Στις αρχές Ιανουαρίου 1920, δηλαδή λίγες μέρες μετά την άφιξη της επιστολής του στην Τιφλίδα, πήγε και πάλι εκεί ο Χατισιάν (σημείωση: οι πηγές τον αναφέρουν και ως Χατισόφ. πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο).
Ο Αρμένιος πρωθυπουργός συναντήθηκε και πάλι με τον Χρύσανθο, ο οποίος παραπονέθηκε ότι η επιστολή ήταν «αρκούντως απομακρυσμένη από την πρότασή του». Ετσι, ο Χατισιάν υποσχέθηκε να του στείλει νέα επιστολή.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Καθενιώτη, ο οποίος ήταν παρών στη συζήτηση αλλά είχε αυτοδεσμευτεί ότι θα εξέφραζε γνώμη μόνον για στρατιωτικά θέματα, η διαφωνία ήταν κατά πόσον «ο Πόντος θα εισερχόταν στην Αρμενία ως χώρα» ή αν «η Αρμενία και ο Πόντος θα αποτελούσαν συνομοσπονδία υπό το όνομα Ποντο-Αρμενία», ενώ πολλή φαιά ουσία αναλώθηκε για το πώς θα ήταν οργανωμένα τα τελωνεία και τα ταχυδρομεία.
Η μαρτυρία αυτή δείχνει ότι οι συζητήσεις είχαν προχωρήσει αρκετά, αν και όπως δείχνουν τα πράγματα διατηρήθηκε η αρχική διαφωνία. Η νέα επιστολή του Χατισιάν, με ημερομηνία 3/16 Ιανουαρίου 1920, είχε ως εξής:
«Σεβασμιότατε,
Συνεχίζοντας τη διακοίνωσή μου της 10ης Ιανουαρίου υπ’ αριθμόν 173, λαμβάνω την τιμή να φέρω σε γνώση σας ότι επειδή η διακοίνωση που διαβιβάσθηκε στη σεβασμιότητά σας έχει εξεταστεί και εγκριθεί από την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο, δεν έχω το δικαίωμα να επιφέρω σε αυτή διορθώσεις ή συμπληρώσεις, χωρίς την έγκριση των ίδιων οργάνων.
Επίσης, επειδή στην παρούσα στιγμή τα ζητήματα που αναφέρονται στη διακοίνωση αποτελούν αντικείμενο συζητήσεων των αποστολών της Αρμενίας και του Πόντου [στις διεθνείς συνδιασκέψεις] και για να μην προκληθεί αντίφαση με τις ανωτέρω αποστολές, θεωρώ απαραίτητο να κάνω τις εξής δηλώσεις, σε συμπλήρωση της διακοίνωσής μου: Ο Πόντος σχηματίζει μια μονάδα ομόσπονδη με την Αρμενία και απολαμβάνει πλήρους αυτονομίας στις εσωτερικές του υποθέσεις. Εχει επιτόπια Βουλή και κοινό με την Αρμενική Δημοκρατία στρατό, υπό ενιαία διοίκηση, υπουργείο στρατιωτικών, νομισματικό σύστημα, εξωτερική πολιτική, ταχυδρομείο, τηλεγραφεία και οδούς συγκοινωνίας χερσαίους και θαλάσσιους, ως επίσης και κοινά οικονομικά, με εξαίρεση τα επιτόπια οικονομικά, καθώς και κοινή Βουλή για τη λύση των κοινών ζητημάτων Αρμενίας και Πόντου.
Διατελώ, σεβασμιότατε, με τον πλέον αφιερωμένο σεβασμό, Χατισιάν».
Η μόνη διαφοροποίηση που επερχόταν με την ερμηνευτική δήλωση του Χατισιάν ήταν ότι ο Πόντος θα είχε και τοπική Βουλή, κάτι που βέβαια δεν απέκλειε και η αρχική διατύπωση. Ας σημειωθεί ότι στα παραπάνω έγγραφα δεν γίνεται λόγος για τα σύνορα, επειδή αυτά θα καθορίζονταν από τη συνδιάσκεψη των συμμάχων. Αλλά, ποιο τμήμα του Πόντου θα εντασσόταν στο ενιαίο κράτος; πόσο μεγάλος θα ήταν αυτός ο Πόντος;
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ
Οικονομολόγος, διδάκτωρ ΑΠΘ
 |
| Χάρτης του ανατολικού μέρους της Μαύρης Θάλασσας. Με λευκό απεικονίζονται οι περιοχές που θα ανήκαν στην προτεινόμενη Δημοκρατία του Πόντου |
Ο Αρμένιος πρωθυπουργός συναντήθηκε και πάλι με τον Χρύσανθο, ο οποίος παραπονέθηκε ότι η επιστολή ήταν «αρκούντως απομακρυσμένη από την πρότασή του». Ετσι, ο Χατισιάν υποσχέθηκε να του στείλει νέα επιστολή.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Καθενιώτη, ο οποίος ήταν παρών στη συζήτηση αλλά είχε αυτοδεσμευτεί ότι θα εξέφραζε γνώμη μόνον για στρατιωτικά θέματα, η διαφωνία ήταν κατά πόσον «ο Πόντος θα εισερχόταν στην Αρμενία ως χώρα» ή αν «η Αρμενία και ο Πόντος θα αποτελούσαν συνομοσπονδία υπό το όνομα Ποντο-Αρμενία», ενώ πολλή φαιά ουσία αναλώθηκε για το πώς θα ήταν οργανωμένα τα τελωνεία και τα ταχυδρομεία.
Η μαρτυρία αυτή δείχνει ότι οι συζητήσεις είχαν προχωρήσει αρκετά, αν και όπως δείχνουν τα πράγματα διατηρήθηκε η αρχική διαφωνία. Η νέα επιστολή του Χατισιάν, με ημερομηνία 3/16 Ιανουαρίου 1920, είχε ως εξής:
«Σεβασμιότατε,
Συνεχίζοντας τη διακοίνωσή μου της 10ης Ιανουαρίου υπ’ αριθμόν 173, λαμβάνω την τιμή να φέρω σε γνώση σας ότι επειδή η διακοίνωση που διαβιβάσθηκε στη σεβασμιότητά σας έχει εξεταστεί και εγκριθεί από την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο, δεν έχω το δικαίωμα να επιφέρω σε αυτή διορθώσεις ή συμπληρώσεις, χωρίς την έγκριση των ίδιων οργάνων.
Επίσης, επειδή στην παρούσα στιγμή τα ζητήματα που αναφέρονται στη διακοίνωση αποτελούν αντικείμενο συζητήσεων των αποστολών της Αρμενίας και του Πόντου [στις διεθνείς συνδιασκέψεις] και για να μην προκληθεί αντίφαση με τις ανωτέρω αποστολές, θεωρώ απαραίτητο να κάνω τις εξής δηλώσεις, σε συμπλήρωση της διακοίνωσής μου: Ο Πόντος σχηματίζει μια μονάδα ομόσπονδη με την Αρμενία και απολαμβάνει πλήρους αυτονομίας στις εσωτερικές του υποθέσεις. Εχει επιτόπια Βουλή και κοινό με την Αρμενική Δημοκρατία στρατό, υπό ενιαία διοίκηση, υπουργείο στρατιωτικών, νομισματικό σύστημα, εξωτερική πολιτική, ταχυδρομείο, τηλεγραφεία και οδούς συγκοινωνίας χερσαίους και θαλάσσιους, ως επίσης και κοινά οικονομικά, με εξαίρεση τα επιτόπια οικονομικά, καθώς και κοινή Βουλή για τη λύση των κοινών ζητημάτων Αρμενίας και Πόντου.
Διατελώ, σεβασμιότατε, με τον πλέον αφιερωμένο σεβασμό, Χατισιάν».
Η μόνη διαφοροποίηση που επερχόταν με την ερμηνευτική δήλωση του Χατισιάν ήταν ότι ο Πόντος θα είχε και τοπική Βουλή, κάτι που βέβαια δεν απέκλειε και η αρχική διατύπωση. Ας σημειωθεί ότι στα παραπάνω έγγραφα δεν γίνεται λόγος για τα σύνορα, επειδή αυτά θα καθορίζονταν από τη συνδιάσκεψη των συμμάχων. Αλλά, ποιο τμήμα του Πόντου θα εντασσόταν στο ενιαίο κράτος; πόσο μεγάλος θα ήταν αυτός ο Πόντος;
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ
Οικονομολόγος, διδάκτωρ ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου