ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΦΥΣΕΡΑ-ΚΑΖΑΣ ΠΛΑΤΑΝΩΝ. Μέρος 4ο

Η εγκατάσταση

Από τις 61 οικογένειες που έφυγαν από το χωριό, οι 51 ήρθαν στην Ελλάδα και οι 11 παρέμειναν στη Ρωσία. Στον ελλαδικό χώρο οι πρόσφυγες Φυσερέτ’ εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη.

Αναλυτικά η εγκατάστασή τους έχει ως εξής:

Α/Α	ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ	ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ
1	Άγιος Βαρθολομαίος Φλώρινας	21
2	Πολυπλάτανος Φλώρινας	11
3	Ρωσία	11
4	Πειραιάς	5
5	Φλώρινα	4
6	Θεσσαλονίκη	2
7	Κιλκίς	1
8	Πτολεμαΐδα	1
9	Λαγκαδάς	1
10	Χαλκιδική	1
11	Κατερίνη	1
12	Δράμα	1
13	Άρτα	1
ΣΥΝΟΛΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ		61

Οικογένειες

Στον παρακάτω πίνακα[23] δίνονται στοιχεία που αφορούν στην εγκατάσταση των κατοίκων της Φυσεράς στην Ελλάδα και τη Ρωσία. Ο αριθμός και τα ονόματα των αρχηγών των οικογενειών, δε συμπίπτουν με τον αριθμό όσων έφυγαν από τη Φυσερά, καθώς περιλαμβάνει και οικογένειες που δημιουργήθηκαν μετά την έξοδο των κατοίκων από τη Φυσερά.

Α/Α	ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΑΡΧΗΓΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ	ΜΕΛΗ ΟΙΚΟΓ	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΑΡΧΗΓΟΥ	ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
1	Δαμιανίδης Ευστάθιος	5	Κτίστης	Πειραιάς
2	Δαμιανίδης Ιωάννης	6	Κτίστης	Πειραιάς
3	Δαμιανίδης Κων/νος	5	Λατόμος	Πειραιάς
4	Κεσίδης Γεώργιος	6	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
5	Κεσίδης Ιωάννης	6	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
6	Κεσίδης Κων/νος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Κιλκίς
7	Κεσίδης Παναγιώτης	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
8	Κοσμίδης Γεώργιος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.[24]
9	Κοσμίδης Γρηγόριος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
10	Κοσμίδης Ιωάννης	7	Λατόμος	Ρωσία
11	Κοσμίδης Ιωάννης του Παναγιώτη	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
12	Κοσμίδου Αικατερίνη, χήρα	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.
13	Κοσμίδου Ανατολή, χήρα	2	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.
14	Κοσμίδου Σοφία, χήρα  [25]	;	Οικιακά	Φλώρινα[26]
15	Κουσίδης Γεώργιος Ευσταθίου	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
16	Κουσίδης Ευστάθιος	7	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
17	Κουσίδου Παρθένα, χήρα Ευσταθ.	4	Γεωργοκτηνοτρόφος[27]	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
18	Κωνσταντινίδης Αναστάσιος	6	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
19	Κωνσταντινίδης Ευστάθιος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
20	Κωνσταντινίδης Ιωάννης	5	Κτίστης	Πειραιάς
21	Κωνσταντινίδης Ιωάννης	4	Κηπευτής	Ρωσία
22	Κωνσταντινίδης Νικόλαος	3	Γεωργοκτηνοτρόφος	Δράμα
23	Κωνσταντινίδης Νικόλαος	5	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αριδαία
24	Κωνσταντινίδης Χρήστος	5	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
25	Λιθοξοΐδης Γεώργιος	2	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
26	Λιθοξοΐδης Νικόλαος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
27	Λιθοξοΐδης Χαράλαμπος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
28	Νοτίδης Αντώνιος[28] του Δημητρίου	5	Γανωτής	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
29	Νοτίδης Ιωάννης	4	Γανωτής	Άρτα
30	Πολίδης Θεόδωρος	4	Γανωτής	Πολυπλάτανος Φλώρ.
31	Πουγαρίδης Αντώνιος
32	Πουγαρίδης Απόστολος
33	Πουγαρίδης Γεώργιος του Ευσταθ.	5	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
34	Πουγαρίδης Γεώργιος Κων/νου
35	Πουγαρίδης Γρηγόριος	3	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πτολεμαΐδα
36	Πουγαρίδης Δημήτριος του Γεωργ.	4	Παντοπώλης	Φλώρινα
37	Πουγαρίδης Ευστάθιος	6	Γανωτής	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
38	Πουγαρίδης Ευστάθιος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
39	Πουγαρίδης Ευστάθιος του Παναγ.	;	Εργάτης	Κατερίνη
40	Πουγαρίδης Κων/νος του Ευσταθ.	6	Γανωτής	Πολυπλάτανος Φλώρ.
41	Πουγαρίδης Νικόλαος	2	Γεωργοκτηνοτρόφος	Φλώρινα
42	Πουγαρίδης Παναγιώτης Γεωργίου	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
43	Πουγαρίδης Στέφανος	4	Παντοπώλης	Φλώρινα
44	Πουγαρίδης Χρήστος	5	Γανωτής	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
45	Πουγαρίδης Χρήστος	7	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
46	Πουγαρίδου Παρθένα, χήρα	4	Γανωτής	Θεσσαλονίκη
47	Πουγαρίδου Σοφία, χήρα	5	Γανωτής	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
48	Σαββίδης Ιωάννης	5	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
49	Σελεμίδης Γεώργιος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.
50	Σιδηρόπουλος Αναστάσιος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
51	Σιδηρόπουλος Δημήτριος	4	Εργολάβος	Πειραιάς
52	Σιδηρόπουλος Ευστάθιος		Γεωργοκτηνοτρόφος	Απόγονοι στον Αγιο
53	Σιδηρόπουλος Ιωάννης	5	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
54	Σιδηρόπουλος Ιωάννης	4	Αρτοποιός	Ρωσία
55	Σιδηρόπουλος Κων/νος	5	Αρτοποιός	Ρωσία
56	Σιδηρόπουλος Κων/νος		Ιερέας	Απόγονοι στον Αγιο
57	Σιδηρόπουλος Νικόλαος Κων/νου	7	Ιερέας	Λαγκαδάς
58	Σιδηρόπουλος Παναγιώτης	3	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
59	Σιδηρόπουλος Παναγιώτης	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Ρωσία
60	Συμεωνίδης Νικόλαος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.

Στον πίνακα που ακολουθεί αναγράφονται, όπως και στην πηγή, οικογένειες που χαρακτηρίζονται ως νέες.[29]

1	Κεσίδης Χρήστος του Γεωργίου	2	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.
2	Κοσμίδης Γεώργιος	4	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.,
4	Κοσμίδης Δημήτριος του Ιωάννη	;	Ταμειακός	Πολυπλάτανος Φλώρ.
3	Κοσμίδης Στυλιανός του Γεωργίου	3	Γεωργοκτηνοτρόφος	Πολυπλάτανος Φλώρ.
5	Λιθοξοΐδης Παναγιώτης	3	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
6	Νοτίδης Παναγιώτης του Αντωνίου	;	Γανωτής	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
7	Πουγαρίδης Παναγιώτης	5	Γανωτής	Θεσσαλονίκη
8	Σιδηρόπουλος Γεώργιος του Αναστ	3	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.
9	Συμεωνίδης Κων/νος	2	Γεωργοκτηνοτρόφος	Αγ. Βαρθολ. Φλώρ.

 

Πηγές

Δόθηκαν συνεντεύξεις από τους:

Μικρόπουλο Παναγιώτη, κάτοικο Ζαγκλιβερίου Θεσσαλονίκης, γεννηθείς το 1906 στο χωριό Μακρυαινή της περιφέρειας Πλατάνων

Σιδηρόπουλο Μιχαήλ, κάτοικο Αγίου Βαρθολομαίου, γεννηθείς το 1909 στο χωριό Φυσερά της περιφέρειας Πλατάνων

Χειρόγραφα

Νικολαΐδης Ανανίας, Η Φυσερά του Πόντου, χφο. Κ.Μ.Σ. αριθ. 272, Πτολεμαΐδα 1964

Βιβλιογραφια

Δημητριάδη Μενελάου, Λεξικόν Ελληνο-τουρκικον τουρκο-ελληνικόν, εκδ. Κακουλιδη, Αθήνα 1989

Κοντογιάννης Παντελής, Γεωγραφία της Μικράς Ασίας, εκδ. Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφέλιμων Βιβλίων, Αθήνα 1921, ανατύπωση 1995

Νικολαΐδης Ανανίας, Εορτασμοί και πανηγύρια στον Πόντο, περ. Ποντιακή Εστία, τ. 1977, σσ. 384-386

Παπαδόπουλος Άνθιμος, Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντικής Διαλέκτου, εκδ. Ε.Π.Μ., Αθήναι 1961

Σαμουηλίδης Χρήστος, Ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού, εκδ. Αφοι Κυριακίδη, Θεσ/νίκη 1991

Χρυσάνθος, Μητροπολίτης Τραπεζούντος, Η Εκκλησία Τραπεζούντος, περ. Αρχείον Πόντου, τ. 4ος & 5ος, εκδ. Ε.Π.Μ., Αθήνα 1933

Βαρθολομαίος- Φλώρινας

---

[1]               Στα κείμενα της παρούσας εργασίας, οι λέξεις με πλάγια γραφή ανήκουν στην ποντιακή διάλεκτο ή είναι λέξεις μη ποντιακές που, πάντως, χρησιμοποιήθηκαν από τους κατοίκους του χωριού Φυσερά. Διατηρήθηκε η ορθογραφία τους, όπως και στα χειρόγραφα και τη σχετική βιβλιογραφία. Τα σύμφωνα με έντονη γραφή, προφέρονται παχιά συριστικά. Ο δίφθογγος ια στις λέξεις της ποντιακής, όπου σημειώνεται με έντονη γραφή, προφέρεται ως κλειστό α, μεταξύ ε και α.

[2]               Βλ. Νικολαΐδης Ανανίας, Η Φυσερά του Πόντου, χφο. Κ.Μ.Σ. αριθ. 272, Πτολεμαϊδα 1964, όπου ο συγγραφέας, δάσκαλος στο χωριό Φυσερά κατά το σχολικό έτος 1907-1908, χρησιμοποιεί το άρθρο το μπροστά από το όνομα του χωριού, εκτός από τον τίτλο του χειρογράφου του όπου υπάρχει το άρθρο η.

[3]               Βλ. Παπαδόπουλος Άνθιμος, Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντικής Διαλέκτου, εκδ. Ε.Π.Μ., Αθήναι 1961,τ. 2ος, λήμμα φυσερόν.

[4]               Στο βουνό αυτό επί έξι μήνες σημειώνονταν μάχες μεταξύ Τούρκων και Ρώσων, μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους.

[5]               Βλ. Μητροπολίτου Τραπεζούντος Χρυσάνθου, Η Εκκλησία Τραπεζούντος, περ. Αρχείον Πόντου, τ. 4ος και 5ος, εκδ. Ε.Π.Μ., Αθήνα 1933, τον επισυναπτόμενο χάρτη Θεοσώστου επαρχίας Τραπεζούντος.

[6]               Βλ. Μητροπολίτου Τραπεζούντος Χρυσάνθου, ό.π., σ. 794. Το χωριό Μακρυαινή (απέναντι από το χωριό Στρουκί) δεν αναφέρεται στις πηγές, αλλά η ύπαρξή του βεβαιώνεται από τον Μικρόπουλο Παναγιώτη που γεννήθηκε στο χωριό αυτό το 1906 και τώρα κατοικεί στο Ζαγκλιβέρι του Νομού Θεσσαλονίκης (μαγνητοφωνημένη συνέντευξη στις 5 Απριλίου 1997). Πιθανόν να πρόκειται για μικρό οικισμό ή συνοικία του χωριού Στρουκί.

[7]               Στις αρχές του 20ου αιώνα στην κωμόπολη των Πλατάνων υπήρχαν 350 ελληνικές οικογένειες που κατοικούσαν σε δυο συνοικίες: τα κυρίως Πλάτανα και την ενορία Γιανλού.

[8]               Βλ. Χρήστος Σαμουηλίδης, Ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού, εκδ. Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1991, σ. 322

[9]               Το χωριό Μακρυαινή (απέναντι από το χωριό Στρουκί) δεν αναφέρεται στις πηγές, αλλά η ύπαρξή του βεβαιώνεται από τον Μικρόπουλο Παναγιώτη που γεννήθηκε στο χωριό αυτό το 1906 και τώρα κατοικεί στο Ζαγκλιβέρι του Νομού Θεσσαλονίκης (μαγνητοφωνημένη συνέντευξη στις 5 Απριλίου 1997). Πιθανόν να πρόκειται για μικρό οικισμό ή συνοικία άλλου χωριού.

[10]             Χάτζκεϊ = από τις τούρκικες λέξεις haç = σταυρός, προσκύνημα στους Άγιους Τόπους + köy = χωριό.

[11]             Βλ. Ανανίας Νικολαΐδης, ό.π., σ. 14.

[12]             ό.π. σ. 108.

[13]             Το κλίμα της παράλιας περιοχής χαρακτηρίζεται από τον Παντελή Κοντογιάννη ως Τραπεζουντιακόν κλίμα, βλ. Παντελής Κοντογιάννης, Γεωγραφία της Μικράς Ασίας, εκδ. Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφέλιμων Βιβλίων, Αθήνα 1921, ανατύπωση 1995, σ. 377.

[14]             Μαρτυρία του Σιδηρόπουλου Μιχαήλ από τη Φυσερά, κάτοικου Αγίου Βαρθολομαίου, έτος γέννησης 1909. Οι πληροφορίες που έδωσε μαγνητοφωνήθηκαν στις 10 Απριλίου 1998.

[15]             Χωριά της περιοχής Ματσούκας.

[16]             Κατά την έρευνα προέκυψε το επώνυμο Δυναμίδης, που πιθανόν είναι το Δαμιανίδης.  

[17]             Βλ. Μητροπολίτου Τραπεζούντος Χρυσάνθου, ό.π., σ. 503.

[18]             Βλ. Ανανίας Νικολαΐδης, Εορτασμοί και πανηγύρια στον Πόντο, περ. Ποντιακή Εστία, τ. 1977, σσ. 384-386.

[19]             Βλ. Ανανίας Νικολαΐδης, Η Φυσερά του Πόντου, ό.π., σ. 115-124.

[20]             Δε διασώθηκε το μικρό του όνομα.

[21]             Την πληροφορία αυτή μετέφερε στον Ανανία Νικολαΐδη, συγγραφέα του χειρογράφου, η Πουγαρίδου Κυριακή, χήρα Γεωργίου Πουγαρίδη, το γένος Γεωργίου Πουγαρίδη (συνωνυμία). Βλ. ό.π. σσ. 148-151.

[22]             Ο αφηγητής Σιδηρόπουλος Μιχαήλ εκείνη την εποχή ήταν 9 χρονών και εξαιρέθηκε από τις εξορίες.

[23]             Ο πίνακας καταρτίστηκε από τον Ανανία Νικολαΐδη, στις 30-12-1964, βλ. Ανανίας Νικολαΐδης, ό.π. σσ. 132-144.

[24]             Όσοι εγκαταστάθηκαν στον Πολυπλάτανο ήρθαν από τη Ρωσία (Ανάπα).

[25]             Το γένος Στέφανου Πουγαρίδη

[26]             Όσοι εγκαταστάθηκαν οριστικά στην πόλη της Φλώρινας, προηγουμένως έμειναν προσωρινά στα χωριά.

[27]             Το επάγγελμα που σημειώνεται σε γραμμή με γυναικείο όνομα, είναι το επάγγελμα του αντρός.

[28]             Καταγόταν από τα Σούρμενα του Πόντου και είχε εγκατασταθεί μόνιμα στη Φυσερά. Είχε μια αδερφή που έμεινε στον Πόντο μετά το Ξεριζωμό και παντρεύτηκε Τούρκο, με τον οποίο απέκτησαν εννέα παιδιά. Ένας από τους γιους της είχε επισκεφθεί πριν αρκετά χρόνια τους συγγενείς του στη Φλώρινα. Πολλά από τα παιδιά της μένουν και δουλεύουν στην Κωνσταντινούπολη.

[29]             Βλ. Ανανίας Νικολαΐδης, ό.π.

Γιάννης Κασκαμανίδης
Δημοσιεύθηκε το 1998 στην εφημερίδα Εύξεινος Πόντος, φ. 20, σ. 14-16