Η ανάκαμψη άρχισε μόλις το 1881. Ήταν η περίοδος κατά την οποία μετέβη στην Τραπεζούντα ο εκλεγείς το 1879 μητροπολίτης Γρηγόριος Καλλιάδης, που ανασύνταξε τους Κοινοτικούς Κανονισμούς και συνέστησε την Επί των Έξω Σχολείων Επιτροπή. Το σωματείο αυτό παρείχε την πνευματική τροφή που ήταν ασύγκριτα πιο σημαντική από τη σωματική σε απόκληρα παιδιά, όχι μόνο των χωριών, αλλά και του Φροντιστηρίου. Επιπλέον, διέθετε περίπου 40 λίρες το χρόνο για να συντηρεί 10 οικότροφα παιδιά και για να ετοιμάζει διδακτικό υλικό για τα σχολεία. Ακόμη, συνεισέφερε περίπου 35 λίρες για σχολικά επιδόματα και επιτηρούσε την εργασία που γινόταν στα χωριά, στέλνοντας Ειδικές Εξεταστικές Επιτροπές. Τέλος, φρόντιζε όσοι από τους μαθητές το επιθυμούσαν να διδάσκονται εκκλησιαστική μουσική και παρείχε τα οδοιπορικά έξοδα, προσκαλώντας τους δασκάλους των χωριών να παρακολουθήσουν τα μαθήματα του Φροντιστηρίου και να λάβουν διδακτικές οδηγίες από το γυμνασιάρχη, Νίκο Λιθοξόο. Επομένως, η δράση του συλλόγου υπήρξε καταλυτική στην πνευματική μόρφωση των ομογενών.
Ο ίδιος μητροπολίτης ανήγειρε με χορηγία των Κ. Θεοφύλακτου και Φ. Κούση προσοδοφόρα ιδρύματα, για την κάλυψη των αναγκών των σχολών.
Για να ενισχυθεί περαιτέρω η λειτουργία των σχολών Τραπεζούντας συστάθηκε το 1881 στην Κωνσταντινούπολη η Αδελφότης Τραπεζουντίων η Πρόνοια. Η αδελφότητα επιχείρησε να συγκεντρώσει χρήματα με τη διοργάνωση λαχειοφόρου αγοράς, στην οποία τα μέγιστα συνέβαλαν οι ευεργέτες Ζαρίφης και Ζάππας.
Την περίοδο 1883-1884 η πρώτη φάση του προνομιακού ζητήματος στη διάρκεια της πρώτης πατριαρχίας του Ιωακείμ, είχε επιπτώσεις και στη λειτουργία των σχολών της Τραπεζούντας.
Την περίοδο 1884-1888 ο Γρηγόριος ο Λέσβιος, νέος μητροπολίτης Τραπεζούντας, επέσυρε την μήνιν των κατοίκων της πόλης για τη διαχείριση των κοινοτικών και εκπαιδευτικών πραγμάτων, ιδιαίτερα στην κοινότητα των Σουρμένων, όπου η πολιτεία του οδήγησε στο κλείσιμο των σχολών. Η παρουσία για ένα έτος στο μητροπολιτικό θρόνο της Τραπεζούντας του Φιλάρετου Βαφείδου (1888-1889) δεν μετέβαλε ουσιαστικά την κατάσταση, ενώ η μητροπολιτική περίοδος του Γαβριήλ (1889-1893) επιδείνωσε την κοινοτική διαμάχη.
Το 1893 ο νέος μητροπολίτης Κωνστάντιος άνοιξε τις κοινοτικές σχολές, όμως η κατάσταση ομαλοποιήθηκε το 1897, αφού μέχρι τότε συλλειτουργούσε, παράλληλα με το Φροντιστήριο, ιδιωτικό σχολείο στην καθολική Μονή των Φρέρηδων, χρηματοδοτούμενο από κομματική μερίδα, αντίπαλη του μητροπολίτη.
Το 1897 το Φροντιστήριο περιλάμβανε, κατά τον Επαμεινώνδα Κυριακίδη, επτά τάξεις, από τις οποίες οι τρεις αντιπροσώπευαν το σχολαρχείο και οι τέσσερις το γυμνάσιο. Το σχολικό έτος 1901-1902 ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος αναφέρει ότι το Φροντιστήριο είχε 729 μαθητές, ενώ η Εκκλησιαστική Aλήθεια για τον ίδιο χρόνο έγραφε ότι «στην Τραπεζούντα, σε ελληνικό πληθυσμό 12.000 ψυχών, υπήρχαν 920 άρρενες φοιτώντες στο Φροντιστήριο ή σε άλλα σχολεία, 350 μαθήτριες, 10 δάσκαλοι και 10 δασκάλες».
Την περίοδο 1899-1902 κυοφορούνταν η οικοδόμηση του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας, που κατέστη εφικτή χάρη στη συνεισφορά της Επιτροπής της Οικοδομής και των Εράνων, στην οποία προήδρευε ο Κ. Θεοφύλακτου. Το κτίριο οικοδομήθηκε σε σχέδια του μηχανικού Αλ. Κακουλίδη και εγκαινιάστηκε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1902. Επρόκειτο στην ουσία για τη χρυσή περίοδο της εκπαίδευσης στην Τραπεζούντα, αφού τότε ιδρύθηκε το Θεοφυλά-κτειο Νηπιαγωγείο, με δαπάνες του Κ. Θεοφυλάκτου, καθώς και τα Παυλίδεια Εκπαιδευτήρια στην ενορία Θεοσκεπάοτου, με κληροδότημα του Π. Παυλίδου.
Ο ίδιος μητροπολίτης ανήγειρε με χορηγία των Κ. Θεοφύλακτου και Φ. Κούση προσοδοφόρα ιδρύματα, για την κάλυψη των αναγκών των σχολών.
Για να ενισχυθεί περαιτέρω η λειτουργία των σχολών Τραπεζούντας συστάθηκε το 1881 στην Κωνσταντινούπολη η Αδελφότης Τραπεζουντίων η Πρόνοια. Η αδελφότητα επιχείρησε να συγκεντρώσει χρήματα με τη διοργάνωση λαχειοφόρου αγοράς, στην οποία τα μέγιστα συνέβαλαν οι ευεργέτες Ζαρίφης και Ζάππας.
Την περίοδο 1883-1884 η πρώτη φάση του προνομιακού ζητήματος στη διάρκεια της πρώτης πατριαρχίας του Ιωακείμ, είχε επιπτώσεις και στη λειτουργία των σχολών της Τραπεζούντας.
Την περίοδο 1884-1888 ο Γρηγόριος ο Λέσβιος, νέος μητροπολίτης Τραπεζούντας, επέσυρε την μήνιν των κατοίκων της πόλης για τη διαχείριση των κοινοτικών και εκπαιδευτικών πραγμάτων, ιδιαίτερα στην κοινότητα των Σουρμένων, όπου η πολιτεία του οδήγησε στο κλείσιμο των σχολών. Η παρουσία για ένα έτος στο μητροπολιτικό θρόνο της Τραπεζούντας του Φιλάρετου Βαφείδου (1888-1889) δεν μετέβαλε ουσιαστικά την κατάσταση, ενώ η μητροπολιτική περίοδος του Γαβριήλ (1889-1893) επιδείνωσε την κοινοτική διαμάχη.
Το 1893 ο νέος μητροπολίτης Κωνστάντιος άνοιξε τις κοινοτικές σχολές, όμως η κατάσταση ομαλοποιήθηκε το 1897, αφού μέχρι τότε συλλειτουργούσε, παράλληλα με το Φροντιστήριο, ιδιωτικό σχολείο στην καθολική Μονή των Φρέρηδων, χρηματοδοτούμενο από κομματική μερίδα, αντίπαλη του μητροπολίτη.
Το 1897 το Φροντιστήριο περιλάμβανε, κατά τον Επαμεινώνδα Κυριακίδη, επτά τάξεις, από τις οποίες οι τρεις αντιπροσώπευαν το σχολαρχείο και οι τέσσερις το γυμνάσιο. Το σχολικό έτος 1901-1902 ο Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος αναφέρει ότι το Φροντιστήριο είχε 729 μαθητές, ενώ η Εκκλησιαστική Aλήθεια για τον ίδιο χρόνο έγραφε ότι «στην Τραπεζούντα, σε ελληνικό πληθυσμό 12.000 ψυχών, υπήρχαν 920 άρρενες φοιτώντες στο Φροντιστήριο ή σε άλλα σχολεία, 350 μαθήτριες, 10 δάσκαλοι και 10 δασκάλες».
Την περίοδο 1899-1902 κυοφορούνταν η οικοδόμηση του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας, που κατέστη εφικτή χάρη στη συνεισφορά της Επιτροπής της Οικοδομής και των Εράνων, στην οποία προήδρευε ο Κ. Θεοφύλακτου. Το κτίριο οικοδομήθηκε σε σχέδια του μηχανικού Αλ. Κακουλίδη και εγκαινιάστηκε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1902. Επρόκειτο στην ουσία για τη χρυσή περίοδο της εκπαίδευσης στην Τραπεζούντα, αφού τότε ιδρύθηκε το Θεοφυλά-κτειο Νηπιαγωγείο, με δαπάνες του Κ. Θεοφυλάκτου, καθώς και τα Παυλίδεια Εκπαιδευτήρια στην ενορία Θεοσκεπάοτου, με κληροδότημα του Π. Παυλίδου.
Κωνσταντίνος Φωτιάδης
Καθηγητής Νέας Ελληνικής Ιστορίας
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου