Ο ΑΙΔΕΣΙΜΟΤΑΤΟΣ RALPH HARLOW ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ

Η Σμύρνη στις φλόγες

Σαν απόδειξη της δήλωσής μου ότι πολλοί διακε­κριμένοι χριστιανοί βλέπουν με κακό μάτι την πο­λιτική που ακολουθούν μερικές ιεραποστολές στην Τουρκία, παραθέτω ένα απόσπασμα από άρθρο του αιδεσιμότατου Ralph Harlow και μερικές παραγρά­φους από δύο επιστολές του. 

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Outlook της 25ης Οκτωβρίου του 1922 και ο συγ­γραφέας του μεταξύ άλλων μνημονεύει τη συζήτηση που είχε με τον Ρούζβελτ:

 «Είχα μόλις επιστρέφει από τη Μικρά Ασία, όπου είχα γίνει μάρτυρας των φοβερών εκτοπίσεων στο σι­δηροδρομικό σταθμό της Βαγδάτης. Μπορούσα, λοι­πόν, να δώσω στον κύριο Ρούζβελτ πληροφορίες από πρώτο χέρι για τις φρικιαστικές ωμότητες που είχαν γίνει. Με ρώτησε πολλά πράγματα. Όση ώρα του απα­ντούσα, κουνούσε το κεφάλι του ψελλίζοντας ‘φοβερό, φοβερό, φοβερό’.

»Στο τέλος τα χαρακτηριστικά του συσπάστηκαν από την ένταση. ‘Κύριε Χάρλοου’, μου είπε, ‘μόνο για ένα πράγμα μετάνιωσα τόσο πολύ στη σταδιοδρομία μου. Για το γεγονός ότι την ώρα που σφαγιάζονταν οι άμαχοι στα Άδανα, η κυβέρνησή μου δεν πήρε μέτρα για την προστασία του πολιτισμού!!’»

Σε ένα άλλο απόσπασμα του ίδιου άρθρου διαφαίνεται ότι δεν έτρεφαν φιλοτουρκικά αισθήματα συλλή­βδην οι αξιωματικοί των αντιτορπιλικών μας. Να τι γράψει ο αιδεσιμότατος:

«Μόλις διάβασα ένα γράμμα που μου έστειλε ένα από τα παιδιά μας. Υπηρετούσε σε κάποιο αμερικανι­κό αντιτορπιλικό στη Σμύρνη. Μου γράφει ότι έπρεπε να μένει αμέτοχος τη στιγμή που βάρβαροι Τούρκοι στρατιώτες άρπαζαν όμορφα κορίτσια και τα έσερναν βίαια μακριά από τις μανάδες τους. Τα κακοποιούσαν δημοσίως, στην προκυμαία της Σμύρνης. 

Ο νεαρός ναύ­της μας είδε με τα μάτια του αυτούς τους βαρβάρους να πυροβολούν ανυπεράσπιστες γυναίκες που κρατούσαν αγκαλιά τα παιδιά τους. Να δέρνουν άγρια άοπλους άνδρες και να τους σκοτώνουν κυριολεκτικά στο ξύ­λο.

 Τελειώνει το γράμμα του λέγοντας πως εκείνο που τον βασανίζει περισσότερο είναι το γεγονός ότι έπρεπε να μένει αμέτοχος σε όλα αυτά, επειδή τέτοιες εντολές είχε από την κυβέρνησή μας».

Έχω ήδη αναφέρει ότι πολλοί ναύτες μας έγραψαν επιστολές με παρόμοιο περιεχόμενο στους συγγενείς και τους φίλους τους στις ΗΠΑ. Ο αιδεσιμότατος Harlow μου έγραψε ότι αισθάνεται την ανάγκη να αποκαλύψει όλη την αλήθεια για τα γεγονότα στην Εγγύς Ανατολή. Και στη συνέχεια αναφέρει τα εξής:

«Ο γιατρός MacLachlan και ο Reed απαίτησαν να υποβάλω την παραίτησή μου. Μου είπαν ότι με τη συμπεριφορά μου εξέθετα σε κινδύνους το κολέγιο. Παραιτήθηκα. Με έκαναν να νιώθω ότι έπρεπε να σωπάσω, αλλά το αίσθημα περί δικαίου αποδείχτηκε ισχυ­ρότερο από τα άψυχα κτίρια και τα ιδρύματα. Την εποχή των συνδιασκέψεων στη Λωζάνη αλλά και μετά την ολοκλήρωσή τους σε συμφωνία, υποστήριξα δημο­σίως ότι οι αμερικανικές ιεραποστολές στο εξωτερικό έπρεπε να αντιδράσουν σ’ αυτή την άθλια συνθήκη. Ο καθηγητής Barton βρήκε ανάρμοστη τη δημόσια κριτι­κή που άσκησα και έτσι έχασα τη θέση μου ως γραμμα­τέα των αμερικανικών ιεραποστολών».

Τούρκοι στρατιώτες μετά την καταστροφή στην παραλία της Σμύρνης

Η δεύτερη επιστολή στην οποία αναφέρθηκα εκφρά­ζει την άποψη του κ. Harlow για τη συνθήκη της Λωζάνης και απευθύνεται στον αιδεσιμότατο Barton, γραμματέα τώρα της υπηρεσίας αμερικανικών ιεραπο­στολών. Η άποψή του έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον αυτή την περίοδο, μια που μερικοί ιεραπόστολοι επιθυμούν να περισώσουν τα ερείπια των εγκαταστάσεών τους στην Τουρκία και θεωρούν υποχρέωσή τους να υπερα­μύνονται της Συνθήκης της Λωζάνης.

«Όταν άρχισε η συνδιάσκεψη», γράφει ο κύριος Harlow, «μου ζητήθηκε να συγκεντρώσω όσο περισσό­τερα στοιχεία μπορούσα για να ρίξω άπλετο φως στο ζήτημα. Όλα τα στοιχεία που συγκέντρωσα μαρτυρού­σαν ότι μηδενός εξαιρουμένου, όσοι συμμετείχαν στη συνδιάσκεψη της Λωζάνης, είχαν αποφασίσει να ενερ­γήσουν με γνώμονα την προστασία των πετρελαϊκών συμφερόντων τα οποία και πρωταγωνιστούσαν παρασκηνιακά. Αυτά τα συμφέροντα ήταν τόσο ισχυρά, ώ­στε παραμέρισαν εντελώς τα ανθρωπιστικά και ιεραπο­στολικά συμφέροντα.

»Θα αναφερθώ τώρα σε μερικές πηγές πληροφόρησης που είχα. Δυστυχώς, το περισσό­τερο υλικό που είχα στη διάθεσή μου βρίσκεται στο αρχείο μου, στο Νορθάμπτον, αλλά έχω μαζί μου τις σημειώσεις που κουβαλάω πάντα και ίσως αυτές αρκούν για να αποδείξω ότι σωστά συσχέτισα τα πετρε­λαϊκά συμφέροντα με το αίμα που χύθηκε στην Εγγύς Ανατολή. Σας παραπέμπω, λοιπόν, στα ακόλουθα άρθρα:

«‘Αμερικανικό Αίμα και Πετρέλαια’, Literary Digest, 30 Δεκεμβρίου του 1922.

 ‘Πετρέλαια και Δόξα στη Λωζάνη’, Literary Digest, 28 Ιουλίου 1923, 

‘Τυφλές Δυνά­μεις στη Λωζάνη’, Asia, Απρίλιος του 1923,

 Οι δεσμεύ­σεις της Βρετανίας στη Μεσοποταμία και τα Πετρέ­λαια’, Literary Digest, 15 Δεκεμβρίου 1922.

‘Θέματα που ανέκυψαν στη Λωζάνη’, Living Age, 6 Ιανουαρίου 1923.

‘Το ιστορικό παρασκήνιο της Λωζάνης’, Fortnightly Review, Ιανουάριος 1923.

 Ο Θείος Σαμ και οι τουρκικές σκοτούρες’, Literary Digest, 23 Δεκεμ­βρίου 1922. 

Η τραγωδία της Λωζάνης’, Association Men, Μάρτιος ή Απρίλιος του 1923. 

‘Διεθνής αγώνας δρόμου για τα πετρέλαια’, Literary Digest, 20 Ιανουαρίου 1923.

»Αν έχετε το χρόνο να μπείτε στον κόπο να διαβά­σετε τα άρθρα αυτά, όπως έκανα εγώ, καθώς και τα αποσπάσματα που δημοσίευσε το Literary Digest από πολλές άλλες πηγές, θα διαπιστώσετε ότι όλα περιστρέ­φονται γύρω από την εξής κοινή διαπίστωση: 

Τα αν­θρωπιστικά ζητήματα που τέθηκαν στη Λωζάνη ξεπουλήθηκαν στα πετρέλαια και τα ιεραποστολικά συμφέρο­ντα βγήκαν χαμένα.

Σμύρνη: Πριν την καταστροφή.

»Ένα στέλεχος της Standard Oil ήρθε στη Λωζάνη λίγο προτού αρχίσει η συνδιάσκεψη. Ο Lewis Heck, που ασχολιόταν με την αγορά πετρελαίων στην Κων­σταντινούπολη, ήρθε στη Λωζάνη σαν μέλος της αμερι­κανικής αντιπροσωπίας1.

»0 υιός MacDowell, που είχε υπογράψει πολλές συμ­βάσεις με την Τουρκία —εργολαβίες σιδηροδρομικών έργων οι οποίες συνδυάζονταν απόλυτα με τις συμβά­σεις Chester— εργαζόταν στο υποκατάστημα του Heck στήν Κωνσταντινούπολη. O Heck ξέρει την τουρκική αγορά καλύτερα κι από ντόπιο. Πρόθυμα δηλώνω και υποστηρίζω ότι οι εξελίξεις που κατέστησαν δυνατή την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης καθορίστη­καν από τα πετρελαϊκά συμφέροντα. Στον αγώνα δρό­μου που έγινε για το ποιος θα εξασφάλιζε πρώτος την εύνοια της Τουρκίας, το νήμα κόπηκε από Αμερικανούς».

Ο κ. Harlow παραθέτει πολλά άρθρα του αμερικανι­κού και του βρετανικού Τύπου. Μπορείτε να συμπεράνετε τον κοινό παρονομαστή τους από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά αποσπάσματά μερικών από αυτά:

«Η Λωζάνη ήταν ακριβώς το αντίθετο απ’ ό,τι όφειλε να είναι μια διεθνής συνδιάσκεψη. Όλα τα ανθρω­πιστικά ζητήματα θυσιάστηκαν σε σκοπιμότητες».       New York Journal of Commerce, Ιούλιος του 1923.

"Αντικείμενο όλων των διαπραγματεύσεων ήταν η Μοσούλη και το δικαίωμα για μια θέση στα πετρέ­λαια. Οι ΗΠΑ όμως έπρεπε να ασχολούνται με άλλα ζητήματα και όχι με τα συμφέροντα των βασιλιάδων του πετρελαίου. Οι μετέχοντες στη διάσκεψη μπορεί δημοσίως να συζητούσαν για την ειρήνη και τον πολι­τισμό, αλλά ιδιαιτέρως μιλούσαν αποκλειστικά για τα πετρέλαια. Βλέπετε, ‘παίζονταν’ στο τραπέζι οι περιο­χές όπου οι μελλοντικοί ανάδοχοι θα δυσκολεύονταν να διασφαλίσουν τα δικαιώματά τους". New York Times.

«Αν και η Αμερική δε δέχεται ότι φέρει ανθρωπιστι­κή ευθύνη για την Εγγύς Ανατολή και διακηρύσσει ότι πρέπει να απελευθερωθεί από τα προβλήματα, τις δε­σμεύσεις και τη διαφθορά της Γηραιάς Ηπείρου, μόλις τίθεται το καυτό θέμα των πετρελαίων, το αμερικανικό αίμα φθάνει σε θερμοκρασία βρασμού. Στο άκουσμα της λέξης ‘πετρέλαιο’, οι ασκητές του Νέου Κόσμου παρα­τάνε τα απομονωτήριά τους από την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού και ορμάνε αυτοστιγμεί στο ‘διεφθαρ­μένο’ τραπέζι με το λουκούλλειο γεύμα. Η Αμερική θα ήταν πιο ειλικρινής αν δήλωνε ότι πράγματι δεν ενδιαφέρεται για τα θέματα της Μικράς Ασίας, διευκρινίζο­ντας ότι εννοεί το ζήτημα της σφαγής εκατοντάδων χιλιάδων χριστιανών». Pall  Mall Gazette

 Τζορτζ Χορτον

Γενικός Πρόξενος των ΗΠΑ στην Σμύρνη το 1922

1. Ο Lewis Heck ήταν στενά συνδεδεμένος με τα συμφέροντα των Chester. Στη Λωζάνη, εξάλλου, ήταν παρών και ο γιος του ναυάρχου Chest