπαναριό του Πιστοφάντων.Το καμπαναριό είχε τρία πατώματα εκτός του επιστεγάσματος. Το ισόγειο πάτωμα είχε την εξώπορτα του περίβολου, απ' όπου μπαίνοντας συναντούσες πολλά πέτρινα σκαλοπάτια μέχρι να κατέβεις στην εξώπορτα της εκκλησίας. Το κάθε πάτωμα είχε ύψος 3 μέτρα και το επιστέγασμα με τον σταυρό ύψος άλλα 2 μέτρα. Το όλο ύψος ήταν 11 μέτρα.

Αγία Κυριακή Ισχανάντων

Το ισόγειο πάτωμα δεν ήταν κομψό, μόνο είχε τοίχους λιθόχτιστους με μια καμάρα θολωτή και με εξωτερικές  πέτρινες κορνίζες  αρκετά όμορφες. Το δεύτερο και τρίτο πάτωμα ως και το επιστέγασμα ήταν αριστουργήματα, ήταν θαύματα τεχνικής Στις τέσσερις άκρες του β' πατώματος στηρίζονταν τα πέτρινα βάθρα κάθε κολόνας πελεκητά, καλοδουλεμένα. Ο γαλαζόμαυρος γρανίτης της Σαντάς  ηταν μεν δυσκολοδούλευτος σαν σκληρός που ήταν, μα ήταν κατάλληλος για την δημιουργία μνημείων αθανάτων όπως ήταν το καμπαναριό του Ισχανάντων.
Πάνω στα πέτρινα βάθρα τοποθέτησαν 4 κολώνες κυλινδρικές. Εκεί που τελείωναν οι κολώνες βάλανε κιονόκρανα δωρικού ρυθμού, έπειτα μεταξύ των τεσσάρων  κιονόκρανων φτιάξανε καμάρες πλαισιωμένες με θαυμάσιες γρανιτένιες κορνίζες. Το τρίτο πάτωμα είχε την ίδια μορφή με το δεύτερο. Κιονόκρανα, κολώνες, βάθρα όλα ήσαν τρύπια κι από τις τρύπες περνούσαν σιδερένιες βέργες παχιές και μακριές που έφταναν απ' τη βάση μέχρι την  κορφή του καμπαναριού. Οι βέργες αυτές συντελούσαν να μην πάθει τίποτα το καμπαναριό από τους σεισμούς. Του επιστεγάσματος οι εξωτερικές καμάρες ήσαν θαύμα ιδέσθαι.
Στην μπροστινή σιδερένια βέργα του επιστεγάσματος τοποθέτησαν έναν κοντό αρκετά παχύ που αγκάλιαζε την βέργα. Σ' αυτόν τον κοντό ακουμπούσαν τα σχοινιά των κωδώνων του καμπαναριού. Μόλις τραβούσαμε τα σχοινιά για να χτυπάνε οι καμπάνες γύριζε και ο κοντός.
Στον τρούλο του επιστεγάσματος ήταν σφηνωμένες κάμποσες βέργες σιδερένιες και σ' αυτές κρέμονταν οι καμπάνες που αγοράστηκαν από την Ρωσία. Οι καμπάνες ήσαν μεγάλες και  ηχηρές, μα και το μεγάλο ύψος του καμπαναριού βοηθούσε στο ν' ακουστούν οι ήχοι των κωδώνων και στα πιο απομακρυσμένα σπίτια του χωριού.

Αγία Κυριακή Ισχανάντων

Όλες οι ενορίες της Σαντάς φρόντισαν με τον καιρό να προμηθευτούν από τη Ρωσία τις καλές καμπάνες τους, μα όλοι ζήλευαν τις καμπάνες των Ζουρνατσάντων, που αντηχούσαν μελωδικά και περήφανα στις χαράδρες και τα δάση της Σαντάς. Κάθε Σάββατο βράδυ και κάθε Κυριακή πρωί γινόταν κάτι το μυστηριώδες ,  με την ταυτόχρονη σήμανση των κωδώνων 7 εκκλησιών της Σαντάς προκαλούσε ρίγη συγκίνησης, εξύψωνε το θρησκευτικό και εθνικό φρόνημα των κατοίκων και αυτοστιγμεί εξαφανιζόταν στη συνείδηση η ύπαρξη του  τούρκικου κράτους και δημιουργούσαμε με τη φαντασία μας δεύτερη Ελλάδα ανάμεσα στους γκρεμούς, στις χαράδρες, στα δάση και στις ρεματιές της αθάνατης Σαντάς! Καμπαναριά εφάμιλλα με των Ισχανάντων είχαν οι εκκλησίες Τερζάντων και Πιστοφάντων. Το καμπαναριό μάλιστα των Τερζάντων ήταν ανώτερης τέχνης απ' όλα τ' άλλα μα δεν είχε το ύψος και την μεγαλοπρέπεια του καμπαναριού των Ισχανάντων.

Μιλτιάδης Κ. Νυμφόπουλος
Εκπαιδευτικός
Ιστοριογράφος Σαντάς