Οι άρχοντες

" Επίσης διέταξε οι Χριστιανοί να κατασκηνώσουν στον ιππόδρομο, στον Άγιο Φίλιππο και στην Αγία Σοφία. Έτσι από τους κατοίκους της πόλης, οι ευγενείς και οι πιο επίφοβοι συνόδεψαν τον αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη και στις Σέρρες ή και διασκορπίστηκαν σε άλλα μέρη....

Έτσι λοιπόν φοβερή και μαύρη νύχτα επισκίασε την πόλη των Μεγαλο- Κομνηνών    

Σάββα Ιωαννίδη: Ιστορία και Στατιστική της Τραπεζούντας και της γύρω περιοχής, σ. 92.

Η πρώτη Άνοιξη ύστερα από το χαμό της Τραπεζούντας, βρισκόταν προς το τέλος της. Κι εκεί στο Ντιαρμπέκρ η Μεγαλο-Κομνηνή Θεοδώρα κι η ακολουθία της, συνέχιζαν τη ζωή τους. Τιμούσαν όλες τις γιορτές με κάθε επισημότητα. Η παλιά ξεγνοιασιά όμως είχε χαθεί. Ένα θέμα απασχολούσε τη σκέψη όλων. Κι αυτό ήταν πως την όμορφη Τραπεζούντα, τη ξακουστή πατρίδα τους, άλλοι την διαφέντευαν τώρα. Και το χειρότερο, δεν την κατέλαβαν με μάχη, μα με ταπεινωτική παράδοση. Ήταν σαν μια πληγή, που ποτέ δεν θα σταματούσε να αιμορραγεί.

Όσο και αν το Ντιαρμπέκρ βρισκόταν μακριά, τα νέα έφταναν μέχρις εκεί. 'Ισως λίγο αργοπορημένα, μα έφταναν. Η Αυλή που διατηρούσε ο Χασάν ήταν πολυάριθμη και ονομαστή. Έβρισκαν εκεί πλούσια φιλοξενία, επισκέπτες από Ανατολή και Δύση. Αντάμωναν εκεί Βενετσιάνοι Γενουάτες, άλλοι Φράγκοι, παπικοί απεσταλμένοι. Κι ήταν αξιωματούχοι, πρεσβευτές, έμποροι, φύλαρχοι, ηγεμόνες. Έτσι υπήρχε μια συνεχής και πολύπλευρη πληροφόρηση. Παράλληλα, όμως, οι δολοπλοκίες και οι μηχανορραφίες που εξυφαίνονταν εκεί, δεν ήταν αμελητέες.

Οι Τραπεζούντιοι άρχοντες έχαιραν μιας ιδιαίτερης μεταχείρισης, από μέρους του Τουρκμάνου ηγέτη, που και σαν χάθηκε η Τραπεζούντα, μήτε και διανοήθηκε ν’ αθετήσει τις υποσχέσεις που είχε δώσει στον πατέρα της Θεοδώρας, αυτοκράτορα Ιωάννη Δ', για τη διατήρηση από τη Μεγάλη-Κομνηνή, της ακολουθίας της. Όμως, με τη μεγάλη μόρφωση που είχαν όλοι τους, ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν συναναστρέφονταν τους ξένους άρχοντες και γενικά όσους φιλοξενούνταν στην Αυλή του Χασάν. Μια λέξη ίσως θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα.

 Κι έπειτα, μπορεί η Μεγάλη Κομνηνή, να ήταν για τον Χασάν η πιο αγαπημένη από τις συζύγους του, όμως και οι άλλες γυναίκες του, ήταν θυγατέρες φυλάρχων, ηγεμόνων, μάλιστα μία απ' αυτές ήταν η κόρη του βασιλιά της Καστίλης. Οι μικροσυνωμοσίες, λοιπόν, δεν ήταν κάτι το άγνωστο και στην δική του Αυλή. Χρειαζόταν μεγάλη προσοχή. Κι όλες τις ελπίδες τους οι άρχοντες, τις στήριζαν στην ξεχωριστή αγάπη, που είχε για την πριγκίπισσα τους ο Χασάν και που ήταν ο μόνος, που θα μπορούσε να ξεκινήσει μιαν εκστρατεία για την απελευθέρωση της αγαπημένης τους Τραπεζούντας, ξεσηκώνοντας Ανατολή και Δύση γι' αυτό.

Όμως και η ιδιαίτερη Αυλή που διατηρούσε η Δέσποινα Θεοδώρα, είχε πάντα κίνηση από Βενετσιάνους κι άλλους Φράγκους άρχοντες που την είχαν γνωρίσει σαν πρεσβευτές ή φιλοξενούμενοι του πατέρα της Ιωάννη Δ'. Κι ακόμη είχε μεγαλύτερη αδελφή, που ήταν παντρεμένη με τον δούκα του Αρχιπελάγους Κρίσπο και που είχε τέσσερις θυγατέρες αποκατεστημένες με άρχοντες Βενετσιάνους και Γενουάτες. Έτσι και συγγένειες είχε με πολλούς απ' αυτούς. 

Επίσης έφταναν κατά διαστήματα, για λίγο, άρχοντες, που είχαν καταφύγει σε ορεινά μέρη της Τραπεζούντας. Πριν μέρες είχε φτάσει κι ένας καλόγηρος της Μονής της Αγίας Σοφίας, και με όσα τους αφηγήθηκε, τους συνετάραξε όλους. Δηλαδή:

Jakob Philipp Fallmerayer

*"Μετά την πτώση της πρωτεύουσας, παραδόθηκαν επίσης χωρίς αντίσταση στον Τούρκο Πασά της Αμάσειας, τόσο η Κερασούντα και το οχυρό των Καβασιτανων, το Μεσοχαλάδιον, όσο και τα υπόλοιπα ορεινά κάστρα και θέσεις των μικρότερων αρχόντων, ανάμεσα στην Αμισό και την Ιβηρία.  Η τύχη των κατοίκων της Τραπεζούντας ήταν θλιβερή.

 Από αυτούς μόνο ένα τρίτο απόμεινε και αυτό έξω από τα τείχη, στα προάστια, τα οποία είχαν υποστεί άγριους κανονιοβολισμούς και ερημώσεις από το τούρκικο ναυτικό. Οι υπόλοιποι είτε στάλθηκαν στην μισοερειπωμένη Κωνσταντινούπολη, για να ζήσουν εκεί, είτε κατασφάχτηκαν από τους γενίτσαρους. 

Ο Μωάμεθ Β' διάλεξε τους ωραιότερους και νεότερους Τραπεζούντιους, τους πήρε στην υπηρεσία του και τους χρησιμοποίησε ως οπλίτες ή τους ανέθεσε άλλα καθήκοντα στην Αυλή του. Πολλοί από τον κοινό λαό διαμοιράστηκαν ως σκλάβοι στους στρατιώτες και ήσαν υποχρεωμένοι να τους υπηρετούν στις σκηνές. Από όλους εκείνους όμως διαλέχτηκαν οκτακόσιοι έφηβοι και εντάχθηκαν στους καταλόγους των μισθοφορικών μονάδων του τούρκικου στρατού. 0 μεγάλος πύργος και η κύρια πόλη της Τραπεζούντας, εποικίστηκαν ολοκληρωτικά με τους Τούρκους και ο υποναύαρχος του ναυστάθμου της Καλλίπολης, ονομάστηκε και τοποθετήθηκε στο αυτοκρατορικό παλάτι των Κομνηνών ως πασάς... 0 Μωάμεθ έμεινε ο ίδιος στην Τραπεζούντα όλο τον χειμώνα, και

τότε μόνο αναχώρησε "

Ακόμη έμαθαν πως "Στην Ευρωπαϊκή Ελλάδα, οι Βυζαντινοί έμειναν κατάπληκτοι από την τόσο γρήγορη εκπόρθηση του Τραπεζούντιου οχυρού, και γι’ αυτό όλοι πίστεψαν ότι ο Δαβίδ προδόθηκε από τον Πρωτοβεστιάριο Γεώργιο  "

Άλλοι ακόμη υποστήριζαν πως έφταιγε ο Δαβίδ, που υποχώρησε τόσο εύκολα: «Ο Μωάμεθ κατά την εισβολή του είχε αφήσει πίσω του απρόσβλητες πολλές οχυρωμένες θέσεις και κάστρα των Τραπεζούντιων και ότι χάθηκαν πολλοί άνθρωποί του από έλλειψη τροφίμων    "

Οι άρχοντες τα συζητούσαν και τα ξανασυζητούσαν όλα τούτα κι οι περισσότεροι έριχναν το βάρος στον Δαβίδ, λέγοντας:

- Η στάση του Αμιρούτζη είναι επονείδιστη, ύστερα από τόσες τιμές, που είδε από τους Μεγάλους Κομνηνούς, ξεκινώντας από τον Αλέξιο, τον Ιωάννη Δ' και το Δαβίδ. Για όλους τους τίτλους, τις τιμές και τα πλούτη, που τον φόρτωσαν, αυτός ανταπόδωσε με προδοσία, σε συνεργασία με τον εξάδελφό του Μαχμούτ πασά. Όμως ο Δαβίδ, ένας Μεγάλος Κομνηνός τι έκανε; Ποια δικαιολογία να βρει κανείς για τη στάση του; Σαν κατάλαβε πως ο Αμιρούτζης έπαιζε ένα βρώμικο παιγνίδι σκορπώντας με την πειθώ του, πανικό και ηττοπάθεια στον ίδιο, στους άρχοντες και στον λαό, γιατί δεν σκέφτηκε, παρά μόνο την επιβίωσή και τα πλούτη του;

Γκραβούρα Τραπεζούντας (Συλλογή Α. Αρτόπουλου)

Μπορούσε, να φυλακίσει αμέσως τον Πρωτοβεστιάριο, να μπει επικεφαλής των αρχόντων και του λαού και να κρατήσει γερή άμυνα. Τρόφιμα υπήρχαν αρκετά και πολεμοφόδια επίσης. Σαν αυτοκράτορας είχε τη δύναμη να μπει επί κεφαλής όλων και ν' αντιτάξει σθεναρή άμυνα, όπως έκανε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στην Κωνσταντινούπολη, πολεμώντας σα λιοντάρι μαζί με το λαό του, μη έχοντας καμιά βοήθεια από τη Δύση. Έτσι που σήμερα, αύριο και πάντα όλοι οι Έλληνες να 'μαστέ περήφανοι γι' αυτόν.

 Μπορούμε όμως εμείς να 'μαστε περήφανοι για τον δικό μας αυτοκράτορα; φέρθηκε σαν ένας Μεγάλος Κομνηνός, απόγονος των Κομνηνών αυτοκρατόρων του Βυζαντίου; Άδικο έχουν δικοί μας και ξένοι ν' αναρωτιούνται για το ποιος φταίει;

Αυγή Β. Παπάκου

*J PH. Falm.: Ιστορία της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας σελ.: 257.