Το ροδάφ'νον.

Ο Κώστας Διαμαντίδης δεν έγραφε για την ποντιακή φιλοξενία στο μυθιστόρημά του «Το ροδάφ’νον», αλλά για την ανθρωπιά που είναι χαρακτηριστική στους απλούς Πόντιους. Με το καλογραμμένο μυθιστό­ρημά του, ο Κώστας Διαμαντίδης δεν συγκινεί απλώς, αλλά συγκλονίζει. 

Δεν περιγράφει μόνον χαρακτη­ριστικούς τύπους Ποντίων, αλλά μπαίνει στα κατάβαθα της ψυχής τους και βγάζει έξω, σαν θησαυρό ή σαν άνθρακες, ότι υπάρχει εκεί μέσα κρυμμένο, όχι για να ρίξει μομφές, αλλά για να δείξει ότι αυτοί είμαστε — όχι μόνον οι Πόντιοι, αλλά όλοι οι άνθρωποι — και ότι μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι.

 Το μυθιστόρημα του Κώστα Διαμαντίδη δεν προβλήθηκε όσο του αξίζει. Αδιαφορία, ζηλοφθονία; Εξαίρεση αποτελεί η εφημερί­δα «Εύξεινος Πόντος». 

Στο παρακάτω απόσπασμα, προβάλλουν σαν μέσα από αρχαία τραγωδία, οι τραγικές μορφές του πατέρα και της μητέρας, που έχασαν το παιδί τους στον εμφύλιο και ανεβαίνουν πολύ ψηλά, ως ανθρώπινες υπάρξεις, προστατεύοντας τη ζωή κάποιου που έπρεπε να τον μισούν, γιατί ήταν με τους «άλλους» και όχι με τους δικούς μας, δηλαδή με τους Αμερικάνους, τη Φρειδερίκη, που τους κάλεσε και τους Έλληνες, που όλοι αυτοί, και άλλοι, τους έβαλαν να αλληλοσφαγούν.

Ετέρεσεν ολόερα, άμα, πουθέν, κανείς ’κ’ εφαίνουτον εμπροστά ’ς σην αυλήν. Τρέχ επεκεί ’ς σ’ οπίσ’ το παράθυρον και ντο τερεί! Είνας άνθρωπος εκείτο αφ’κά’ ’ς σα σταλαμίτας και το αίμαν, ασ’ σο ποδάρ’ν ατ’, έτρεχεν απάν’ ’ς σα χιόνια κ’ εκοκκινίασεν εκείνο τ' ολόερα. Σιφτέν, αμόν ντο είδεν ατον αέτσ’ με τα γαίματα, εχπαράεν. «Ατσά ζει», ενούντσεν κ’ εθέκεν το χέρ’ν ατ’ς απάν’ ’ς σο κατσίν ατ’, να τερεί αν έν’ χουλιός. «Χουλιός έν’», είπεν κ’ εκούντεσεν ατον από πάν’ ασ’ σ’ ωμία.

—Ποιος είσαι; Ερώτεσεν ατον, άμαν εκείνος λαλίαν ’κ’ εξέγκεν.

Ασ’ σα λώματα ’τ’ κέσ’, εγροίκ’σεν ντο έν’ αντάρτες. Επολέμεσεν να τσοκανίζ’ ατον, άμα πολλά βαρύς έτον και ’κ’ επόρεσεν. Έτρεξεν ρυτά ’ς σο καφενείον κ’ εδώκεν χαπέρ’ τον Νικόλαν.

—Έλα ’ς σ’ οσπίτ’, είπεν ατον ’ς σ’ ωτίν καικά, κάποιος ντογμένος κείται αφ’κά’ ’ς σα σταλαμίτας. Μαναχέσσα ’κ’ επόρεσα να σύρ’ ατον απέσ’.

Ο Νικόλας, χωρίς κανείς να εγροικά τιδέν, εφέκεν το καφενείον και εντάμαν με την Παρθέναν, επήγαν ’ς σ’ οσπίτ’. Επίασαν τον ντογμένον, είνας ασ’ σα ποδάρα κι άλλος ας’ σα χέρα και τσοκανιχτά, απάν’ ’ς σο χιόν’, γιαβάσα γιαβάσα, έσυραν ατον απέσ’. Εσπάλτσαν τ’ εξώπορτον κ’ ετέρεσαν καλά έξ’, γιάμ’ είδεν ατ’ς κανείς. Τα χρόνα πολλά άσκεμα έσαν ετότε. Αν επαίρ’νανε σε χαπέρ’ ντο κρύφτς αντ’αρτεν ’ς σ’ οσπίτι σ’, εύρηκες την πελά σ’. «Αφωρισμένα χρόνα, να πάγ’νε κι άλλ’ οπίσ’ να μη κλώσκουνταν», έλεεν πάντα η Παρθένα, οντές κάπ’ εφέρ’νεν ατο η καλατσή.

Αμόν ντ’ εσέγκαν ατον απέσ’, έπλωσαν ατον ’ς σο τζάκ’ εμπροστά, απάν’ ’ς έναν τσούλ’ κ’ εξέγκαν σιφτέν το πανταλόν ατ’, να τερούν την γεράν ατ’. Να τερούν απ’ όθεν έτρεχεν το αίμαν. Ο Νικόλας έξερεν απ’ αΐκα δουλείας και εψαλάφεσεν α σ’ σην Παρθέναν χουλιόν νερόν, να πλύν’ την γεράν. Επεκεί, επέρεν έναν καθαρόν εμπάλλ’ και, ασ’ σου εσπόγξεν καλά την γεράν και το ποδάρ’, έδεσεν ατο σπιχτά ασ’ σ’ απάν’ το μέρος, για να στέκ’ το αίμαν..

Αντάρτες, αμόν ντ’ εχουλιέθεν, ένοιξεν τ’ ομμάτα τ’ κ’ ετέρεσεν ολόερα. Η Παρθένα αμάν έστεσεν απάν’ το τσαερόν και έσυρεν ’ς σο τζάκ’ έναν θερίον κουρίν να μη κρυών’ εκείνο τ’ απέσ’.

Πολλά κ’ εδέβεν, εκουσκεύτεν απ’ έξ’ έναν λαλίαν.

—Μω σε, ποίος να έν’ αΐκον ώραν; ερώτεσεν τον Νικόλαν η Παρθένα. Κάποιος θα επέρε μας χαπέρ’ και ν’ αϊλί εμάς.

Εκείνο την ώραν εντώκεν η πόρτα.

—Εγώ είμαι, θεία Παρθένα, η Τολή τση Λαζαράβας, ανοίξ’τεν.

—Μω την αφωρισμέντσαν, είπεν τον Νικόλαν, αν ελέπ’ αδά αούτον τον παιδάν, εχάθαμε. Θα δί’ τ’ όρος φωτιάν. Έλα, πίασον ας παίρομ’ ατον και πάμε ’ς σην οτάν.

Επίασαν τον αντάρτεν, είνας ασ’ σα ποδάρα κι άλλος  ασ' σα χέρα και εσέγκαν ατον απέσ' 'ς σην οτάν, όθεν εκείσαν. Υστερ’να, η Παρθένα επήεν ένοιξεν την πόρταν.

—Ντ’ έπαθετεν, θεία; Είπεν η Τολή, αμόν ντ’ εσέβεν απέσ’. Ο σκύλος εσουν, ασ’ σα υλάγματα έσ’κωσεν την μαχαλάν εμουν. Εφοέθα και είπα, ας πάω τερώ ντ’ εγέν’τον.

—Ντο να παθάνομε, είπεν ατεν κι η Παρθένα, τιδέν πα’. Αλεπόν θα έρθεν ’ς σα κοσσάρα μουν και επέρεν ατον χαπέρ’ ο σκύλον και υλάζ’. Αδά ’ς σα ημέρας, πολλά ζεμίας εποίκεν. ’Σ σ’ ολονών τα πινέσα εσέβεν.

—Τέσκιμ’ ατό ας έτον, εκλώστεν είπεν η Τολή. Αέτσ’ ’πέ με, ν’ αναπέουμαι. Εγώ πα’, η μαύ’σσα, εχπαράγα. Εκόπαν τα ποδάρα μ’. Εμπορεί, είπα, να εκατήβαν αντάρτ’ ασ’ σο ραχίν, και ν’ αϊλί σίνος οσπίτ’ θα κρούγ'νε...

..............................

Εσέβαν απέσ’ ’ς σην οτάν και έγκαν έπλωσαν ατον ξάν’ ε μπροστά ’ς σο τζάκ’. Ο αντάρτες, άμον ερχίνεσεν να εγροικά πού ευρίεται. Επολέμεσαν ολίγον να κλώσκεται απάν’ ’ς σ’ ωμίν ατ’, άμα ’κ’ επόρεσεν. «Ωχ, μανούλα μου», είπεν από βαθέα.

Η Παρθένα ετοίμαζεν το τσάι και ο Νικόλας εκάτσεν ’ς σο γιάν’ν ατ’ καικά. Ετότες εστόχεψεν το δίκοχον ατ’ και εγροίκ’σεν κ’ εκείνος ντο έν’ αντάρτες. Αμόν ντο είδεν πως επέρεν τ’ απάν’ ατ’ και ο πρόσωπος ατ’ εκάλυνεν, ερώτεσεν ατον:

—Από πού είσαι, παλληκάρι;

—Απ’ τα Γιάννενα, είπεν ατον αντάρτες και η λαλία τ’ άντσακ’ εκουσκεύκουτον. Πέσαμε σε περίπολο του στρατού και μας χτύπησαν ... Πρέπει να σκοτώθηκαν δύο σύντροφοί μου ... Εγώ τους ξέφυγα και κρύφτηκα. Μόλις νύχτωσε, είπα να έρθω στο χωριό σας και ό,τι γίνει ... Έτσι κι αλλιώς, αν έμενα εκεί, θα πέθαινα από το κρύο. Η ζωή μου τώρα στα χέρια σας είναι. Κάντε ό,τι νομίζετε. Σας παρακαλώ, μη με παραδώσετε στο στρατό, θα μ’ εκτελέσουν.

Εκείνο την ώραν, εσέβεν απέσ’ ο Στάθιον. Αμόν ντο είδεν τον αντάρτεν, ερώτεσεν τον κύρ’ν ατ’:

—Αούτος ποιος έν’;

—Θα λέγω σε, είπεν ατον ο κύρ’ς ατ’ κ’ επέρεν ατον κ’ εσέβαν απέσ’ ’ς σην οτάν, να μη ακούγ’ν ατ’ς.

Πολλά ’κ’ εδέβεν, εκουσκεύτεν έναν άγρον λαλίαν από ’πέσ’ ασ’ σην κάμαρην:

—Αντάρτης ’ς σ’ εμέτερον τ’ οσπίτ’ απέσ’; Εξέρετεν ντο εποίκετεν; Σύρτ’ ατον έξ', ας τρώγ’ν ατον τα σκυλία, τον σκύλον. Σύρτ’ ατον, τον γαμόπιστον έξ’, να μη παίρω το μαχαίρ’ κ’ εβγάλλω έξ’ τ’ ιντέρα τ’ και τυλίζ’ ατα ’ς ση γούλαν ατ’. Άλλο ντο θα ελέπ’νε τ’ ομμάτα μουν! Αδελφό μ’, να κουΐζ’, θα λαλεί κ’ εσείν εσέγκετεν τον αντάρτην απέσ’;

Αντάρτες εγροίκ'σεν πως για τ’ εκείνον τσαΐζ’ και επίασεν ατον το παράπονον. Ετσάμμωσεν τ’ ομμάτα τ’ και ενούνιζεν.

Η Παρθένα, αμόν ντ’ έκ’σεν τα λαλίας, επήεν απέσ’ ’ς  σην κάμαρην και λέει τον γιον ατ’ς τον Στάθιον:

—Άκ’σον, Στάθιε, εγώ απ’ ατουνούς καμέντσα είμαι. Να ’λέπ’ ατ’ς ’κι θέλω. Εσύ αν ’κι θέλτς ατ’ς μίαν, εγώ χίλα φοράς ’κι θέλ’ ατ’ς. Εσύ αν εχάσες τον αδελφό σ’, εγώ εχάσα το παιδί μ’. Άμαν, αούτος άρθεπον εντώκεν την πόρταν εμουν. Εχ’ την ανάγκην εμουν. Ερρούξεν ’ς σα χέρα μουν. Αν παραδίγομ’ ατον ’ς σο στρατόν, εξέρω, γλυτωμονήν ’κι θα έχ’. Θα σκοτών’ν ατον. Και ντο θα εγροικούμε; Θα κλώσκεται οπίσ’ αδελφό σ’; Γιοκ. Θα βάφτομε τα χέρα μουν ’ς σο αίμαν και ’ς όλιον την ζωήν εμουν θα φορτούμες το κρίμαν ατ’.

—Τ’ εμόν αδελφόν κρίμαν ’κ’ έτον; Είπεν ο Στάθιον.

Δύο μέτρα παλληκάρ’, εφορτώθεν τα χώματα και κείται. Τ’ εμόν η μάνα όντες θα χάται, μάνα ’ς σον κόσμον να μη απομέν’, είπεν ο Στάθιον κ’ επάτεσεν την κλαίη.

—Γιοκ, ρίζα μ’, γιοκ, είπεν ατον η Παρθένα. ’Κ’ έν’ αέτσ’. Ατός πα μανίτσαν έχ’. Εκείνε η άχαρος, ντο κουσούρ’ έχ’; Αν θέλτς να ζω έναν δύο χρόνα κι άλλο, απάν’ ατ’ ’κι θα κρούτεν. Θα καταρούμαι σας. Με το εχάσαμε τον άρθεπον εμουν, πασκείμ’ εχάσαμε και την αρθεπίαν εμουν; Ο ουρανόν να χαλάεται και η νηή να μετακείται, εγώ ατουνούς ’κι θέλ’ ατ’ς, άμα, κάτ’ ευτάς και παθάν’ τιδέν αούτος ο παιδάς, ας εξέρτς ατο, θα πάω φουρκίουμαι ’ς σο ποτάμ’. Εγώ την ψή μ’ θέλ’ ατο....

Ο Κώστας Διαμαντίδης γεννήθηκε το 1952 στην Αγάπη Γρεβενών, από γονείς πρόσφυγες της δεύτερης από τον Πόντο προσφύγων γενιάς. Τελείωσε το γυμνάσιο στα Γρεβενά και την Οδοντιατρική Σχολή του Α.Π.Θ.
 Πρώτη ποιητική συλλογή "ΟΝΕΡ΄ΤΑ ΠΟΝΙΑ ΤΑΜΑΤΑ", έκδοση Ινστιτούτου Βιβλίων και Ανάγνωσης Κοζάνης και Πανελλήνιας Ένωσης Σουρμενιτών, 1998. Ποιήματα και πεζά του έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς σε εφημερίδες και περιοδικά. Έγραψε και γράφει στίχους στην ποντιακή. 
Πολλοί απ΄αυτούς έχουν μελοποιηθεί και τραγουδιστεί από τους Στάθη Νικοκίδη, Αλέξη Παρχαρίδη, Χρήστο Παπαδόπουλο και Χρήστο Χρυσανθόπουλο. Ζει στην Πτολεμαΐδα, είναι παντρεμένος με τη Φωτεινή Αγγελίδου και έχει τρεις γιούς, τον Στάθη, τον Αριστοτέλη και τον Αντίγονο.