Τα γύρω των ενοριών της Σαντάς χορτολίβαδα ήσαν θαύμα θαυμάτων. Σ’ αυτά που τα περιποιόταν πολύ οι νοικοκυρές έβλεπες την πρώτη άνοιξη απειρία λουλουδιών κάθε είδους και κάθε χρώματος. Ο βασιλιάς των λουλουδιών της Σαντάς ήταν τα μανουσάκια που φύτρωναν στα χορτολίβαδα των οροπεδίων μας και ήσαν μενεξέδες μοναδικοί ανά τον Πόντο.
Στα χορτολίβαδα μας συναντούσες απειρία εντόμων, μελίσσια σκαθάρια, τζιτζίκια με τα εκκωφαντικά τους τραγούδια, παπαδιές κωλοφωτιές, πεταλούδες όλων των ειδών και των χρωμάτων, πουμπούρια (βομβύλια) κλπ, κλπ. Στα χορτολίβαδα μας τα κοντινά και τα μακρινά συναντούσες απειρία χόρτων με εξαιρετικές ιδιότητες. Μερικά χόρτα ήσαν φρουτοφόρα.
Απαριθμούμε όσα ξέρομε:
1. Τα μαντάκια. Έφεραν βλαστό μαλακό που τον ξεφλούδιζαν και τον έτρωγαν τα παιδιά.
2. Τα λάπαζα (λάπαθα). Χρησίμευαν για επιθέματα στις πληγές και για την κούνια των βρεφών, όπου διοχέτευαν τα ούρα στο αποκάτω δοχείο.
3. Τα στυπόγλυκα. Τα ξυνόγλυκα φύλλα τους τρώγονταν ωμά κατά την πρώτη τους βλάστηση.
4. Οφειδογλωσσίτα. Φυτό αντισηπτικό. Τα φύλλα του χρησίμευαν για επιθέμαια στα τραύματα. Η αντισηπτική του ιδιότητα ήταν μοναδική.
5.Τα τσουμπόνια.
6. Λεβόρια (ελλέβορος). Αυτά τα βράζαμε και με τον ζωμό τους πλέναμε τα εγκαύματα.
7. Κιντέατα (τσουκνίδες). Χρησίμευαν και στη μαγειρική και για το πλυμίν των αγελάδων. Βρίσκονταν άφθονα καί στά δικά μας και στα γειτονικά παρχάρια.
8. Αεκρόμμυδα. (άγρια κρεμμύδια).
9. Σκορδοτσάνκια (άγρια σκόρδα). Τα αεκρόμμυδα και τα σκορδοτσάνκια τα τρώγαν ωμά τα παιδιά.
10. Φτερία (πτέρις). Τα μεταχειριζόμαστε για στρώση των αγελάδων.
11. Κουκουλόφυλλα ή ματοζικόφυλλα. Είχαν φύλλα πλατιάς κατάλληλα για κουκούλα (σκέπασμα του κεφαλιού).
12. Μολόζια(μολόχα). Τους μικρούς καρπούς της τους τρώγαμε ωμούς.
13. Λυκόρριζα (γλυκόριζα). Την γλυκιά της ρίζα την τρώγαμε ωμή. Σπάνια ήσαν τα χωράφια που μας έδιναν την γλυκόριζα.
14. Πεγαδίτριας. Φύτρωναν κοντά στις πηγές και χρησίμευαν στη μαγειρική (βραστή).
15. Χαμούχτα (αγριοφράουλα). Ήσαν φρούτα εξαιρετικά με χρώμα κόκκινο.
16. Βόχα. Αυτά είχαν χοντρό βλαστό με χυμό γαλακτώδη και μυρωδάτο που τρωγόταν από τα παιδιά σα φρούτο και ήσαν πολύ θρεπτικά για τις αγελάδες.
17. Φτελιδίτσια. Χρησίμευαν στη μαγειρική (τηγανητά).
18. Κουσπίτας. Είχαν γαλακτώδη χυμό και τρώγονταν σα φρούτο.
19. Τζουντζούνας. Βελονοειδή χόρτα μικρά με χυμό γαλακτώδη και μυρωδάτο. Τρώγονταν και ωμά και ήσαν πολύ θρεπτικά για τις αγελάδες. Διακρίνονταν για το πάχος και την ευωδιά του το γάλα των αγελάδων που έτρωγαν τζουντζούνας.
20. θομάρια. Χρησίμευαν στη μαγειρική (τηγανητά, τουρσιά).
21. Κονκορόζια ή κορασίτας. Χρησίμευαν στη μαγειρική (τουρσιά), ήσαν όμως πολύ πικρά. 22. Σταυρολάχανα. Χρησίμευαν στη μαγειρική (βραστή).
23. Κουσκουτάνια. Φύτρωναν στα παρχάρια μας. Είχαν ωραίο λευκό λουλούδι και εύγευστο μικρό κόνδυλο.
24. Σαχταρίτσας. Η σαχταρίτσα με το στακτή χρώμα της, αδελφή των διφοριών. Αυτή είναι πολύ χαμηλή, είναι κάτι το μεταξύ θάμνου και πόας.
25. Κουκουβάκας και αρδαχτίτσας (μανιτάρια εδώδιμα). Στη Σαντά βρίσκονταν μανιτάρια πολλών ειδών, εδώδιμα και μη. Ο βασιλιάς των μη εδώδιμων μανιταριών ήταν το νακενάρ. Έκαναν την εμφάνισή τους αμέσως ύστερα από κάθε βροχή. Τα εδώδιμα είχε τη μανία να τα μαζέψει ο εκάστοτε γορουχτσής (αγροφύλακας και δασοφύλακας μαζί) του Ισχανάντων. Κάπου κάπου βρίσκαμε κι εμείς τα πιτσιρίκια κάνα δυο, και δοκιμάζαμε τότε μια χαρά ανείπωτη. Βρίσκονταν τα μανιτάρια και τα σαχταρίτσας στην Κατάρουξα, στα Σουλάχα και στο Κετίκ.
Μιλτιάδης Νυμφόπουλος
Εκπαιδευτικός, Ιστοριογράφος/Λαογράφος της Σαντάς του Πόντου
Στα χορτολίβαδα μας συναντούσες απειρία εντόμων, μελίσσια σκαθάρια, τζιτζίκια με τα εκκωφαντικά τους τραγούδια, παπαδιές κωλοφωτιές, πεταλούδες όλων των ειδών και των χρωμάτων, πουμπούρια (βομβύλια) κλπ, κλπ. Στα χορτολίβαδα μας τα κοντινά και τα μακρινά συναντούσες απειρία χόρτων με εξαιρετικές ιδιότητες. Μερικά χόρτα ήσαν φρουτοφόρα.
 |
| Σαντά του Πόντου |
Απαριθμούμε όσα ξέρομε:
1. Τα μαντάκια. Έφεραν βλαστό μαλακό που τον ξεφλούδιζαν και τον έτρωγαν τα παιδιά.
2. Τα λάπαζα (λάπαθα). Χρησίμευαν για επιθέματα στις πληγές και για την κούνια των βρεφών, όπου διοχέτευαν τα ούρα στο αποκάτω δοχείο.
3. Τα στυπόγλυκα. Τα ξυνόγλυκα φύλλα τους τρώγονταν ωμά κατά την πρώτη τους βλάστηση.
4. Οφειδογλωσσίτα. Φυτό αντισηπτικό. Τα φύλλα του χρησίμευαν για επιθέμαια στα τραύματα. Η αντισηπτική του ιδιότητα ήταν μοναδική.
5.Τα τσουμπόνια.
6. Λεβόρια (ελλέβορος). Αυτά τα βράζαμε και με τον ζωμό τους πλέναμε τα εγκαύματα.
7. Κιντέατα (τσουκνίδες). Χρησίμευαν και στη μαγειρική και για το πλυμίν των αγελάδων. Βρίσκονταν άφθονα καί στά δικά μας και στα γειτονικά παρχάρια.
8. Αεκρόμμυδα. (άγρια κρεμμύδια).
9. Σκορδοτσάνκια (άγρια σκόρδα). Τα αεκρόμμυδα και τα σκορδοτσάνκια τα τρώγαν ωμά τα παιδιά.
10. Φτερία (πτέρις). Τα μεταχειριζόμαστε για στρώση των αγελάδων.
11. Κουκουλόφυλλα ή ματοζικόφυλλα. Είχαν φύλλα πλατιάς κατάλληλα για κουκούλα (σκέπασμα του κεφαλιού).
12. Μολόζια(μολόχα). Τους μικρούς καρπούς της τους τρώγαμε ωμούς.
13. Λυκόρριζα (γλυκόριζα). Την γλυκιά της ρίζα την τρώγαμε ωμή. Σπάνια ήσαν τα χωράφια που μας έδιναν την γλυκόριζα.
14. Πεγαδίτριας. Φύτρωναν κοντά στις πηγές και χρησίμευαν στη μαγειρική (βραστή).
15. Χαμούχτα (αγριοφράουλα). Ήσαν φρούτα εξαιρετικά με χρώμα κόκκινο.
16. Βόχα. Αυτά είχαν χοντρό βλαστό με χυμό γαλακτώδη και μυρωδάτο που τρωγόταν από τα παιδιά σα φρούτο και ήσαν πολύ θρεπτικά για τις αγελάδες.
17. Φτελιδίτσια. Χρησίμευαν στη μαγειρική (τηγανητά).
18. Κουσπίτας. Είχαν γαλακτώδη χυμό και τρώγονταν σα φρούτο.
19. Τζουντζούνας. Βελονοειδή χόρτα μικρά με χυμό γαλακτώδη και μυρωδάτο. Τρώγονταν και ωμά και ήσαν πολύ θρεπτικά για τις αγελάδες. Διακρίνονταν για το πάχος και την ευωδιά του το γάλα των αγελάδων που έτρωγαν τζουντζούνας.
20. θομάρια. Χρησίμευαν στη μαγειρική (τηγανητά, τουρσιά).
21. Κονκορόζια ή κορασίτας. Χρησίμευαν στη μαγειρική (τουρσιά), ήσαν όμως πολύ πικρά. 22. Σταυρολάχανα. Χρησίμευαν στη μαγειρική (βραστή).
23. Κουσκουτάνια. Φύτρωναν στα παρχάρια μας. Είχαν ωραίο λευκό λουλούδι και εύγευστο μικρό κόνδυλο.
 |
| Σαντά του Πόντου |
24. Σαχταρίτσας. Η σαχταρίτσα με το στακτή χρώμα της, αδελφή των διφοριών. Αυτή είναι πολύ χαμηλή, είναι κάτι το μεταξύ θάμνου και πόας.
25. Κουκουβάκας και αρδαχτίτσας (μανιτάρια εδώδιμα). Στη Σαντά βρίσκονταν μανιτάρια πολλών ειδών, εδώδιμα και μη. Ο βασιλιάς των μη εδώδιμων μανιταριών ήταν το νακενάρ. Έκαναν την εμφάνισή τους αμέσως ύστερα από κάθε βροχή. Τα εδώδιμα είχε τη μανία να τα μαζέψει ο εκάστοτε γορουχτσής (αγροφύλακας και δασοφύλακας μαζί) του Ισχανάντων. Κάπου κάπου βρίσκαμε κι εμείς τα πιτσιρίκια κάνα δυο, και δοκιμάζαμε τότε μια χαρά ανείπωτη. Βρίσκονταν τα μανιτάρια και τα σαχταρίτσας στην Κατάρουξα, στα Σουλάχα και στο Κετίκ.
Εκπαιδευτικός, Ιστοριογράφος/Λαογράφος της Σαντάς του Πόντου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου