Ο πραγματευόμενος από χωρογραφικής απόψεως τα του Πόντου δέον να μη επηρεάζηται υπό των εκάστοτε διαγραφομένων πολιτικών συνόρων, τα οποία πολιτικαί και διπλωματικαί ανάγκαι επιβάλλουσιν, αλλά ν' αποδίδη την πραγματικήν αλήθειαν, αναπηδώσαν εκ της Εθνογραφίας, της Δημογραφίας, της Ιστορίας και αυτής της Γεωγραφίας.
Και ενδείκνυται η υπό τοιαύτην έννοιαν έρευνα, διότι η χωρογραφική απεικόνισις, την Εθνογραφικήν και Ιστορικήν αλήθειαν αποδίδουσα, δεν προτίθεται ως σκοπόν τον περιορισμόν ή την επέκτασιν της χώρας συμφώνως προς τας προβαλλομένας εκάστοτε αξιώσεις από μέρους ανταπαιτητών, το τοιούτο αποτελεί αντικείμενον συμφωνιών και συμβάσεων, ουχί δε της χωρογραφίας, ήτις την αλήθειαν και μόνην την αλήθειαν, υπό την ανωτέρω πραγματικήν μορφήν, αποδίδει.
Ούτω εχόντων των πραγμάτων, δέον να εξετασθή που ακριβώς κείται ο Πόντος μετα των απ' αυτού συναφώς εξηρτημένων χωρών και που κείται η Αρμενία. Πάντες οι συγγραφείς, οι γεωγράφοι, οι εθνογράφοι, οι ιστορικοί, από του Στράβωνος, ίνα μη ανατρέξωμεν εις παλαιοτέραν εποχήν, μέχρι του δόκτορος Rudolf Fitzner, βεβαιούσιν, ότι η Αρμενία κείται έξω της Μικράς Ασίας και ότι η τελευταία αύτη—η Μικρά Ασία—απαρτίζεται εκ του Μικρασιατικού τμήματος της Κωνσταντινουπόλεως, του Σαντζακίου της Νικομήδειας, του Βιλαετίου Προύσης, του Σαντζακίου Πηγών (Δαρδανελίων), του Βιλαετίου Σμύρνης, του Βιλαετίου Ικονίου, του Βιλαετίου Αδάνων μετά τινων Κιλικίων τμημάτων του Βιλαετίου Χαλεπίου, του Βιλαετίου Άγκυρας, του Βιλαετίου Κασταμονής, του Βιλαετίου Σεβαστείας και του Βιλαετίου Τραπεζούντος.
Κατ’ ακολουθίαν η Αρμενία δεν είναι Μικρασιατική χώρα, τα δε συγκροτούντα αυτήν τμήματα κείνται εν τη κυρίως Ασιατική Τουρκία, την Περσία και τη Καυκασίω χώρα. Άλλως τε το προσκείμενον τον Πόντον Αρμενικόν τμήμα, το Βιλαέτιον Ερζερούμ, ονομαζόμενον επί Βυζαντινών Θέμα Θεοδοσιουπόλεως, επωνομάσθη υπό των Αράβων το πρώτον και υπό των Τούρκων ακολούθως Έρζ-έλ- Ρουμ (Ερζερούμ) χώρα ή σύνορον Ελλήνων (Ρουμ) , διότι εκεί ακριβώς έληγον αι Ελληνικαί χώραι της Μικράς Ασίας, ήτις ωνομάζετο μέχρι του 1789 υπο των Αράβων Ρούμ, καθ’ α βεβαιοί ο Αθανάσιος Κομνηνός Υψηλάντης, γράψας "Τα Μετά την Άλωσιν", και καθ’ α διαλαλούσι μέχρι της σήμερον αυτά τα Ακριτικά άσματα, αποκαλούντα Ρωμανίαν πάσαν την Μικράν Ασίαν, ειδικώτερον δε τας χώρας τας συγκροτούσας τον Πόντον, ήτοι τα Βιλαέτια Τραπεζούντας, Σεβαστείας, Κασταμονής.
Ο Αθανάσιος Κομνηνός Υψηλάντης, εξιστορών τα της πτώσεως της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος τω 1461, επί Δαβίδ του Κομνηνού, λέγει επί λέξει : «Δαβίδ ο Κομνηνός, όγδοος βασιλεύς από Αλεξίου του Κομνηνού του πρώτου Τραπεζούντας βασιλεύσαντος, καταπεισθείς παρά της μητρυιάς αυτού Σερεχάνης, ελθών προσεκύνησε τω σουλτάν Μεχμέτη συν πάση τη βασιλεία αυτού, συνισταμένη από Παφλαγονίας, Πόντου και μέρους της Καππαδοκίας».
Άρα και κατ’ αυτήν την πτώσιν της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος ουδαμού εμφανίζονται ή αναφέρονται Αρμένιοι, ενώ εμφανέστατα τουναντίον διαδηλούται, ότι μέχρι της πτώσεως αυτής η Ελληνική Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος περιελάμβανε τας Ελληνικωτάτας χώρας των Θεμάτων Τραπεζούντος, Σεβαστείας και Παφλαγονίας (Κασταμονής) μετά μέρους της Καππαδοκίας.
Εάν τμήματά τινα της Μικράς Ασίας απεκλήθησαν εις προγενεστέρους χρόνους Θέματα των Αρμενικών, εξ ου βραδύτερον, πολύ βραδύτερον, εξ αγνοίας, υπετέθη, ότι πρόκειται, περί Αρμενικών Επαρχιών, το τοιούτο οφείλεται, καθ’ α αποδεδειγμένως γράφουσιν ο Γκελτσερ, ο Σάθας, ο Λωράν, ως και παλαιοί Βυζαντινοί και Άραβες ιστορικοί, εις το εξής γεγονός : Μετά την υπό των Περσών, των Αράβων και των Σελτζούκων Τούρκων κατάκτησιν της Αρμενίας, χώρας υποτελούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πολλοί Αρμένιοι, φεύγοντες την δούλωσιν, κατέφυγον εις την Μικράν Ασίαν, όπου εκ των εμπειροπολέμων εξ αυτών εσχημάτισαν οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες στρατιωτικά σώματα, ήτοι στρατιωτικά θέματα, κατά την Βυζαντινήν έκφρασιν. Τα στρατιωτικά ταύτα θέματα συνεκεντρώθησαν εις επίκαιρα σημεία υπό μορφήν και τύπον Απελατικών Ταγμάτων, τούτου δ’ ένεκα τα σημεία εκείνα ή αι επαρχίαι, εν αις συνεκεντρώθησαν αυτά, επωνομάσθησαν, μεταπεσούσης της σημασίας της λέξεως θέματος από της έννοιας στρατιωτικής διαιρέσεως εις την έννοιαν διοικητικής διαιρέσεως, Θέματα των Αρμενικών, έξ ου παραδόξως και ασυστάτως οι μεταγενέστεροι εφαντάσθησαν, ότι πρόκειται περί Αρμενικών Επαρχιών!
Βραδύτερον, μετά την πτώσιν της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, πολλοί Αρμένιοι, φεύγοντες τας σφαγάς και τους διωγμούς των Περσών, έσπευσαν αθρόοι εκ της Περσικής Αρμενίας εις την Μικράν Ασίαν, τυχόντες ιδιαιτέρων περιποιήσεων από μέρους των Τούρκων,, οίτινες συνώκισαν αυτούς εις ελληνικάς χώρας, ίνα μειώσωσι την αριθμητικήν δύναμιν των γηγενών Ελλήνων και ίνα προκαλέσωσι διαιρέσεις και διαστάσεις μεταξύ Χριστιανών.
Οπως δε βαθύτερα αποβή η μεταξύ Ελλήνων και Αρμενίων επιφανείσα αντιπάθεια, οι Τούρκοι εξεχώρησαν εις τους Αρμενίους ου μόνον ελληνικά κτήματα και ελληνικάς γαίας, αλλά και Ελληνικούς ναούς, δια της βίας αποσπάσαντες αυτούς εκ των Ελλήνων. Ο Π. Τριανταφυλλίδης δια μακρών εν τοις «Ποντικοίς» και τοις «Φυγάσιν» αυτού απαριθμεί τα κακά και τας λυπηράς διαιρέσεις, αίτινες επέσκηψαν μετά την εγκατάστασιν των μεταναστών Αρμενίων εν τω Πόντω και τη άλλη Μικρά Ασία.
Εκ των ανωτέρω ευκρινώς προκύπτει, ότι η Αρμενία ουδέν το κοινόν εχει μετά της Μικράς Ασίας, ότι οι επί Βυζαντινών καταφυγόντες εις Μικράν Ασίαν Αρμένιοι συνεκρότησαν, συνοικισθέντες, στρατιωτικά θέματα (σώματα) υπό μορφήν και τύπον μισθοφορικών απελατικών ταγμάτων, ότι οι βραδύτερον, μετά την πτώσιν κυρίως της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, ελθόντες Αρμένιοι,, ίνα αποφύγωσι των Περσών τους διωγμούς και τας σφαγάς, εισί και ούτοι μετανάσται και ότι η ανέκαθεν και παλαιόθεν, εν αδιαλείπτω συνεχεία, ελληνικότης του Πόντου είναι αναμφισβήτητος, ως επιγραμματικώτατα λέγει ο Φαλλμεράϋερ εν τη περί της «Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος» ιστορία αυτού, γράφων τα εξής: "Την αρχαιοτάτην Γραικίαν (Ελλάδα) και τας αρχαιοτάτας Γραικικάς- δεν λέγω τας κατά τους ιστορικούς χρόνους Ελληνικάς—πόλεις δεν πρέπει να ζητώμεν εν Πελοποννήσω ουδέ εν Αττική ουδέ εν Δωρίδι, αλλ' εις τας κοιλάδας του Καυκάσου και εις τας ανατολικάς ακτάς τουΕυξείνου Πόντου....
Η Τραπεζούς, η από Γραικικής απόψεως αρχαιοτάτη και αρίστη πόλις των εν τη Εώα, διέσωσε μέχρι της σήμερον το όνομα αυτής και την ύπαρξιν, παρ’ όλας τας λαίλαπας, αίτινες διέσεισαν την Ανατολίαν επί τρείς και ημίσειαν χιλιετηρίδας ".
Και η Κοινωνική Επιστήμη διακηρύσσει αναλλοίωτον την ελληνικότητα των περί ών πρόκειται χωρών, αποδεικνύουσα δια της μεθόδου της παρατηρήσεως, ότι «εν ταις χώραις του Πόντου και εν τη παρακείμενη Κολχίδι, τη κοιτίδι του Ελληνισμού, διεπλάσθησαν έδρασαν και διεκρίθησαν οι Πρωτοέλληνες, δημιουργήσαντες ίδιον Ελληνικόν ΙΙολιτισμόν, και ότι εκείθεν η Ελληνική Φυλή εξώρμησε, διαμορφούσα τον Ελληνισμόν, μεγάλα και θαυμαστά επιτελούσα, ως εκεί κατέφευγεν οσάκις αναμνήσεις παλαιαί ή κίνδυνοι ποικίλοι εξηνάγκαζον αυτήν εις σύσφιξιν των δεσμών της Φυλής ή εις άμυναν από οικείου και πατρίου εδάφους».
Οι Κοινωνιολόγοι Ε. Demolins και G. d' Azembuja ακαταμαχήτως υποστηρίζουσιν, ότι η Αργοναυτική Εκστρατεία, η μυθική παραδόξως θεωρουμένη, εις νοσταλγόν δε ανάμνησιν οικείων και πατρίων εδαφών οφειλομένη, οι υπό τον Μιθριδάτην πανελλήνιοι αγώνες, η ίδρυσις της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας μετά την κατάλυσιν υπό των Σταυροφόρων της Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως γενομένη προς άμυναν από οικείων και πατρίων εδαφών, ως από ασφαλεστάτου ορμητηρίου, της ενότητος της Φυλής και του Κράτους, διαπιστούσιν αψευδώς την ελληνικότητα των χωρών εκείνων και προσεπικυρούσι καταφώρως την πραγματικής κοινωνικήν αλήθειαν, ής ανωτέρω εμνήσθημεν και καθ' ην τα έθνη και αι φυλαί εις τας παλαιάς αυτών οικήσεις καταφεύγουσιν οσάκις ποικίλαι δυσχέρειαι ή ανωμαλίαι έπιβάλλωσι τον περί των όλων και περί υπάρξεως αγώνα.
Την απαράμιλλον Ελληνικότητα του Πόντου μαρτυρούσι και πολλά άλλα. Εκεί συνεκρότησε τας αρίστας των στρατιωτικών αυτού δυνάμεων ο Ηράκλειος και εκείθεν εξώρμησε κατά των Περσών, διελάσας νικηφόρος ανά την Περσίαν και αναλαβών τον αρπαγέντα Σταυρόν. Εκεί ο Νικηφόρος ο Φωκάς, ο Ιωάννης Τσιμισκής και ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος επετέλεσαν θαύματα, αποτρέποντες Άραβας και ποικίλους αλλοφύλους.
Εκείθεν τα ελληνικά φώτα, ο ελληνικός πολιτισμός και θρησκεία του Χριστού εξέπεμψαν την ζωηφόρον αυτών πνοήν μέχρι των εσχατιών του Καυκάσου και του Αραράτ προς ανατολάς και μέχρι των αντίπεραν του Ευξείνου χωρών, πνοήν εκπολιτίζουσαν και εξελληνίζουσαν.
Μέχρι τοσούτου δ’ ισχυρά και ακαταγώνιστος εγένετο η ελληνιστική δράσις και επίδρασις των εν Πόντω Ελλήνων, ώστε ου μόνον οι Ίβηρες (Γεωργιανοί) και οι Αρμένιοι και οι Αβασγοί υπό την επιρροήν αυτών ετέλουν, αλλά και αυτοί οι Κιρκάσιοι συνέπραττον μετ’ αυτών, καυχώμενοι επί Ελληνική καταγωγή και αγωνιζόμενοι κατά των Τούρκων μέχρι του τέλους του 18ου αιώνος, ότε η Ρωσική διείσδυσις εσημείωσε την λήξιν της περιόδου των υπέρ ανεξαρτησίας της Καυκασίας αγώνων.
Εκείθεν, εκ του Πόντου, ωρμήθησαν, πεσούσης της Τραπεζούντος, οι Ελληνες εκείνοι, οίτινες διεπαιδαγώγησαν, διεμόρφωσαν εν αυτοδιοικήσει και εν πολιτισμώ τας Παραδουναβίους χώρας, την σημερινήν Ρουμανίαν ή Ρωμανίαν, ονομασθείσας ούτω εις ανάμνησιν της Μικρασιατικής Ρωμανίας, και δη της Ποντικής χώρας.
Τοιαύται αι χώραι αι συγκροτούσαι τον Πόντον, χώραι ου μόνον ελληνικώταται παραμείνασαι ανά μέσον των αιώνων, αλλά και αποτελούσαι, καθ’α διδάσκει εν τη μεγάλη αυτού Γεωγραφία ο Ε. Reclus, ιδιαίτερον φυσικώς και γεωγραφικώς συγκρότημα, έχον ιδίαν γεωλογικήν διάπλασιν και ιδίαν κλιματικήν μορφήν, διαφέρον δε υπό πάσαν άποψιν των συγκροτημάτων της Αρμενίας και της Καρδουχίας, ας απαρτίζουσι τα Βιλαέτια Ερζερούμ, Μαμουρέτ-ουλ-Αζίζ, Μπιτλίς, Διαρβεκίρ και Βάν, ως βεβαιούσι πάντες οι γεωγράφοι, οι ιστορικοί και οι εθνογράφοι, διαλαλούσι δ' επισημότατα αι Αγγλικαί, Γαλλικαί και Γερμανικαί Επετηρίδες.
Ο Πόντος άρα, ανήκων γεωγραφικώς, γεωλογικώς, ιστορικώς, εθνογραφικώς εις την Μικράν Ασίαν και αποτελών ίδιον φυσικώς και γεωγραφικώς συγκρότημα, περιλαμβάνει το Βιλαέτιον της Τραπεζούντος και το Βιλαέτιον της Σεβαστείας, απαρτίζοντα τον κυρίως Πόντον, και το Βιλαέτιον της Κασταμονής, αντιστοιχούν προς την Παφλαγονίαν, εξ ης ωρμήθη η μεγάλη των Κομνηνών οικογένεια η τόσα υπέρ της Φυλής και του Κράτους θαυμαστά επιτελέσασα. Αι συγκροτούσαι τον Πόντον ως άνω χώραι έχουσιν εμβαδόν 143,200 τετραγωνικών χιλιομέτρων και πληθυσμόν 8.227.754 κατοίκων, ως εξής κατανεμόμενον:
α) Βιλαετίου Τραπεζούντος, εμβαδού 30.700 τετρ. χιλ. , κάτοικοι 1.209.054.
β) Βιλαετίου Σεβαστείας, εμβαδού 62.800 τερ. χιλ., κάτοικοι 1.057.50ο.
γ) Βιλαετίου Κασταμονής, εμβαδού 49.700 τετρ. χιλ. , κάτοικοι 991.200.
Η πυκνότης του πληθυσμού κατά τετραγωνικόν χιλιόμετρον είναι 35,8 εν τω Βιλαετίω Τραπεζούντος, 16 εν τω Βιλαετίω Σεβαστείας και 20 εν τω Βιλαετίω Κασταμονής. Άρα η μέση πυκνότης του πληθυσμού του Πόντου δεν υπερβαίνει τους 24 κατοίκους κατά τετραγωνικόν χιλιόμετρον, έξ ου περιτράνως μαρτυρείται οποία και οπόσα υπέστησαν αι πολυάνθρωποι και πλουσιώταται αυταί χώραι υπό τον απαίσιον Τουρκικόν ζυγόν. «Βεβαίως, γράφει απαραμίλλως ο Ε. Reclus εν τη «Νέα Παγκοσμίω Γεωγραφία», μεγίστη η διαφορά μεταξύ της χώρας της άλλοτε και της χώρας της σήμερον υπό τον Τουρκικόν ζυγόν!
Η παρακμή, η έκπτωσις, προβάλλει τόσω εμφανής, ώστε το όνομα μόνον της Μικρας Ασίας αναδίδει την εικόνα του ενδόξου παρελθόντος, πλην ουχί και του θλιβερού παρόντος. Η γλώσσα αρνείται σχεδόν να ονομάση τας επαρχίας και τας πόλεις υπό τα σημερινά αυτών προθέματα, διότι πας τις επαναβλέπει νοερώς αυτάς οποίαι ήσαν προ δυο χιλιάδων ετών. Πόσαι σφαγαί και πόσαι καταστροφαί επαλλήλως επήλθον εν ταις χώραις ταύταις!
Ήδη η Μικρά Ασία, ήτις έδει να καλύπτηται εν μεγάλη αναλογία υπό δασών, εμφανίζεται κατά το πλείστον γυμνή τοιούτων. Πολλά αρχαία έγγραφα ομιλούσι περί δασών καλυπτόντων διαφόρους εκτάσεις της Μικράς Ασίας, εν αις σήμερον μόνον ξηράν γήν και ξηρούς θάμνους συναντά τις.
Η απογύμνωσις αύτη της χώρας ανέτρεψε τας κλιματικάς συνθήκας του ψύχους κατά τον χειμώνα και της θερμότητος κατά το θέρος, προκαλούσα ποικίλας εκτροπάς, μετέβαλε τα του ρού των υδάτων, παρατείνουσα την περίοδον της ξηρασίας και συντελούσα εις την επιδρομήν αιφνιδιωτέρων πλημμυρών, και ηλλοίωσε την κανονικήν ροήν των υδάτων εν τοις ρείθροις αυτών, ου ένεκα εσχηματίσθησαν απέραντα έλη, δηλητηριάζοντα την ατμόσφαιραν και καθιστώντα ακατοίκητους απεράντους εκτάσεις. Εν διαφόροις πεδίοις χαμηλοις χωρία κείμενα επί της τοποθεσίας αρχαίων πολυανθρώπων πόλεων εγκατελείφθησαν επί ποινή θανάτου, ή δε αλλοίωσις του κλίματος περιώρισε τον αριθμόν των κατοίκων κατόπιν των μιασματικών νοσημάτων. Διαρκουσών των αλλεπαλλήλων διαταραχών και επιπλοκών, η Μικρασιατική γη υπέστη αφαντάστους ύβρεις από μέρους του Τούρκου τυράννου εν ακτίνι μεγάλη κτίρια, δένδρα, πρασιαί, τοίχοι, το παν κατεστράφη, ανεσκάφη, επυρπολήθη, διεσκορπίσθη προς τούς τέσσαρας ανέμους.
Ο Τούρκος πρόρριζα εκσκάπτει, μεταβάλλων αυτάς τας οδούς εις χάνδακας πλήρεις λίθων και χαλίκων. Οταν ο Τούρκος συμπληρώση το έργον της καταστροφής, φαντάζεται τις, ότι ουδεμία ανθρώπινη δύναμις είναι δυνατόν να επανορθώση τας εκ του φοβερού ολέθρου επελθούσας εκπληκτικάς ζημίας...
Και όμως μετά δεκάδας τινάς ετών τα πάντα μεταβάλλονται, η δε φύσις άρχεται επανακτώσα την ωραιότητα αυτής. Επιφαίνεται κυριολεκτικώς αληθής ανάστασις, διότι εν πτώμα, εις νεκρός επανέρχεται εις την ζωήν, εις ζωήν πλήρους νεότητος. Ο επιδρομεύς το παν κατέστρεψεν, άλλ’ ουχί και την προσήλωσιν εις την πάτριον γην, το ασάλευτον πνεύμα της εμμονής εις τας παραδόσεις, τον ιερόν σεβασμόν προς το παρελθόν, τας ζωηφόρους ταύτας ιδιότητας, αίτινες εξαιρετικώς διακρίνουσι τους Ελληνικούς πληθυσμούς.»
Και ενδείκνυται η υπό τοιαύτην έννοιαν έρευνα, διότι η χωρογραφική απεικόνισις, την Εθνογραφικήν και Ιστορικήν αλήθειαν αποδίδουσα, δεν προτίθεται ως σκοπόν τον περιορισμόν ή την επέκτασιν της χώρας συμφώνως προς τας προβαλλομένας εκάστοτε αξιώσεις από μέρους ανταπαιτητών, το τοιούτο αποτελεί αντικείμενον συμφωνιών και συμβάσεων, ουχί δε της χωρογραφίας, ήτις την αλήθειαν και μόνην την αλήθειαν, υπό την ανωτέρω πραγματικήν μορφήν, αποδίδει.
Ούτω εχόντων των πραγμάτων, δέον να εξετασθή που ακριβώς κείται ο Πόντος μετα των απ' αυτού συναφώς εξηρτημένων χωρών και που κείται η Αρμενία. Πάντες οι συγγραφείς, οι γεωγράφοι, οι εθνογράφοι, οι ιστορικοί, από του Στράβωνος, ίνα μη ανατρέξωμεν εις παλαιοτέραν εποχήν, μέχρι του δόκτορος Rudolf Fitzner, βεβαιούσιν, ότι η Αρμενία κείται έξω της Μικράς Ασίας και ότι η τελευταία αύτη—η Μικρά Ασία—απαρτίζεται εκ του Μικρασιατικού τμήματος της Κωνσταντινουπόλεως, του Σαντζακίου της Νικομήδειας, του Βιλαετίου Προύσης, του Σαντζακίου Πηγών (Δαρδανελίων), του Βιλαετίου Σμύρνης, του Βιλαετίου Ικονίου, του Βιλαετίου Αδάνων μετά τινων Κιλικίων τμημάτων του Βιλαετίου Χαλεπίου, του Βιλαετίου Άγκυρας, του Βιλαετίου Κασταμονής, του Βιλαετίου Σεβαστείας και του Βιλαετίου Τραπεζούντος.
Κατ’ ακολουθίαν η Αρμενία δεν είναι Μικρασιατική χώρα, τα δε συγκροτούντα αυτήν τμήματα κείνται εν τη κυρίως Ασιατική Τουρκία, την Περσία και τη Καυκασίω χώρα. Άλλως τε το προσκείμενον τον Πόντον Αρμενικόν τμήμα, το Βιλαέτιον Ερζερούμ, ονομαζόμενον επί Βυζαντινών Θέμα Θεοδοσιουπόλεως, επωνομάσθη υπό των Αράβων το πρώτον και υπό των Τούρκων ακολούθως Έρζ-έλ- Ρουμ (Ερζερούμ) χώρα ή σύνορον Ελλήνων (Ρουμ) , διότι εκεί ακριβώς έληγον αι Ελληνικαί χώραι της Μικράς Ασίας, ήτις ωνομάζετο μέχρι του 1789 υπο των Αράβων Ρούμ, καθ’ α βεβαιοί ο Αθανάσιος Κομνηνός Υψηλάντης, γράψας "Τα Μετά την Άλωσιν", και καθ’ α διαλαλούσι μέχρι της σήμερον αυτά τα Ακριτικά άσματα, αποκαλούντα Ρωμανίαν πάσαν την Μικράν Ασίαν, ειδικώτερον δε τας χώρας τας συγκροτούσας τον Πόντον, ήτοι τα Βιλαέτια Τραπεζούντας, Σεβαστείας, Κασταμονής.
Ο Αθανάσιος Κομνηνός Υψηλάντης, εξιστορών τα της πτώσεως της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος τω 1461, επί Δαβίδ του Κομνηνού, λέγει επί λέξει : «Δαβίδ ο Κομνηνός, όγδοος βασιλεύς από Αλεξίου του Κομνηνού του πρώτου Τραπεζούντας βασιλεύσαντος, καταπεισθείς παρά της μητρυιάς αυτού Σερεχάνης, ελθών προσεκύνησε τω σουλτάν Μεχμέτη συν πάση τη βασιλεία αυτού, συνισταμένη από Παφλαγονίας, Πόντου και μέρους της Καππαδοκίας».
Άρα και κατ’ αυτήν την πτώσιν της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος ουδαμού εμφανίζονται ή αναφέρονται Αρμένιοι, ενώ εμφανέστατα τουναντίον διαδηλούται, ότι μέχρι της πτώσεως αυτής η Ελληνική Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος περιελάμβανε τας Ελληνικωτάτας χώρας των Θεμάτων Τραπεζούντος, Σεβαστείας και Παφλαγονίας (Κασταμονής) μετά μέρους της Καππαδοκίας.
Εάν τμήματά τινα της Μικράς Ασίας απεκλήθησαν εις προγενεστέρους χρόνους Θέματα των Αρμενικών, εξ ου βραδύτερον, πολύ βραδύτερον, εξ αγνοίας, υπετέθη, ότι πρόκειται, περί Αρμενικών Επαρχιών, το τοιούτο οφείλεται, καθ’ α αποδεδειγμένως γράφουσιν ο Γκελτσερ, ο Σάθας, ο Λωράν, ως και παλαιοί Βυζαντινοί και Άραβες ιστορικοί, εις το εξής γεγονός : Μετά την υπό των Περσών, των Αράβων και των Σελτζούκων Τούρκων κατάκτησιν της Αρμενίας, χώρας υποτελούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πολλοί Αρμένιοι, φεύγοντες την δούλωσιν, κατέφυγον εις την Μικράν Ασίαν, όπου εκ των εμπειροπολέμων εξ αυτών εσχημάτισαν οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες στρατιωτικά σώματα, ήτοι στρατιωτικά θέματα, κατά την Βυζαντινήν έκφρασιν. Τα στρατιωτικά ταύτα θέματα συνεκεντρώθησαν εις επίκαιρα σημεία υπό μορφήν και τύπον Απελατικών Ταγμάτων, τούτου δ’ ένεκα τα σημεία εκείνα ή αι επαρχίαι, εν αις συνεκεντρώθησαν αυτά, επωνομάσθησαν, μεταπεσούσης της σημασίας της λέξεως θέματος από της έννοιας στρατιωτικής διαιρέσεως εις την έννοιαν διοικητικής διαιρέσεως, Θέματα των Αρμενικών, έξ ου παραδόξως και ασυστάτως οι μεταγενέστεροι εφαντάσθησαν, ότι πρόκειται περί Αρμενικών Επαρχιών!
Βραδύτερον, μετά την πτώσιν της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, πολλοί Αρμένιοι, φεύγοντες τας σφαγάς και τους διωγμούς των Περσών, έσπευσαν αθρόοι εκ της Περσικής Αρμενίας εις την Μικράν Ασίαν, τυχόντες ιδιαιτέρων περιποιήσεων από μέρους των Τούρκων,, οίτινες συνώκισαν αυτούς εις ελληνικάς χώρας, ίνα μειώσωσι την αριθμητικήν δύναμιν των γηγενών Ελλήνων και ίνα προκαλέσωσι διαιρέσεις και διαστάσεις μεταξύ Χριστιανών.
Οπως δε βαθύτερα αποβή η μεταξύ Ελλήνων και Αρμενίων επιφανείσα αντιπάθεια, οι Τούρκοι εξεχώρησαν εις τους Αρμενίους ου μόνον ελληνικά κτήματα και ελληνικάς γαίας, αλλά και Ελληνικούς ναούς, δια της βίας αποσπάσαντες αυτούς εκ των Ελλήνων. Ο Π. Τριανταφυλλίδης δια μακρών εν τοις «Ποντικοίς» και τοις «Φυγάσιν» αυτού απαριθμεί τα κακά και τας λυπηράς διαιρέσεις, αίτινες επέσκηψαν μετά την εγκατάστασιν των μεταναστών Αρμενίων εν τω Πόντω και τη άλλη Μικρά Ασία.
Εκ των ανωτέρω ευκρινώς προκύπτει, ότι η Αρμενία ουδέν το κοινόν εχει μετά της Μικράς Ασίας, ότι οι επί Βυζαντινών καταφυγόντες εις Μικράν Ασίαν Αρμένιοι συνεκρότησαν, συνοικισθέντες, στρατιωτικά θέματα (σώματα) υπό μορφήν και τύπον μισθοφορικών απελατικών ταγμάτων, ότι οι βραδύτερον, μετά την πτώσιν κυρίως της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, ελθόντες Αρμένιοι,, ίνα αποφύγωσι των Περσών τους διωγμούς και τας σφαγάς, εισί και ούτοι μετανάσται και ότι η ανέκαθεν και παλαιόθεν, εν αδιαλείπτω συνεχεία, ελληνικότης του Πόντου είναι αναμφισβήτητος, ως επιγραμματικώτατα λέγει ο Φαλλμεράϋερ εν τη περί της «Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος» ιστορία αυτού, γράφων τα εξής: "Την αρχαιοτάτην Γραικίαν (Ελλάδα) και τας αρχαιοτάτας Γραικικάς- δεν λέγω τας κατά τους ιστορικούς χρόνους Ελληνικάς—πόλεις δεν πρέπει να ζητώμεν εν Πελοποννήσω ουδέ εν Αττική ουδέ εν Δωρίδι, αλλ' εις τας κοιλάδας του Καυκάσου και εις τας ανατολικάς ακτάς τουΕυξείνου Πόντου....
Η Τραπεζούς, η από Γραικικής απόψεως αρχαιοτάτη και αρίστη πόλις των εν τη Εώα, διέσωσε μέχρι της σήμερον το όνομα αυτής και την ύπαρξιν, παρ’ όλας τας λαίλαπας, αίτινες διέσεισαν την Ανατολίαν επί τρείς και ημίσειαν χιλιετηρίδας ".
Και η Κοινωνική Επιστήμη διακηρύσσει αναλλοίωτον την ελληνικότητα των περί ών πρόκειται χωρών, αποδεικνύουσα δια της μεθόδου της παρατηρήσεως, ότι «εν ταις χώραις του Πόντου και εν τη παρακείμενη Κολχίδι, τη κοιτίδι του Ελληνισμού, διεπλάσθησαν έδρασαν και διεκρίθησαν οι Πρωτοέλληνες, δημιουργήσαντες ίδιον Ελληνικόν ΙΙολιτισμόν, και ότι εκείθεν η Ελληνική Φυλή εξώρμησε, διαμορφούσα τον Ελληνισμόν, μεγάλα και θαυμαστά επιτελούσα, ως εκεί κατέφευγεν οσάκις αναμνήσεις παλαιαί ή κίνδυνοι ποικίλοι εξηνάγκαζον αυτήν εις σύσφιξιν των δεσμών της Φυλής ή εις άμυναν από οικείου και πατρίου εδάφους».
Οι Κοινωνιολόγοι Ε. Demolins και G. d' Azembuja ακαταμαχήτως υποστηρίζουσιν, ότι η Αργοναυτική Εκστρατεία, η μυθική παραδόξως θεωρουμένη, εις νοσταλγόν δε ανάμνησιν οικείων και πατρίων εδαφών οφειλομένη, οι υπό τον Μιθριδάτην πανελλήνιοι αγώνες, η ίδρυσις της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας μετά την κατάλυσιν υπό των Σταυροφόρων της Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως γενομένη προς άμυναν από οικείων και πατρίων εδαφών, ως από ασφαλεστάτου ορμητηρίου, της ενότητος της Φυλής και του Κράτους, διαπιστούσιν αψευδώς την ελληνικότητα των χωρών εκείνων και προσεπικυρούσι καταφώρως την πραγματικής κοινωνικήν αλήθειαν, ής ανωτέρω εμνήσθημεν και καθ' ην τα έθνη και αι φυλαί εις τας παλαιάς αυτών οικήσεις καταφεύγουσιν οσάκις ποικίλαι δυσχέρειαι ή ανωμαλίαι έπιβάλλωσι τον περί των όλων και περί υπάρξεως αγώνα.
Την απαράμιλλον Ελληνικότητα του Πόντου μαρτυρούσι και πολλά άλλα. Εκεί συνεκρότησε τας αρίστας των στρατιωτικών αυτού δυνάμεων ο Ηράκλειος και εκείθεν εξώρμησε κατά των Περσών, διελάσας νικηφόρος ανά την Περσίαν και αναλαβών τον αρπαγέντα Σταυρόν. Εκεί ο Νικηφόρος ο Φωκάς, ο Ιωάννης Τσιμισκής και ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος επετέλεσαν θαύματα, αποτρέποντες Άραβας και ποικίλους αλλοφύλους.
Εκείθεν τα ελληνικά φώτα, ο ελληνικός πολιτισμός και θρησκεία του Χριστού εξέπεμψαν την ζωηφόρον αυτών πνοήν μέχρι των εσχατιών του Καυκάσου και του Αραράτ προς ανατολάς και μέχρι των αντίπεραν του Ευξείνου χωρών, πνοήν εκπολιτίζουσαν και εξελληνίζουσαν.
Εκείθεν, εκ του Πόντου, ωρμήθησαν, πεσούσης της Τραπεζούντος, οι Ελληνες εκείνοι, οίτινες διεπαιδαγώγησαν, διεμόρφωσαν εν αυτοδιοικήσει και εν πολιτισμώ τας Παραδουναβίους χώρας, την σημερινήν Ρουμανίαν ή Ρωμανίαν, ονομασθείσας ούτω εις ανάμνησιν της Μικρασιατικής Ρωμανίας, και δη της Ποντικής χώρας.
Τοιαύται αι χώραι αι συγκροτούσαι τον Πόντον, χώραι ου μόνον ελληνικώταται παραμείνασαι ανά μέσον των αιώνων, αλλά και αποτελούσαι, καθ’α διδάσκει εν τη μεγάλη αυτού Γεωγραφία ο Ε. Reclus, ιδιαίτερον φυσικώς και γεωγραφικώς συγκρότημα, έχον ιδίαν γεωλογικήν διάπλασιν και ιδίαν κλιματικήν μορφήν, διαφέρον δε υπό πάσαν άποψιν των συγκροτημάτων της Αρμενίας και της Καρδουχίας, ας απαρτίζουσι τα Βιλαέτια Ερζερούμ, Μαμουρέτ-ουλ-Αζίζ, Μπιτλίς, Διαρβεκίρ και Βάν, ως βεβαιούσι πάντες οι γεωγράφοι, οι ιστορικοί και οι εθνογράφοι, διαλαλούσι δ' επισημότατα αι Αγγλικαί, Γαλλικαί και Γερμανικαί Επετηρίδες.
Ο Πόντος άρα, ανήκων γεωγραφικώς, γεωλογικώς, ιστορικώς, εθνογραφικώς εις την Μικράν Ασίαν και αποτελών ίδιον φυσικώς και γεωγραφικώς συγκρότημα, περιλαμβάνει το Βιλαέτιον της Τραπεζούντος και το Βιλαέτιον της Σεβαστείας, απαρτίζοντα τον κυρίως Πόντον, και το Βιλαέτιον της Κασταμονής, αντιστοιχούν προς την Παφλαγονίαν, εξ ης ωρμήθη η μεγάλη των Κομνηνών οικογένεια η τόσα υπέρ της Φυλής και του Κράτους θαυμαστά επιτελέσασα. Αι συγκροτούσαι τον Πόντον ως άνω χώραι έχουσιν εμβαδόν 143,200 τετραγωνικών χιλιομέτρων και πληθυσμόν 8.227.754 κατοίκων, ως εξής κατανεμόμενον:
α) Βιλαετίου Τραπεζούντος, εμβαδού 30.700 τετρ. χιλ. , κάτοικοι 1.209.054.
β) Βιλαετίου Σεβαστείας, εμβαδού 62.800 τερ. χιλ., κάτοικοι 1.057.50ο.
γ) Βιλαετίου Κασταμονής, εμβαδού 49.700 τετρ. χιλ. , κάτοικοι 991.200.
Η πυκνότης του πληθυσμού κατά τετραγωνικόν χιλιόμετρον είναι 35,8 εν τω Βιλαετίω Τραπεζούντος, 16 εν τω Βιλαετίω Σεβαστείας και 20 εν τω Βιλαετίω Κασταμονής. Άρα η μέση πυκνότης του πληθυσμού του Πόντου δεν υπερβαίνει τους 24 κατοίκους κατά τετραγωνικόν χιλιόμετρον, έξ ου περιτράνως μαρτυρείται οποία και οπόσα υπέστησαν αι πολυάνθρωποι και πλουσιώταται αυταί χώραι υπό τον απαίσιον Τουρκικόν ζυγόν. «Βεβαίως, γράφει απαραμίλλως ο Ε. Reclus εν τη «Νέα Παγκοσμίω Γεωγραφία», μεγίστη η διαφορά μεταξύ της χώρας της άλλοτε και της χώρας της σήμερον υπό τον Τουρκικόν ζυγόν!
Η παρακμή, η έκπτωσις, προβάλλει τόσω εμφανής, ώστε το όνομα μόνον της Μικρας Ασίας αναδίδει την εικόνα του ενδόξου παρελθόντος, πλην ουχί και του θλιβερού παρόντος. Η γλώσσα αρνείται σχεδόν να ονομάση τας επαρχίας και τας πόλεις υπό τα σημερινά αυτών προθέματα, διότι πας τις επαναβλέπει νοερώς αυτάς οποίαι ήσαν προ δυο χιλιάδων ετών. Πόσαι σφαγαί και πόσαι καταστροφαί επαλλήλως επήλθον εν ταις χώραις ταύταις!
Ήδη η Μικρά Ασία, ήτις έδει να καλύπτηται εν μεγάλη αναλογία υπό δασών, εμφανίζεται κατά το πλείστον γυμνή τοιούτων. Πολλά αρχαία έγγραφα ομιλούσι περί δασών καλυπτόντων διαφόρους εκτάσεις της Μικράς Ασίας, εν αις σήμερον μόνον ξηράν γήν και ξηρούς θάμνους συναντά τις.
Η απογύμνωσις αύτη της χώρας ανέτρεψε τας κλιματικάς συνθήκας του ψύχους κατά τον χειμώνα και της θερμότητος κατά το θέρος, προκαλούσα ποικίλας εκτροπάς, μετέβαλε τα του ρού των υδάτων, παρατείνουσα την περίοδον της ξηρασίας και συντελούσα εις την επιδρομήν αιφνιδιωτέρων πλημμυρών, και ηλλοίωσε την κανονικήν ροήν των υδάτων εν τοις ρείθροις αυτών, ου ένεκα εσχηματίσθησαν απέραντα έλη, δηλητηριάζοντα την ατμόσφαιραν και καθιστώντα ακατοίκητους απεράντους εκτάσεις. Εν διαφόροις πεδίοις χαμηλοις χωρία κείμενα επί της τοποθεσίας αρχαίων πολυανθρώπων πόλεων εγκατελείφθησαν επί ποινή θανάτου, ή δε αλλοίωσις του κλίματος περιώρισε τον αριθμόν των κατοίκων κατόπιν των μιασματικών νοσημάτων. Διαρκουσών των αλλεπαλλήλων διαταραχών και επιπλοκών, η Μικρασιατική γη υπέστη αφαντάστους ύβρεις από μέρους του Τούρκου τυράννου εν ακτίνι μεγάλη κτίρια, δένδρα, πρασιαί, τοίχοι, το παν κατεστράφη, ανεσκάφη, επυρπολήθη, διεσκορπίσθη προς τούς τέσσαρας ανέμους.
Ο Τούρκος πρόρριζα εκσκάπτει, μεταβάλλων αυτάς τας οδούς εις χάνδακας πλήρεις λίθων και χαλίκων. Οταν ο Τούρκος συμπληρώση το έργον της καταστροφής, φαντάζεται τις, ότι ουδεμία ανθρώπινη δύναμις είναι δυνατόν να επανορθώση τας εκ του φοβερού ολέθρου επελθούσας εκπληκτικάς ζημίας...
Και όμως μετά δεκάδας τινάς ετών τα πάντα μεταβάλλονται, η δε φύσις άρχεται επανακτώσα την ωραιότητα αυτής. Επιφαίνεται κυριολεκτικώς αληθής ανάστασις, διότι εν πτώμα, εις νεκρός επανέρχεται εις την ζωήν, εις ζωήν πλήρους νεότητος. Ο επιδρομεύς το παν κατέστρεψεν, άλλ’ ουχί και την προσήλωσιν εις την πάτριον γην, το ασάλευτον πνεύμα της εμμονής εις τας παραδόσεις, τον ιερόν σεβασμόν προς το παρελθόν, τας ζωηφόρους ταύτας ιδιότητας, αίτινες εξαιρετικώς διακρίνουσι τους Ελληνικούς πληθυσμούς.»
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΛ. ΣΚΑΛΙΕΡΗΣ
"Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ"
εκδόθηκε το 1921 στην Αθήνα, από το τυπογραφείο του Κίμωνα Θεοδωρόπουλου και Σία.
"Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ"
εκδόθηκε το 1921 στην Αθήνα, από το τυπογραφείο του Κίμωνα Θεοδωρόπουλου και Σία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου