Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) και την κατάκτηση της Πελοποννήσου, μόνη ελεύθερη ελληνική περιοχή παρέμενε η Αυτοκρατορία των Μεγαλοκομνηνών, με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα. Στο κράτος αυτό, με τα σπουδαία κέντρα ελληνικού πολιτισμού (Τραπεζούντα, Αμισός, Σινώπη κ.ά.) περιλαμβάνονταν όχι μόνο τα εκτεταμένα νότια παράλια του Ευξείνου Πόντου, αλλά και μεγάλη ορεινή και δασώδης έκταση του εσωτερικού, η γνωστή περιοχή του Μεσοχαλδίου. Επομένως, η τελευταία αυτή ελεύθερη γωνιά του Ελληνισμού είχε τεράστια σημασία όχι μόνο ηθική για τους ελληνικούς πληθυσμούς, αλλά και οικονομική για τη διεξαγωγή του εμπορίου μεταξύ Δύσης και Ανατολής.
Το ρόλο αυτό διέβλεψε, από πολύ νωρίς, ο Σουλτάνος Μεχμέτ Β'. Γι' αυτό και τρία χρόνια μετά την Άλωση (1453), δρομολογεί και οργανώνει μεγάλη εκστρατεία, κατά ξηρά και θάλασσα, για την κατάκτηση του Πόντου. Από τη μια, ισχυρές χερσαίες δυνάμεις, υπό το Χιτίρ πασά της Αμάσειας, διασχίζουν τις Ποντικές Άλπεις, χωρίς καμία αντίσταση και στρατοπεδεύουν έξω από την Τραπεζούντα (1456). Παράλληλα, ο τουρκικός στόλος, ξεκινώντας από τη Σαμψούντα (Αμισό), λεηλατεί τα παράλια και κατευθύνεται προς την Τραπεζούντα.
Μπροστά στο διπλό κίνδυνο, ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Δ' Κομνηνός (Καλοϊωάννης) ζητεί να έρθει σε συνεννόηση με τον Χιτήρ Πασά. Πρώτο αποτέλεσμα αυτής της συνεννόησης ήταν η καταβολή 2.000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο (αργότερα έγιναν 3.000) στους Τούρκους. Το ουσιαστικότερο, όμως, ήταν ότι άνοιξε ο δρόμος της ολοκληρωτικής υποταγής.
Σπουδαία ήταν η συμβολή της Τραπεζούντας στην προσπάθεια να εξευρεθεί βοήθεια από τη Δύση, εν όψει της απειλής των Οθωμανών Τούρκων. Έτσι, στη Σύνοδο της Φερράρας-Φλω-ρεντίας (1438/39) συμμετείχαν: οι Μητροπολίτες Τραπεζούντας και Κερασούντας, ο Γεώργιος Βησσαρίων, ο Γεώργιος Αμιρούτσης κ.ά. Παράλληλα, ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Δ' Κομνηνός (1429-1458) ανέλαβε μια εκστρατεία για την ένωση των εκκλησιών μέσω του Πάπα Ευγενίου Δ'. καμιά, όμως, από τις παραπάνω προσπάθειες δεν καρποφόρησε.
Παράλληλα,ο Ιωάννης Δ' Κομνηνός ανέλαβε να οργανώσει έναν αμυντικό συνασπισμό των ηγεμόνων της περιοχής, μια συμμαχία με τους γείτονες, με σκοπό την απόκρουση του τουρκικού κινδύνου. Στη συμμαχία συμμετείχαν η Γεωργία, η Μιγκρελία, οι Πρίγκιπες της Κασταμονής και της Καραμανίας. Δυστυχώς, όμως, τα σχέδια ματαιώθηκαν με το θάνατό του (1458).
Ο διάδοχός του, και τελευταίος Αυτοκράτορας, Δαβίδ Κομνηνός, συνεχίζει τις προσπάθειες του αδελφού του στρεφόμενος προς τη Δύση, προκειμένου να πετύχει μια επιθετική εκστρατεία - σταυροφορία κατά των Τούρκων, με τη βοήθεια του Πάπα Πίου Β' και του Δούκα της Βουργουνδίας Φιλίππου του Αγαθού.
Δυστυχώς, κανένα θετικό αποτέλεσμα δεν προέκυψε από τις διπλωματικές αυτές ενέργειες. Αντίθετα, άνοιξε αυτόματα ο δρόμος για την άλωση της Τραπεζούντας και την υποταγή του κράτους των Μεγαλοκομνηνών. Και αυτό, διότι όλες αυτές οι κινήσεις και διαβουλεύσεις έγιναν γνωστές στο Σουλτάνο, ο οποίος επιτάχυνε τις προετοιμασίες του για την άλωση της Τραπεζούντας. Από κει και πέρα, ο δρόμος για την κατάκτηση ολόκληρου του Πόντου θα ήταν ανοιχτός.
Πράγματι, την άνοιξη του 1461 στήθηκε μια πολύ καλά οργανωμένη πολεμική επιχείρηση. Από τη μια ετοιμάστηκαν κάπου 300 πολεμικά πλοία, ένας ισχυρότατος πολεμικός στόλος, ο οποίος, παραπλέοντας τα παράλια του Ευξείνου, κατέλαβε πρώτα την οχυρότατη Σινώπη και, στη συνέχεια, εισέπλευσε αιφνιδιαστικά στον κόλπο της Τραπεζούντας, όπου αποβιβάστηκαν γύρω στις 10.000 Τούρκοι στρατιώτες.
Παράλληλα, ο ίδιος ο σουλτάνος Μεχμέτ Β' (ή Μωάμεθ), επικεφαλής 80.000 πεζών και 60.000 ιππέων, πεζοπορώντας από Άγκυρα προς Αμάσεια, Σεβάστεια, Τοκάτη και Ποντικές Αλπεις, προλαβαίνει και στρατοπεδεύει έξω από τα χερσαία τείχη της Τραπεζούντας. Αποτέλεσμα αυτού του γρήγορου και αιφνιδιαστικού αποκλεισμού της πόλης ήταν να μην προλάβει ο Δαβίδ Κομνηνός να συγκεντρώσει μέσα στην πόλη τα αναγκαία αγροτικά εφόδια από την επαρχία και να ανασυντάξει τις δυνάμεις του.
Η άμυνα της πόλης και των περιχώρων εναντίον των τουρκικών επιθέσεων κράτησε, περίπου, ένα μήνα. Τέλος, στα μέσα Αυγούστου του 1461, ο Αυτοκράτορας Δαβίδ Κομνηνός, επηρεασμένος από τον πρωτοβεστιάριο του Γεώργιο Αμοιρούτση, ο οποίος παρουσίασε ως μάταιη κάθε προσπάθεια αντίστασης, αποφασίζει να παραδώσει την Τραπεζούντα στους Τούρκους.
Ο Ποντιακός Ελληνισμός θρήνησε την άλωση της Τραπεζούντας, της πρωτεύουσας των Κο-μνηνών, όπως ο ευρύτερος Ελληνισμός θρήνησε νωρίτερα την Άλωση της Πόλης (1453), με το εκφραστικότατο θρηνητικό δημοτικό τραγούδι:
«Αλλοι εμάς, να βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία!
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα Μοναστήρες»
.................................................................................................
«Η Ρωμανία πέρααεν, η Ρωμανία πάρθεν»
«Η Ρωμανία κι αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο».
Η Τραπεζούντα ήταν το τελευταίο προπύργιο του Ελληνισμού. Το πάρσιμο και αυτής της πόλης άνοιξε το δρόμο στην ολοκλήρωση της κατάκτησης, όχι μόνο του Πόντου, αλλά και όλης της Μ. Ασίας.
Οι Τούρκοι δε σεβάστηκαν τίποτε από όσα υποσχέθηκαν κατά τη συμφωνία της παράδοσης. Πέρα από τις διώξεις, τις καταστροφές, τις αρπαγές περιουσιών και τις σφαγές των πρώτων ημερών, αρπάζουν και γύρω στα 1.500 ρωμαλέα αγόρια για τα γενιτσαρικά τάγματα και τις ανάγκες των μεγιστάνων. Ο ίδιος ο Δαβίδ, με την οικογένειά του, μεταφέρεται στην Αδριανούπολη και από κει στην Κων/πολη, όπου φυλακίζεται στο Επταπύργιο. Τέλος, το Νοέμβριο του 1463, όλα τα μέλη της τραγικής οικογένειας, εκτός από τη βασίλισσα, αποκεφαλίζονται και πετιούνται έξω από τα τείχη της Κων/πολης. Αυτό ήταν το τέλος του τελευταίου και μοιραίου βασιλιά της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας Δαβίδ Κομνηνού.
 |
| Κωνσταντινούπολη |
Μπροστά στο διπλό κίνδυνο, ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Δ' Κομνηνός (Καλοϊωάννης) ζητεί να έρθει σε συνεννόηση με τον Χιτήρ Πασά. Πρώτο αποτέλεσμα αυτής της συνεννόησης ήταν η καταβολή 2.000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο (αργότερα έγιναν 3.000) στους Τούρκους. Το ουσιαστικότερο, όμως, ήταν ότι άνοιξε ο δρόμος της ολοκληρωτικής υποταγής.
Σπουδαία ήταν η συμβολή της Τραπεζούντας στην προσπάθεια να εξευρεθεί βοήθεια από τη Δύση, εν όψει της απειλής των Οθωμανών Τούρκων. Έτσι, στη Σύνοδο της Φερράρας-Φλω-ρεντίας (1438/39) συμμετείχαν: οι Μητροπολίτες Τραπεζούντας και Κερασούντας, ο Γεώργιος Βησσαρίων, ο Γεώργιος Αμιρούτσης κ.ά. Παράλληλα, ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Δ' Κομνηνός (1429-1458) ανέλαβε μια εκστρατεία για την ένωση των εκκλησιών μέσω του Πάπα Ευγενίου Δ'. καμιά, όμως, από τις παραπάνω προσπάθειες δεν καρποφόρησε.
Παράλληλα,ο Ιωάννης Δ' Κομνηνός ανέλαβε να οργανώσει έναν αμυντικό συνασπισμό των ηγεμόνων της περιοχής, μια συμμαχία με τους γείτονες, με σκοπό την απόκρουση του τουρκικού κινδύνου. Στη συμμαχία συμμετείχαν η Γεωργία, η Μιγκρελία, οι Πρίγκιπες της Κασταμονής και της Καραμανίας. Δυστυχώς, όμως, τα σχέδια ματαιώθηκαν με το θάνατό του (1458).
Ο διάδοχός του, και τελευταίος Αυτοκράτορας, Δαβίδ Κομνηνός, συνεχίζει τις προσπάθειες του αδελφού του στρεφόμενος προς τη Δύση, προκειμένου να πετύχει μια επιθετική εκστρατεία - σταυροφορία κατά των Τούρκων, με τη βοήθεια του Πάπα Πίου Β' και του Δούκα της Βουργουνδίας Φιλίππου του Αγαθού.
Δυστυχώς, κανένα θετικό αποτέλεσμα δεν προέκυψε από τις διπλωματικές αυτές ενέργειες. Αντίθετα, άνοιξε αυτόματα ο δρόμος για την άλωση της Τραπεζούντας και την υποταγή του κράτους των Μεγαλοκομνηνών. Και αυτό, διότι όλες αυτές οι κινήσεις και διαβουλεύσεις έγιναν γνωστές στο Σουλτάνο, ο οποίος επιτάχυνε τις προετοιμασίες του για την άλωση της Τραπεζούντας. Από κει και πέρα, ο δρόμος για την κατάκτηση ολόκληρου του Πόντου θα ήταν ανοιχτός.
Πράγματι, την άνοιξη του 1461 στήθηκε μια πολύ καλά οργανωμένη πολεμική επιχείρηση. Από τη μια ετοιμάστηκαν κάπου 300 πολεμικά πλοία, ένας ισχυρότατος πολεμικός στόλος, ο οποίος, παραπλέοντας τα παράλια του Ευξείνου, κατέλαβε πρώτα την οχυρότατη Σινώπη και, στη συνέχεια, εισέπλευσε αιφνιδιαστικά στον κόλπο της Τραπεζούντας, όπου αποβιβάστηκαν γύρω στις 10.000 Τούρκοι στρατιώτες.
Η άμυνα της πόλης και των περιχώρων εναντίον των τουρκικών επιθέσεων κράτησε, περίπου, ένα μήνα. Τέλος, στα μέσα Αυγούστου του 1461, ο Αυτοκράτορας Δαβίδ Κομνηνός, επηρεασμένος από τον πρωτοβεστιάριο του Γεώργιο Αμοιρούτση, ο οποίος παρουσίασε ως μάταιη κάθε προσπάθεια αντίστασης, αποφασίζει να παραδώσει την Τραπεζούντα στους Τούρκους.
Ο Ποντιακός Ελληνισμός θρήνησε την άλωση της Τραπεζούντας, της πρωτεύουσας των Κο-μνηνών, όπως ο ευρύτερος Ελληνισμός θρήνησε νωρίτερα την Άλωση της Πόλης (1453), με το εκφραστικότατο θρηνητικό δημοτικό τραγούδι:
«Αλλοι εμάς, να βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία!
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα Μοναστήρες»
.................................................................................................
«Η Ρωμανία πέρααεν, η Ρωμανία πάρθεν»
«Η Ρωμανία κι αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο».
 |
| Το παιδομάζωμα από τους Οθωμανούς |
Οι Τούρκοι δε σεβάστηκαν τίποτε από όσα υποσχέθηκαν κατά τη συμφωνία της παράδοσης. Πέρα από τις διώξεις, τις καταστροφές, τις αρπαγές περιουσιών και τις σφαγές των πρώτων ημερών, αρπάζουν και γύρω στα 1.500 ρωμαλέα αγόρια για τα γενιτσαρικά τάγματα και τις ανάγκες των μεγιστάνων. Ο ίδιος ο Δαβίδ, με την οικογένειά του, μεταφέρεται στην Αδριανούπολη και από κει στην Κων/πολη, όπου φυλακίζεται στο Επταπύργιο. Τέλος, το Νοέμβριο του 1463, όλα τα μέλη της τραγικής οικογένειας, εκτός από τη βασίλισσα, αποκεφαλίζονται και πετιούνται έξω από τα τείχη της Κων/πολης. Αυτό ήταν το τέλος του τελευταίου και μοιραίου βασιλιά της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας Δαβίδ Κομνηνού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου