Το "κράτος" του Τοπ Τσαμ

Ενώ η γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού βρισκόταν σε εξέλιξη, ως φυσικό επακόλουθο χιλιά­δες άμαχοι κατέφευγαν στα βουνά, αναζητώντας την προστασία των ένοπλων σωμάτων. Στην ορο­σειρά του Toπ Τσαμ, στη δυτική πλευρά του Πόντου, συνέρρεαν σε όλη τη διάρκεια του 1919 με­γάλοι αριθμοί προσφύγων. Η περιοχή, απόμακρη και δυσπρόσιτη, ήταν η καλύτερα προστατευμένη σε ολόκληρο τον Πόντο.

Έως το Μάιο του 1919 είχαν εγκατασταθεί στο Toπ Τσαμ πάνω από 150 ένοπλοι και η οργάνω­σή τους με την πάροδο του χρόνου βελτιωνόταν συνεχώς. Στις 30 Μαΐου, και ενώ συνέρρεαν κατά εκατοντάδες πλέον οι άμαχοι, εγκρίθηκε το καταστατικό λειτουργίας της κοινότητας που δημιουργούνταν στις οροσειρές. Καθένα από τα 16 χωριά που εκπροσωπούνταν στο Toπ Τσαμ όφειλε να σχηματίσει τη δική του ένοπλη ομάδα. Δημιουργήθηκαν αποθήκες εφοδίων και οπλισμού, καθώς και κρυψώνες.

Στις 22 Αυγούστου, σε μεγαλοπρεπή εκδήλωση στην τοποθεσία Γιαγτσιλίκ, με προεδρεύοντα τον καπετάνιο Στέλιο Κοσμίδη, ανακηρύχθηκε επίσημα η «Ελληνική Συμπολιτεία», ως ανεξάρτη­το ελληνικό κράτος στον Πόντο.

Τη διακήρυξη υπέγραφαν 43 οπλαρχηγοί και πρόκριτοι, ενώ σε αυτή ρυθμίζονταν με λεπτομέ­ρειες θέματα οργάνωσης και διοίκησης του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους του Πόντου. Σιγά σιγά, λοιπόν, υπό αντίξοες συνθήκες οι καπετάνιοι δημιούργησαν ένα πρόπλασμα κράτους οραματιζόμενοι ένα ελεύθερο εθνικό μέλλον.

Η Δημοκρατία του Toπ Τσαμ θα άντεχε μέχρι την καταστροφή του 1922. Οι ανάγκες επιμελητεί­ας προς επιβίωση των χιλιάδων αμάχων, αλλά και της καλύτερης δυνατής αμυντικής οχύρωσης του Toπ Τσαμ, οδήγησαν σε ένα εξαιρετικά παραγωγικό και αποτελεσματικό είδος κοινοτικής οργάνωσης.

Χαρακτηρισηκό της πολύ καλής οργάνωσης, τόσο σε αμυντικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, είναι ότι, ενώ στην αρχή εγκαταστάθηκαν εκεί 800 περίπου οικογένειες αμάχων, στην πορεία αυτές ξεπέρασαν τις 4.000. Υπήρχαν βέβαια και οι κεφαλές, πρώτοι ανάμεσα σε ίσους.
 Θρησκευτικός ηγέ­της του «κράτους» του Toπ Τσαμ ήταν ο αρχιμανδρίτης Αβέρκιος Καλαϊτζόγλου, από το Σορχούν. Αρχικαπετάνιος αναδείχθηκε ο Αναστάσιος Παπαδόπουλος (Κοτσά Αναστάς), από χρόνια φόβος και τρόμος των Τούρκων.