Το μεγαλύτερο μέρος των Κρωμιωτών που συμμετείχαν σ’ αυτές τις κινητοποιήσεις και περιλαμβάνονταν στον κατάλογο της έκθεσης, προερχόταν από τις μεταλλευτικές περιοχές Αργυρούπολης, Κρώμνης, Σάντας και Σταυρί. Ήταν, δηλαδή, μεταλλουργοί και αρχιμεταλλουργοί. Δεδομένου ότι αποτελούσαν σπουδαιότατους φορείς πλούτου για το κράτος, είχαν το πλεονέκτημα ειδικής προστασίας που την εγγυούνταν οι νόμοι, τα προνόμια και ο Εμίνης της Αργυρούπολης.
Εξάλλου, τα προνόμια των μεταλλείων της Χαλδίας επεκτείνονταν και σ' άλλα μέρη που βοηθούσαν στην εξαγωγή του μετάλλου, όπως π.χ. η περιοχή της Ματσούκας, απ' όπου έβγαιναν οι απαραίτητοι για τις μεταλλευτικές εργασίες γαιάνθρακες. Στις παραπάνω προνομιακές συνθήκες, που αφορούσαν, γενικά, στην περιοχή Χαλδίας, πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι, ναι μεν διοικητής της περιοχής είναι ο Εμίνης, η διεύθυνση, όμως, των μεταλλείων ήταν εμπιστευμένη σε αρχιμεταλλουργούς, δηλαδή σε χέρια χριστιανικά. Κάθε χωριό είχε τον αρχιμεταλλουργό, τους εργάτες των ορυχείων, τους επιστάτες και τους εργάτες των κλιβάνων.
Ανάμεσα στους αρχιμεταλλουργούς ξεχώριζαν κάπου οχτώ οικογένειες που είχαν κληρονομικά το δικαίωμα της εκμετάλλευσης των μεταλλείων. Ορισμένες, απ' αυτές, όπως οι Φυτιάνοι, κράτησαν την επιρροή τους ακόμη και μετά την παρακμή των μεταλλείων που ακολούθησε το ρωσοτουρκικό πόλεμο 1828-29. Μάλιστα, η επιρροή τους συνεχίστηκε όχι μόνο στην περιφέρεια Αργυρούπολης, αλλά και στις νέες μεταλλοφόρες περιοχές που συνοικίστηκαν από παλιούς μεταλλωρύχους.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι μεταλλωρύχοι αυτοί εξακολουθούσαν να υπάγονται εκκλησιαστικά στο Μητροπολίτη Χαλδίας, παρά την εγκατάστασή τους σε πολύ απομακρυσμένα μεταλλεία: στο Σεμπινκαραχισάρ, Ακ-Ντάγ, Μερζεφούντα, Περεκετλή, Βουλγάρ, Σις-Χατσήκιοϊ, Θεοδοσιούπολη, Καρς, Βατούμ, Τιφλίδα, Μεσοποταμία, Συρία κ.ά. Γενικά, η Μητρόπολη Χαλδίας γίνεται αφετηρία αναχώρησης για ομαδικές αποικίες στο εσωτερικό της Μ. Ασίας, στον Καύκασο και στα παράλια του Ευξείνου.
Πάντως, η περιοχή Χαλδίας, εξαιτίας των αρχιμεταλλουργών, απέκτησε οικονομική άνεση και έγινε κέντρο τεχνών, γραμμάτων και ελληνικού πολιτισμού. Η ευμάρεια και ο πολιτισμός της προσελκύουν το ενδιαφέρον του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσίθεου, ο οποίος την επισκέφθηκε το β' μισό του 17ου αι., με σκοπό να κάνει έρανο για το ποίμνιό του.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η βοήθεια και η προστασία που προσφέρονταν στους κρυπτοχρι-στιανούς από τα μεταλλεία και τους αρχιμεταλλουργούς. Πρώτα - πρώτα, γιατί στους υπόγειους ανήλιους χώρους των ορυχείων, οι κρυφοί επικοινωνούσαν τακτικά με τους φανερούς Χριστιανούς και συσκέπτονταν ελεύθερα για κάθε θέμα που τους αφορούσε. Έπειτα, αρκετοί από τους αρχιμεταλλουργούς ήταν Κρωμιώτες, δηλ. Κρυπτοχριστιανός και με πολλή προθυμία παρείχαν αδελφική υποστήριξη στους όμοιούς τους. Μερικοί, μάλιστα, τύχαινε να κατέχουν και υψηλά αξιώματα.
Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο Κρωμναίος Ιμπραήμ Εφέντης (Γρηγόριος Γρηγοριάδης). Διε-τέλεσε γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών και έφερε σε πέρας διπλωματικές αποστολές στο Παρίσι. Το 1866 διορίστηκε διευθυντής των μεταλλείων (ματέμ μεμουρήζ) της Τουρκίας, και παρέμεινε σ’ αυτή τη θέση μέχρι το 1870. Εργάστηκε ενεργά και παρασκηνιακά για την αναγνώριση των κρυφών χριστιανών της περιοχής του μετά το Χάττι Χουμαγιούν.
Την υπόθεση, όμως, της φανέρωσης των Κρωμιωτών μετά το 1856 βοήθησε καθοριστικά η επιτροπή αγάδων και μεταλλουργών περιοχής Κρώμνης, που ήταν όλοι τους κρυφοί. Περιφρόνησαν θέσεις, αξιώματα, υποσχέσεις, απειλές και, ως οδηγοί εκπρόσωποι, ανέλαβαν όλη την επίπονη διαδικασία μέσω των πρεσβειών και των προξενείων των Μεγάλων Δυνάμεων. Με τη δική τους συμβολή, οι περιφέρειες Ματσούκας, Κρώμνης, Σταυρί, Σάντας αποκαλύπτονται ως γνήσιες ελληνικές και χριστιανικές. Ανάλογο προστατευτικό ρόλο παίζουν και τα στυπτούχα μεταλλεία της Νικόπολης (Καραχισάρ), αλλά σε στενότερα όρια, γιατί τα μεταλλεία αυτά δεν είχαν την έκταση της Χαλδίας.
Όμως, τα προνόμια των αρχιμεταλλουργών ήταν και μια πρόκληση για το φανατισμό των Τούρκων, οι οποίοι, παρά τους νόμους, έβρισκαν τρόπους να εκδικούνται και να εξοντώνουν. Γι' αυτό, ακριβώς, και αρκετοί από τους Κρωμιώτες (Κρυπτοχριστιανούς), ιδιαίτερα στην περιοχή Αργυρούπολης, φοβήθηκαν κι απέφυγαν να συστοιχηθούν με τους άλλους που τόλμησαν να φανερωθούν.
 |
| Τραπεζούντα: Λιμάνι |
Εξάλλου, τα προνόμια των μεταλλείων της Χαλδίας επεκτείνονταν και σ' άλλα μέρη που βοηθούσαν στην εξαγωγή του μετάλλου, όπως π.χ. η περιοχή της Ματσούκας, απ' όπου έβγαιναν οι απαραίτητοι για τις μεταλλευτικές εργασίες γαιάνθρακες. Στις παραπάνω προνομιακές συνθήκες, που αφορούσαν, γενικά, στην περιοχή Χαλδίας, πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι, ναι μεν διοικητής της περιοχής είναι ο Εμίνης, η διεύθυνση, όμως, των μεταλλείων ήταν εμπιστευμένη σε αρχιμεταλλουργούς, δηλαδή σε χέρια χριστιανικά. Κάθε χωριό είχε τον αρχιμεταλλουργό, τους εργάτες των ορυχείων, τους επιστάτες και τους εργάτες των κλιβάνων.
Ανάμεσα στους αρχιμεταλλουργούς ξεχώριζαν κάπου οχτώ οικογένειες που είχαν κληρονομικά το δικαίωμα της εκμετάλλευσης των μεταλλείων. Ορισμένες, απ' αυτές, όπως οι Φυτιάνοι, κράτησαν την επιρροή τους ακόμη και μετά την παρακμή των μεταλλείων που ακολούθησε το ρωσοτουρκικό πόλεμο 1828-29. Μάλιστα, η επιρροή τους συνεχίστηκε όχι μόνο στην περιφέρεια Αργυρούπολης, αλλά και στις νέες μεταλλοφόρες περιοχές που συνοικίστηκαν από παλιούς μεταλλωρύχους.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι μεταλλωρύχοι αυτοί εξακολουθούσαν να υπάγονται εκκλησιαστικά στο Μητροπολίτη Χαλδίας, παρά την εγκατάστασή τους σε πολύ απομακρυσμένα μεταλλεία: στο Σεμπινκαραχισάρ, Ακ-Ντάγ, Μερζεφούντα, Περεκετλή, Βουλγάρ, Σις-Χατσήκιοϊ, Θεοδοσιούπολη, Καρς, Βατούμ, Τιφλίδα, Μεσοποταμία, Συρία κ.ά. Γενικά, η Μητρόπολη Χαλδίας γίνεται αφετηρία αναχώρησης για ομαδικές αποικίες στο εσωτερικό της Μ. Ασίας, στον Καύκασο και στα παράλια του Ευξείνου.
Πάντως, η περιοχή Χαλδίας, εξαιτίας των αρχιμεταλλουργών, απέκτησε οικονομική άνεση και έγινε κέντρο τεχνών, γραμμάτων και ελληνικού πολιτισμού. Η ευμάρεια και ο πολιτισμός της προσελκύουν το ενδιαφέρον του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσίθεου, ο οποίος την επισκέφθηκε το β' μισό του 17ου αι., με σκοπό να κάνει έρανο για το ποίμνιό του.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η βοήθεια και η προστασία που προσφέρονταν στους κρυπτοχρι-στιανούς από τα μεταλλεία και τους αρχιμεταλλουργούς. Πρώτα - πρώτα, γιατί στους υπόγειους ανήλιους χώρους των ορυχείων, οι κρυφοί επικοινωνούσαν τακτικά με τους φανερούς Χριστιανούς και συσκέπτονταν ελεύθερα για κάθε θέμα που τους αφορούσε. Έπειτα, αρκετοί από τους αρχιμεταλλουργούς ήταν Κρωμιώτες, δηλ. Κρυπτοχριστιανός και με πολλή προθυμία παρείχαν αδελφική υποστήριξη στους όμοιούς τους. Μερικοί, μάλιστα, τύχαινε να κατέχουν και υψηλά αξιώματα.
Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο Κρωμναίος Ιμπραήμ Εφέντης (Γρηγόριος Γρηγοριάδης). Διε-τέλεσε γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών και έφερε σε πέρας διπλωματικές αποστολές στο Παρίσι. Το 1866 διορίστηκε διευθυντής των μεταλλείων (ματέμ μεμουρήζ) της Τουρκίας, και παρέμεινε σ’ αυτή τη θέση μέχρι το 1870. Εργάστηκε ενεργά και παρασκηνιακά για την αναγνώριση των κρυφών χριστιανών της περιοχής του μετά το Χάττι Χουμαγιούν.
 |
| Σεμπινκαραχισάρ |
Την υπόθεση, όμως, της φανέρωσης των Κρωμιωτών μετά το 1856 βοήθησε καθοριστικά η επιτροπή αγάδων και μεταλλουργών περιοχής Κρώμνης, που ήταν όλοι τους κρυφοί. Περιφρόνησαν θέσεις, αξιώματα, υποσχέσεις, απειλές και, ως οδηγοί εκπρόσωποι, ανέλαβαν όλη την επίπονη διαδικασία μέσω των πρεσβειών και των προξενείων των Μεγάλων Δυνάμεων. Με τη δική τους συμβολή, οι περιφέρειες Ματσούκας, Κρώμνης, Σταυρί, Σάντας αποκαλύπτονται ως γνήσιες ελληνικές και χριστιανικές. Ανάλογο προστατευτικό ρόλο παίζουν και τα στυπτούχα μεταλλεία της Νικόπολης (Καραχισάρ), αλλά σε στενότερα όρια, γιατί τα μεταλλεία αυτά δεν είχαν την έκταση της Χαλδίας.
Όμως, τα προνόμια των αρχιμεταλλουργών ήταν και μια πρόκληση για το φανατισμό των Τούρκων, οι οποίοι, παρά τους νόμους, έβρισκαν τρόπους να εκδικούνται και να εξοντώνουν. Γι' αυτό, ακριβώς, και αρκετοί από τους Κρωμιώτες (Κρυπτοχριστιανούς), ιδιαίτερα στην περιοχή Αργυρούπολης, φοβήθηκαν κι απέφυγαν να συστοιχηθούν με τους άλλους που τόλμησαν να φανερωθούν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου