Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ άρχιοε να γνωρίζει μεγάλη ακμή μετά τα μέσα του 19ου αι. Και αυτό οφείλεται, φυσικά, στην αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών δεδομένων της περιοχής. Στα μέσα του 19ου αι. άρχισε να δημιουργείται, κυρίως στην Τραπεζούντα, αλλά και σε ολόκληρο τον Πόντο, μια κοινωνικοοικονομική κατάσταση η οποία ήταν απόρροια των συνθηκών που είχαν διαμορφωθεί το πρώτο μισό του 19ου αι., και ιδιαίτερα μετά την ελληνική επανάσταση του 1821 και τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828-1829.
Ο ελληνικός πληθυσμός άρχισε να δραστηριοποιείται οικονομικά και να αναπτύσσεται κοινωνικά και πολιτισμικά. Σε αυτό, βέβαια, συνετέλεσαν οι οθωμανικές μεταρρυθμίσεις, με αποκορύφωμα το διάταγμα του 1856 (Χάττι Χουμαγιούν), το οποίο έδινε αρκετές ελευθερίες στους υπόδουλους. Σε όλο τον Πόντο παράγονταν -σε ικανοποιητικές για την εποχή ποσότητες — γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντων, αλιεύματα και καλής ποιότητας ξυλεία.Ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής αυτής εξήγετο σε ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες.
Ο Σάββας Ιωαννίδης μας πληροφορεί πως το 1869 η αξία των εισαχθέντων προϊόντων ανερχόταν σε 62.787.464 φράγκα και των εξαχθέντων σε 37.901.438 φράγκα. Η ακμάζουσα αυτή εμπορική και οικονομική δραστηριότητα σε συνδυασμό με τη σταδιακή απαλλαγή των πολιτών από τον φόβο των αυθαιρεσιών των ντερεμπέηδων, των εκπροσώπων δηλαδή του οθωμανικού κράτους που είχαν την ευθύνη διατήρησης της ασφάλειας και της τάξης της διοικητικής τους περιοχής αλλά προέβαιναν και σε πολλές αυθαιρεσίες, βοήθησε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της παιδείας στον Πόντο.
Το κύτταρο της εξουσίας σε ολόκληρο τον Πόντο ήταν η κοινότητα, που οργανώθηκε καλύτερα μετά το 1856 και συνέβαλε τα μέγιστα στην υποβοήθηση της πνευματικής ανάπτυξης των Ελλήνων με την οικοδόμηση σχολείων, εκκλησιών και κοινοτικών κτιρίων, αλλά και στην αντιμετώπιση κάποιων απειλών εκ μέρους του Τούρκου διοικητή.'Ετσι, όταν μιλούμε για παιδεία στον Πόντο, συνήθως εννοούμε την οργανωμένη εκπαίδευση, η οποία γεννήθηκε ουσιαστικά στα μέσα του 19ου αι. και διατηρήθηκε έως τις αρχές της δεκαετίας του 1920.
Πριν αναφερθούμε στην παιδεία κατά τον 19ο και 20ό αι. στον Πόντο, θεωρούμε απαραίτητο να διευκρινίσουμε ορισμένους όρους, σχετικούς με τη διάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος την εποχή αυτή στον Πόντο:
α) Νηπιαγωγείο: η αρχική βαθμίδα της εκπαίδευσης. Διαρκούσε ένα ή δύο χρόνια. Σκοπός του ήταν η προετοιμασία των μαθητών και των μαθητριών για τη φοίτησή τους στο Δημοτικό.
β) Γραμματοδιδασκαλείο: αυτοτελής σχολική μονάδα που λειτουργούσε σε ολιγομελείς κοινότητες. Σκοπός του ήταν η διδασκαλία γραφής, ανάγνωσης και στοιχείων Αριθμητικής.
γ) Δημοτικό: διακρινόταν σε Κοινό και Πλήρες είχε έξι τάξεις. Ο αριθμός των τάξεων των Κοινών Δημοτικών εξαρτιόταν από τα οικονομικά του σχολείου τον αριθμό των μαθητών κ.λπ. Το Δημοτικό παρείχε τις βασικές σπουδές (γραφή ανάγνωση, αρίθμηση,γεωγραφικές και ιστορικές γνώσεις).
δ) Αλληλοδιδακτικό: σχολείο στο οποίο εφαρμοζόταν η αλληλοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας. Αλληλοδιδακτικά ήταν συνήθως τα σχολεία της πρώτης βαθμίδας.
ε) Αστικό Σχολείο: σχολείο που είχε επτά, οκτώ ή και περισσότερες τάξεις. Προσέφερε τις γνώσεις που προσέφερε το Δημοτικό και η κατώτερη βαθμίδα της Μέσης Εκπαίδευσης.
στ) Ελληνικό Σχολείο: πρόκειται για την κατώτερη βαθμίδα της Μέσης Εκπαίδευσης. Διδάσκονταν Αρχαία Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσική, Θρησκευτικά, Ιστορία, Γεωγραφία, Γαλλικά, Λατινικά και άλλα μαθήματα.
ζ) Παρθεναγωγείο: σχολείο πρωτοβάθμιας ή και κατώτερης βαθμίδας της Δευτεροβάθμιας, στο οποίο φοιτούσαν μόνο κορίτσια. Λειτουργούσε, συνήθως σε μεγάλες πόλεις.
η) Ημιγυμνάσιο: σχολική βαθμίδα που αντιπροσώπευε την κατώτερη βαθμίδα (δύο από τις τέσσερις τάξεις) του Γυμνασίου.
θ) Γυμνάσιο: η ανώτερη βαθμίδα της Μέσης. Η φοίτηση σε αυτό διαρκούσε τέσσερα χρόνια.
ι) Φροντιστήριο: σχολικός θεσμός που περιελάμβανε περισσότερες από μία σχολικές βαθμίδες. Σε ολόκληρο τον Πόντο λειτούργησαν μόνο δύο Φροντιστήρια, της Τραπεζούντας και της Αργυρούπολης.
Σωφρόνης Χατζησαββίδης
Καθηγητής Γλωσσολογίας ΑΠΘ
Ο ελληνικός πληθυσμός άρχισε να δραστηριοποιείται οικονομικά και να αναπτύσσεται κοινωνικά και πολιτισμικά. Σε αυτό, βέβαια, συνετέλεσαν οι οθωμανικές μεταρρυθμίσεις, με αποκορύφωμα το διάταγμα του 1856 (Χάττι Χουμαγιούν), το οποίο έδινε αρκετές ελευθερίες στους υπόδουλους. Σε όλο τον Πόντο παράγονταν -σε ικανοποιητικές για την εποχή ποσότητες — γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντων, αλιεύματα και καλής ποιότητας ξυλεία.Ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής αυτής εξήγετο σε ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες.
 |
| Ψωμιάδειος σχολή Κοτυώρων |
Ο Σάββας Ιωαννίδης μας πληροφορεί πως το 1869 η αξία των εισαχθέντων προϊόντων ανερχόταν σε 62.787.464 φράγκα και των εξαχθέντων σε 37.901.438 φράγκα. Η ακμάζουσα αυτή εμπορική και οικονομική δραστηριότητα σε συνδυασμό με τη σταδιακή απαλλαγή των πολιτών από τον φόβο των αυθαιρεσιών των ντερεμπέηδων, των εκπροσώπων δηλαδή του οθωμανικού κράτους που είχαν την ευθύνη διατήρησης της ασφάλειας και της τάξης της διοικητικής τους περιοχής αλλά προέβαιναν και σε πολλές αυθαιρεσίες, βοήθησε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της παιδείας στον Πόντο.
Το κύτταρο της εξουσίας σε ολόκληρο τον Πόντο ήταν η κοινότητα, που οργανώθηκε καλύτερα μετά το 1856 και συνέβαλε τα μέγιστα στην υποβοήθηση της πνευματικής ανάπτυξης των Ελλήνων με την οικοδόμηση σχολείων, εκκλησιών και κοινοτικών κτιρίων, αλλά και στην αντιμετώπιση κάποιων απειλών εκ μέρους του Τούρκου διοικητή.'Ετσι, όταν μιλούμε για παιδεία στον Πόντο, συνήθως εννοούμε την οργανωμένη εκπαίδευση, η οποία γεννήθηκε ουσιαστικά στα μέσα του 19ου αι. και διατηρήθηκε έως τις αρχές της δεκαετίας του 1920.
Πριν αναφερθούμε στην παιδεία κατά τον 19ο και 20ό αι. στον Πόντο, θεωρούμε απαραίτητο να διευκρινίσουμε ορισμένους όρους, σχετικούς με τη διάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος την εποχή αυτή στον Πόντο:
α) Νηπιαγωγείο: η αρχική βαθμίδα της εκπαίδευσης. Διαρκούσε ένα ή δύο χρόνια. Σκοπός του ήταν η προετοιμασία των μαθητών και των μαθητριών για τη φοίτησή τους στο Δημοτικό.
β) Γραμματοδιδασκαλείο: αυτοτελής σχολική μονάδα που λειτουργούσε σε ολιγομελείς κοινότητες. Σκοπός του ήταν η διδασκαλία γραφής, ανάγνωσης και στοιχείων Αριθμητικής.
γ) Δημοτικό: διακρινόταν σε Κοινό και Πλήρες είχε έξι τάξεις. Ο αριθμός των τάξεων των Κοινών Δημοτικών εξαρτιόταν από τα οικονομικά του σχολείου τον αριθμό των μαθητών κ.λπ. Το Δημοτικό παρείχε τις βασικές σπουδές (γραφή ανάγνωση, αρίθμηση,γεωγραφικές και ιστορικές γνώσεις).
δ) Αλληλοδιδακτικό: σχολείο στο οποίο εφαρμοζόταν η αλληλοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας. Αλληλοδιδακτικά ήταν συνήθως τα σχολεία της πρώτης βαθμίδας.
ε) Αστικό Σχολείο: σχολείο που είχε επτά, οκτώ ή και περισσότερες τάξεις. Προσέφερε τις γνώσεις που προσέφερε το Δημοτικό και η κατώτερη βαθμίδα της Μέσης Εκπαίδευσης.
στ) Ελληνικό Σχολείο: πρόκειται για την κατώτερη βαθμίδα της Μέσης Εκπαίδευσης. Διδάσκονταν Αρχαία Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσική, Θρησκευτικά, Ιστορία, Γεωγραφία, Γαλλικά, Λατινικά και άλλα μαθήματα.
ζ) Παρθεναγωγείο: σχολείο πρωτοβάθμιας ή και κατώτερης βαθμίδας της Δευτεροβάθμιας, στο οποίο φοιτούσαν μόνο κορίτσια. Λειτουργούσε, συνήθως σε μεγάλες πόλεις.
η) Ημιγυμνάσιο: σχολική βαθμίδα που αντιπροσώπευε την κατώτερη βαθμίδα (δύο από τις τέσσερις τάξεις) του Γυμνασίου.
θ) Γυμνάσιο: η ανώτερη βαθμίδα της Μέσης. Η φοίτηση σε αυτό διαρκούσε τέσσερα χρόνια.
ι) Φροντιστήριο: σχολικός θεσμός που περιελάμβανε περισσότερες από μία σχολικές βαθμίδες. Σε ολόκληρο τον Πόντο λειτούργησαν μόνο δύο Φροντιστήρια, της Τραπεζούντας και της Αργυρούπολης.
Σωφρόνης Χατζησαββίδης
Καθηγητής Γλωσσολογίας ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου