Τον Δεκέμβριο 1919, μετά το Βατούμ, ο Χρύσανθος πήγε στην Τιφλίδα. Εκεί κατέφθασε και ο πρωθυπουργός του ανεξάρτητου αρμενικού κράτους, Αλεξάντερ Χατισιάν (Alexander Khatisyan, 1874-1945).
Στις συζητήσεις που πραγματοποίησε με τον Χρύσανθο στα τέλη Δεκεμβρίου 1919 (αρχές Ιανουαρίου 1920, με το νέο ημερολόγιο), ο μητροπολίτης πρότεινε τη σύσταση συνομοσπονδίας αποτελούμενης από δύο ομόσπονδα κράτη. Το κράτος του Πόντου θα περιελάμβανε το βιλαέτι Τραπεζούντας και τους καζάδες Σαμψούντος, Αμάσειας και Σινώπης. Κάθε ομόσπονδο κράτος θα είχε πλήρη αυτονομία, ιδιαίτερη Βουλή, ιδιαίτερη νομοθεσία, ξεχωριστή κυβέρνηση και στρατό.
Η συνομοσπονδία θα είχε όμως ενιαία στρατιωτική διοίκηση και υπουργείο στρατιωτικών, ενιαία εξωτερική πολιτική, ενιαίο νόμισμα, καθώς και ενιαία ταχυδρομική, τηλεγραφική και συγκοινωνιακή υπηρεσία. Τα κοινά θέματα θα επιλύονταν από ανώτατη επιτροπή. Το σχέδιο αυτό θα προωθούσαν στο Παρίσι τόσο η αρμενική όσο και η ελληνική αντιπροσωπεία. Φαίνεται όμως ότι η συνεννόηση δεν ήταν εκείνη που αντιλήφθηκε και εν πάση περιπτώσει περιγράφει ο Χρύσανθος.
Ο Χατισιάν επέστρεψε στο Ερεβάν και γνωστοποίησε εγγράφως τις θέσεις του στο μητροπολίτη Χρύσανθο, με ημερομηνία 28 Δεκεμβρίου 1919 (10.1.1920 με το νέο ημερολόγιο). Η απάντησή του είχε ως εξής:
«Σεβασμιότατε,
Είμαι ευτυχής να βεβαιώσω ακόμη μία φορά ότι κοινά συμφέροντα συνδέουν τον Αρμενικό λαό με τους δύο ελληνικούς λαούς γενικώς, και ειδικώς με τους Έλληνες του Πόντου. Η κοινότητα των συμφερόντων υπόσχεται στους δύο αυτούς λαούς [δηλ τον αρμενικό και τον ελληνοποντιακό] και τους ηγέτες τους ότι στο μέλλον θα υπάρξει στενή συνεργασία για την ευτυχία και την πρόοδο των δύο χωρών.
Η εγκάρδια συνάντηση, την οποία η Σεβασμιότητά σας είχε (...) με την αρμενική κυβέρνηση ενίσχυσε την ειλικρινή επιθυμία μας να συνεργαστούμε για όλα τα θέματα που αφορούν τις δύο χώρες. Αλλά η κατάσταση μέσα στην οποία η Αρμενική κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να εργάζεται και η ασαφής κατάσταση της ευρωπαϊκής πολιτικής με αναγκάζουν να είμαι πολύ επιφυλακτικός ως προς τις υποχρεώσεις που πρέπει να αναληφθούν από την Αρμενική Δημοκρατία.
Ωστόσο, είμαι ευτυχής διότι μπορώ να σας βεβαιώσω από τώρα, εξ ονόματος της Αρμενικής Δημοκρατίας, σχετικά με τα επόμενα σημεία της συνεννόησης, που σχεδιάσθηκε από εσάς και την κυβέρνηση της Αρμενίας. Η κυβέρνηση της Αρμενίας, αναμένοντας την οριστική απόφαση της Συνδιάσκεψης της Ειρήνης σε ότι αφορά τα μελλοντικά σύνορα της Αρμενίας και του Πόντου παρέχει από τώρα τη συγκατάθεσή της για τα ακόλουθα σημεία της πρότασής σας:
(1) Ο Πόντος εισέρχεται στη σύνθεση της Αρμενικής Δημοκρατίας ως ομόσπονδη μονάδα, με ενιαίο στρατό, νόμισμα, ταχυδρομείο και τηλεγραφείο, συγκοινωνιακό δίκτυο, δίκτυο υδάτων, με μια και μοναδική εξωτερική πολιτική και ενιαία Βουλή. Τις εσωτερικές υποθέσεις του θα διοικεί μόνος του με τα δικά του όργανα.
(2) Οι αρμενικές και ελληνικές αποστολές εργάζονται από κοινού ενώπιον της Συνδιάσκεψης της Ειρήνης για να πετύχουν την πραγματοποίηση των διεκδικήσεων των δύο χωρών.
Η Αρμενική αποστολή στο Παρίσι ειδοποιήθηκε ήδη από την κυβέρνηση της Αρμενίας για όσα προαναφέρθηκαν.
Για μία ακόμη φορά σας εκφράζω τη διαβεβαίωση ότι η συνεργασία μας θα εξακολουθήσει για την ευτυχία των δύο λαών. Παρακαλώ, σεβασμιότατε, να δεχθείτε τους ευσεβέστατους χαιρετισμούς μου.
Α. Χατισιάν, Πρωθυπουργός»·
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ
Οικονομολόγος, διδάκτωρ ΑΠΘ
 |
| Ο πρωθυπουργός του ανεξάρτητου αρμενικού κράτους, Αλέξανδρος Χατισιάν, με τους υπουργούς της αρμενικής δημοκρατίας. |
Στις συζητήσεις που πραγματοποίησε με τον Χρύσανθο στα τέλη Δεκεμβρίου 1919 (αρχές Ιανουαρίου 1920, με το νέο ημερολόγιο), ο μητροπολίτης πρότεινε τη σύσταση συνομοσπονδίας αποτελούμενης από δύο ομόσπονδα κράτη. Το κράτος του Πόντου θα περιελάμβανε το βιλαέτι Τραπεζούντας και τους καζάδες Σαμψούντος, Αμάσειας και Σινώπης. Κάθε ομόσπονδο κράτος θα είχε πλήρη αυτονομία, ιδιαίτερη Βουλή, ιδιαίτερη νομοθεσία, ξεχωριστή κυβέρνηση και στρατό.
Η συνομοσπονδία θα είχε όμως ενιαία στρατιωτική διοίκηση και υπουργείο στρατιωτικών, ενιαία εξωτερική πολιτική, ενιαίο νόμισμα, καθώς και ενιαία ταχυδρομική, τηλεγραφική και συγκοινωνιακή υπηρεσία. Τα κοινά θέματα θα επιλύονταν από ανώτατη επιτροπή. Το σχέδιο αυτό θα προωθούσαν στο Παρίσι τόσο η αρμενική όσο και η ελληνική αντιπροσωπεία. Φαίνεται όμως ότι η συνεννόηση δεν ήταν εκείνη που αντιλήφθηκε και εν πάση περιπτώσει περιγράφει ο Χρύσανθος.
Ο Χατισιάν επέστρεψε στο Ερεβάν και γνωστοποίησε εγγράφως τις θέσεις του στο μητροπολίτη Χρύσανθο, με ημερομηνία 28 Δεκεμβρίου 1919 (10.1.1920 με το νέο ημερολόγιο). Η απάντησή του είχε ως εξής:
«Σεβασμιότατε,
Είμαι ευτυχής να βεβαιώσω ακόμη μία φορά ότι κοινά συμφέροντα συνδέουν τον Αρμενικό λαό με τους δύο ελληνικούς λαούς γενικώς, και ειδικώς με τους Έλληνες του Πόντου. Η κοινότητα των συμφερόντων υπόσχεται στους δύο αυτούς λαούς [δηλ τον αρμενικό και τον ελληνοποντιακό] και τους ηγέτες τους ότι στο μέλλον θα υπάρξει στενή συνεργασία για την ευτυχία και την πρόοδο των δύο χωρών.
Η εγκάρδια συνάντηση, την οποία η Σεβασμιότητά σας είχε (...) με την αρμενική κυβέρνηση ενίσχυσε την ειλικρινή επιθυμία μας να συνεργαστούμε για όλα τα θέματα που αφορούν τις δύο χώρες. Αλλά η κατάσταση μέσα στην οποία η Αρμενική κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να εργάζεται και η ασαφής κατάσταση της ευρωπαϊκής πολιτικής με αναγκάζουν να είμαι πολύ επιφυλακτικός ως προς τις υποχρεώσεις που πρέπει να αναληφθούν από την Αρμενική Δημοκρατία.
Ωστόσο, είμαι ευτυχής διότι μπορώ να σας βεβαιώσω από τώρα, εξ ονόματος της Αρμενικής Δημοκρατίας, σχετικά με τα επόμενα σημεία της συνεννόησης, που σχεδιάσθηκε από εσάς και την κυβέρνηση της Αρμενίας. Η κυβέρνηση της Αρμενίας, αναμένοντας την οριστική απόφαση της Συνδιάσκεψης της Ειρήνης σε ότι αφορά τα μελλοντικά σύνορα της Αρμενίας και του Πόντου παρέχει από τώρα τη συγκατάθεσή της για τα ακόλουθα σημεία της πρότασής σας:
(1) Ο Πόντος εισέρχεται στη σύνθεση της Αρμενικής Δημοκρατίας ως ομόσπονδη μονάδα, με ενιαίο στρατό, νόμισμα, ταχυδρομείο και τηλεγραφείο, συγκοινωνιακό δίκτυο, δίκτυο υδάτων, με μια και μοναδική εξωτερική πολιτική και ενιαία Βουλή. Τις εσωτερικές υποθέσεις του θα διοικεί μόνος του με τα δικά του όργανα.
(2) Οι αρμενικές και ελληνικές αποστολές εργάζονται από κοινού ενώπιον της Συνδιάσκεψης της Ειρήνης για να πετύχουν την πραγματοποίηση των διεκδικήσεων των δύο χωρών.
Η Αρμενική αποστολή στο Παρίσι ειδοποιήθηκε ήδη από την κυβέρνηση της Αρμενίας για όσα προαναφέρθηκαν.
Για μία ακόμη φορά σας εκφράζω τη διαβεβαίωση ότι η συνεργασία μας θα εξακολουθήσει για την ευτυχία των δύο λαών. Παρακαλώ, σεβασμιότατε, να δεχθείτε τους ευσεβέστατους χαιρετισμούς μου.
Α. Χατισιάν, Πρωθυπουργός»·
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ
Οικονομολόγος, διδάκτωρ ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου