O ηρωισμός συνιστά απόδειξη μεγάλης ψυχικής δύναμης, αντίδραση στην απώλεια ή τη διακινδύνευση σημαντικών αγαθών, ιδίως της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας, της υγείας, και στην απώλεια σημαντικών υλικών αγαθών ή ηθικών, της τιμής, της υπόληψης, της φήμης κ.τ.λ.
Το «αντίπαλο δέος» του ηρωισμού είναι η κάθε μορφής βία, η βία του πολέμου ή του κατα-κτητή, του ρατσιστή, του βασανιστή, του ληστή, του εκβιαστή, του εργοδότη, του συζύγου κ.τ.λ.
Εφαλτήριο του ηρωισμού η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η αποδοχή μιας ιδέας, μιας ιδεολογίας, η στήριξη μιας αξίας, ηθικής ή υλικής, η λογική της υπεράσπισης του «εγώ».
Ο ηρωισμός έχει τις διακρίσεις του, από την ιδεολογική του αφετηρία (πατριωτισμός, ιδεολογία, οικογένεια, φιλία), ανθρωπισμός, συνέπεια, εγωισμός κ. τ. λ. και τις διαβαθμίσεις του, ανάλογα με το είδος της βίας, σωματικής ή ψυχολογικής, το μέγεθος του διακινδυνευόμενου αγαθού, τον τρόπο άσκησης βίας κ. τ. λ.
Η εκδήλωση ηρωισμού είναι διαφορετική, ανάλογα με το αγαθό και τον βαθμό της διακινδύνευσης, τον τρόπο που παρουσιάζεται ή ασκείται βία και άλλες αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες.
Το ίδιο άτομο μπορεί να δείξει διαφορετικό ηρωισμό στον πόλεμο, από ό,τι θα δείξει αντιμετωπίζοντας τον σωματικό βασανιστή του ή αυτόν που τον εκβιάζει οικονομικά, ψυχικά ή ηθικά.
Το ίδιο πρόσωπο, με ηρωισμό θα αντιμετώπιζε τον θάνατό του στον πόλεμο ή ακόμη και την εκτέλεση της θανατικής του ποινής, ζητωκραυγάζοντας για τις ιδέες του, αλλά δεν θα μπορούσε με το ίδιο φρόνημα να αντιμετωπίζει για μέρες ή μήνες τον σωματικό βασανιστή του, που συστηματικά, με «επιστημονικό» τρόπο και μεθόδους ή με ψυχολογική βία, για εκείνον ή τα προσφιλή του πρόσωπα, τον βασανίζει σωματικά ή ψυχικά, για να του αποσπάσει τα μυστικά της ψυχής του.
Όπλο του βασανιστή η ευαισθησία, το λεπτό «σημείο» του θύματος του, «εκεί που τον πονά».
Τα ίδια μπορούν να υποστηριχθούν για τις διάφορες μορφές βίας, τις βελτιωμένες τεχνικές ανάκρισης ή της βίας της σύριγγας. Με τη σύριγγα, ο βασανιστής αποσυνειδητοποιεί τον βασανιζόμενο, για να αποσπάσει την πληροφορία που ζητά. Έτσι, τον ενοχοποιεί ως καταδότη και τον έχει όμηρο για παράνομες, στη συνέχεια, ενέργειες. Οι «ανανήψαντες» γίνονται, μερικές φορές, όργανα των βασανιστών.
Η Μακρόνησος του εμφυλίου δεν υπήρξε «Παρθενώνας» (σ. σ. όπως αποκάλεσε το κολαστήριο της Μακρονήσου εκείνος ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος!), «έθαψε» Παρθενώνες και ανέδειξε πολλούς «ανανήψαντες» σε αδίστακτους βασανιστές των ομοϊδεατών τους και πολλούς τρελούς, που δεν άντεξαν τα βασανιστήρια και κατέληξαν στα ψυχιατρεία, άλλοι μόνιμα και άλλοι θεραπευθέντες.
Τα βασανιστήρια αποδοκιμάζονται από τις ισχύουσες έννομες διατάξεις, γιατί προσβάλλουν τον νομικό μας πολιτισμό. Προσβάλλουν βάναυσα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στις πολιτισμένες χώρες έχουν κάποια αξία οι νομικές απαγορεύσεις, λόγια, όμως, κουφά για πολλά κράτη, έστω και «δυτικά», οι σχετικές διατάξεις.
Στον τρίτο κόσμο είναι αδιανόητα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα βασανιστήρια και οι βιασμοί γυναικών και ανηλίκων καθημερινότητα. Η ισότητα των φύλων είναι αδιανόητη για τους ταλιμπάν, οι οποίοι κατέστρεψαν και μνημεία πολιτισμού.
Προσωπικά δεν έκανα τίποτε ηρωικό στη ζωή μου και ήμουν τυχερός, που στις δύσκολες μέρες που πέρασε η χώρα μας και εγώ, δεν βασανίστηκα σωματικά ή ψυχικά, από ανακριτή, είτε ως υπόδικος είτε ως εκτοπισμένος.
Δεν νομίζω ότι υπήρξα δειλός. Μαχητικός υπήρξα στις απόψεις μου και στη δικηγορία, άλλο, όμως, θέμα τα βασανιστήρια.
Ο φόβος και ο ηρωισμός παίζουν σε άλλα επίπεδα, κυρίως ψυχικά.
Φοβάμαι ότι στα βασανιστήρια που άκουσα από συγκρατούμενούς μου, με εμφανή τα δείγματα στα σώματά τους ή σε αυτά που διαβάζουμε ή βλέπουμε στην τηλεόραση, όταν ο βασανιστής εξοντώνει τα όρια αντοχής και διαλύει την ανθρώπινη βούληση, δεν τολμώ να πω ότι θα τα άντεχα.
Ομολογώ και δεν ντρέπομαι να το πω ότι θα «λύγιζα» εύκολα.
Αφού, άλλωστε, δεν έτυχε στη ζωή μου να κάνω και τίποτε άλλο ηρωικό, για να έχω αυταπόδειξη.
Εξαρτάται, βέβαια, και από το τι σου ζητούν ως αντάλλαγμα, τι να ομολογήσεις, γιατί κι αυτό δημιουργεί, κατά περίπτωση, αντίστοιχα σε δύναμη αντανακλαστικά αντίδρασης, χαλαρά ή έντονα στη βία του βασανιστή.
Άλλο να σου ζητούν να ομολογήσεις την ενοχή σου, άλλο να αποκαλύψεις συνεργάτη σου και εντελώς άλλο να ενοχοποιήσεις αθώο, να καταθέσεις ψευδώς ότι άλλος, τον οποίο μπορεί και να μην γνωρίζεις, έκανε παράνομη πράξη που δεν έκανε. Στην τελευταία περίπτωση, η αντίσταση είναι μεγαλύτερη, ενδέχεται να αντέξεις, ή νομίζω πως θα άντεχα, τουλάχιστον πολύ περισσότερο.
Δεν τολμώ να πω ότι θα γινόμουν και «ήρωας». Το «ηρωικό είναι έξω από την αντοχή μου, από τα όριά μου σε βασανιστήρια.
Όλοι θαυμάσαμε τον Αλέξανδρο Παναγούλη, κλασικό παράδειγμα ηρωικού ανθρώπου.
Ας ελπίσουμε και ας ευχηθούμε στη χώρα μας, αλλά και αλλού να μην ξαναζήσουμε στιγμές, όπως αυτές των βασανιστηρίων και ηρωισμών του παρελθόντος.
Κώστας Χορομίδης
Δικηγόρος-Συγγραφέας
Το «αντίπαλο δέος» του ηρωισμού είναι η κάθε μορφής βία, η βία του πολέμου ή του κατα-κτητή, του ρατσιστή, του βασανιστή, του ληστή, του εκβιαστή, του εργοδότη, του συζύγου κ.τ.λ.
Ο ηρωισμός έχει τις διακρίσεις του, από την ιδεολογική του αφετηρία (πατριωτισμός, ιδεολογία, οικογένεια, φιλία), ανθρωπισμός, συνέπεια, εγωισμός κ. τ. λ. και τις διαβαθμίσεις του, ανάλογα με το είδος της βίας, σωματικής ή ψυχολογικής, το μέγεθος του διακινδυνευόμενου αγαθού, τον τρόπο άσκησης βίας κ. τ. λ.
Η εκδήλωση ηρωισμού είναι διαφορετική, ανάλογα με το αγαθό και τον βαθμό της διακινδύνευσης, τον τρόπο που παρουσιάζεται ή ασκείται βία και άλλες αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες.
Το ίδιο άτομο μπορεί να δείξει διαφορετικό ηρωισμό στον πόλεμο, από ό,τι θα δείξει αντιμετωπίζοντας τον σωματικό βασανιστή του ή αυτόν που τον εκβιάζει οικονομικά, ψυχικά ή ηθικά.
Το ίδιο πρόσωπο, με ηρωισμό θα αντιμετώπιζε τον θάνατό του στον πόλεμο ή ακόμη και την εκτέλεση της θανατικής του ποινής, ζητωκραυγάζοντας για τις ιδέες του, αλλά δεν θα μπορούσε με το ίδιο φρόνημα να αντιμετωπίζει για μέρες ή μήνες τον σωματικό βασανιστή του, που συστηματικά, με «επιστημονικό» τρόπο και μεθόδους ή με ψυχολογική βία, για εκείνον ή τα προσφιλή του πρόσωπα, τον βασανίζει σωματικά ή ψυχικά, για να του αποσπάσει τα μυστικά της ψυχής του.
Όπλο του βασανιστή η ευαισθησία, το λεπτό «σημείο» του θύματος του, «εκεί που τον πονά».
Τα ίδια μπορούν να υποστηριχθούν για τις διάφορες μορφές βίας, τις βελτιωμένες τεχνικές ανάκρισης ή της βίας της σύριγγας. Με τη σύριγγα, ο βασανιστής αποσυνειδητοποιεί τον βασανιζόμενο, για να αποσπάσει την πληροφορία που ζητά. Έτσι, τον ενοχοποιεί ως καταδότη και τον έχει όμηρο για παράνομες, στη συνέχεια, ενέργειες. Οι «ανανήψαντες» γίνονται, μερικές φορές, όργανα των βασανιστών.
Η Μακρόνησος του εμφυλίου δεν υπήρξε «Παρθενώνας» (σ. σ. όπως αποκάλεσε το κολαστήριο της Μακρονήσου εκείνος ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος!), «έθαψε» Παρθενώνες και ανέδειξε πολλούς «ανανήψαντες» σε αδίστακτους βασανιστές των ομοϊδεατών τους και πολλούς τρελούς, που δεν άντεξαν τα βασανιστήρια και κατέληξαν στα ψυχιατρεία, άλλοι μόνιμα και άλλοι θεραπευθέντες.
Τα βασανιστήρια αποδοκιμάζονται από τις ισχύουσες έννομες διατάξεις, γιατί προσβάλλουν τον νομικό μας πολιτισμό. Προσβάλλουν βάναυσα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στις πολιτισμένες χώρες έχουν κάποια αξία οι νομικές απαγορεύσεις, λόγια, όμως, κουφά για πολλά κράτη, έστω και «δυτικά», οι σχετικές διατάξεις.
Στον τρίτο κόσμο είναι αδιανόητα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα βασανιστήρια και οι βιασμοί γυναικών και ανηλίκων καθημερινότητα. Η ισότητα των φύλων είναι αδιανόητη για τους ταλιμπάν, οι οποίοι κατέστρεψαν και μνημεία πολιτισμού.
Προσωπικά δεν έκανα τίποτε ηρωικό στη ζωή μου και ήμουν τυχερός, που στις δύσκολες μέρες που πέρασε η χώρα μας και εγώ, δεν βασανίστηκα σωματικά ή ψυχικά, από ανακριτή, είτε ως υπόδικος είτε ως εκτοπισμένος.
Δεν νομίζω ότι υπήρξα δειλός. Μαχητικός υπήρξα στις απόψεις μου και στη δικηγορία, άλλο, όμως, θέμα τα βασανιστήρια.
Ο φόβος και ο ηρωισμός παίζουν σε άλλα επίπεδα, κυρίως ψυχικά.
Φοβάμαι ότι στα βασανιστήρια που άκουσα από συγκρατούμενούς μου, με εμφανή τα δείγματα στα σώματά τους ή σε αυτά που διαβάζουμε ή βλέπουμε στην τηλεόραση, όταν ο βασανιστής εξοντώνει τα όρια αντοχής και διαλύει την ανθρώπινη βούληση, δεν τολμώ να πω ότι θα τα άντεχα.
Ομολογώ και δεν ντρέπομαι να το πω ότι θα «λύγιζα» εύκολα.
Αφού, άλλωστε, δεν έτυχε στη ζωή μου να κάνω και τίποτε άλλο ηρωικό, για να έχω αυταπόδειξη.
Εξαρτάται, βέβαια, και από το τι σου ζητούν ως αντάλλαγμα, τι να ομολογήσεις, γιατί κι αυτό δημιουργεί, κατά περίπτωση, αντίστοιχα σε δύναμη αντανακλαστικά αντίδρασης, χαλαρά ή έντονα στη βία του βασανιστή.
Άλλο να σου ζητούν να ομολογήσεις την ενοχή σου, άλλο να αποκαλύψεις συνεργάτη σου και εντελώς άλλο να ενοχοποιήσεις αθώο, να καταθέσεις ψευδώς ότι άλλος, τον οποίο μπορεί και να μην γνωρίζεις, έκανε παράνομη πράξη που δεν έκανε. Στην τελευταία περίπτωση, η αντίσταση είναι μεγαλύτερη, ενδέχεται να αντέξεις, ή νομίζω πως θα άντεχα, τουλάχιστον πολύ περισσότερο.
Δεν τολμώ να πω ότι θα γινόμουν και «ήρωας». Το «ηρωικό είναι έξω από την αντοχή μου, από τα όριά μου σε βασανιστήρια.
Όλοι θαυμάσαμε τον Αλέξανδρο Παναγούλη, κλασικό παράδειγμα ηρωικού ανθρώπου.
Ας ελπίσουμε και ας ευχηθούμε στη χώρα μας, αλλά και αλλού να μην ξαναζήσουμε στιγμές, όπως αυτές των βασανιστηρίων και ηρωισμών του παρελθόντος.
Κώστας Χορομίδης
Δικηγόρος-Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου