ΕΤΑΙΡΟΝ ΚΑΙ Η ΛΥΓΕΡΗ

Ο συγγραφέας σημειώνει εισαγωγικά ότι «ως εποχή του έργου, που είναι ελεύθερη ανάπτυξη του ομώνυμου ποντιακού δημοτικού τραγουδιού, μπορεί να θεωρηθεί οποιαδήποτε πίσω στα περασμένα, μετά την άλωση της Τραπεζούντας».

Τα πρόσωπα του μονόπρακτου: ο Έταιρον, ρομαντι­κός, ονειροπαρμένος νέος, που ζει στη φύση. Η Λυγερή, κοπελίτσα, όμορφη, ρομάνα (βοσκοπούλα), ο αρραβω­νιαστικός της Λυγερής, παλικάρι, συνομήλικος του Εταί­ρου, ο Φίλος του αρραβωνιαστικού, παίζει αγγείο.

Τα κοστούμια θυμίζουν ζίπκες και ζουπούνες. Κάποια διαφορά έχουν τα ρούχα του Εταίρου. Μισές μπότες, μα­χαίρια στη μέση, ταγάρι στον ώμο και ραβδιά στο χέρι.

Η σκηνή παριστάνει ξέφωτο δάσους, που το διασχίζει χείμαρρος. Θάμνοι εδώ κι εκεί και βράχια. Ανοιχτή αυ­λαία. Ακούγονται κελάρυσμα νερού, κελάηδημα πουλιών και άλλοι ήχοι του δάσους. Από μακριά έρχεται ο θό­ρυβος ποδοβολητών αλόγου και ακούγεται το τραγούδι παλικαριού που πλησιάζει. Είναι ο Εταιρον.

(Το τραγούδι του Εταίρου)

Τον κόσμον όλον ’γύρτσα - κι όλιον την στεριάν 

και την αγάπη μ’ ’κ’ έβρα — όλον τα υστερνά.

Κρενία, πεγαδομάτα — υψηλά ραχά,

 πουλόπα και μαϊσσάδες — νύχτας αερικά.

Για φέρτεν την αγάπη μ’ — ντ’ εζωγράφιζα

 αναμεσά σα άστρα — κι ενεστέναζα.

(Η τελευταία στροφή ακούγεται πολύ κοντά. Ακούγεται που ξεπεζεύει ο Έταιρον).

Εταιρον: Πρρρ .,.πρρ... (Μπαίνει στη σκηνή κεφά­τος, σβέλτος, αισιόδοξος).

-Ε! Μαύρε μ’, πιστέ μ’ και υπερήφανε μ’, εστά ατουκά... Κλιστ’ κα και βόστ’. Ε! για τ’ εσέναν εγομώθεν ο τόπον χορτάρα, χλωρασέας, τριφύλλα κι αμπελίτσας και χίλα λογής λιβαδοχόρταρα ... Άμαν στοχάστ’ ..., στοχάστ’ τα ποδαρέας—ι-σ’ ..., λαφρά και στοχαστικά να πατείς να μη τσουγναεύς τ’ άτα ... Τέρεν ολόερα, ο Θεόν ετσάντσεν άθα μυριοπλούμιστα και χιλευωδίαστα και ομόρφυνεν τον κόσμον ... Πλουμισμένον κι έμορφον το ρακάν, στρωμένον μανουσάκια, τουτουγιάδες και Παναΐας δάκρα ... Στοχάστ’ και λαφρά να θέκ’ς τ’ αργυρά τα πέταλα σ’ ... Τ’ άθα έχ’νε λεγνόν και τρυφερόν κλαδίν, άμον την καρδία μ’.,.Τσίκσον και μη πατείς ατα και θα πονεί η καρδία μ’ ... Λελεύω σε μη πατείς ατα. Ατά είν’ η ζωή και η χαρά μ’ ... Κι εγώ αγαπώ την ζωήν!

 (Προχωρεί στη σκηνή, κινείται σε γνώριμο χώρο). Ε! πόσον αγαπώ την ζωήν! Αγαπώ τον ήλον και τον άργυρόν τον φέγγον ... Αγαπώ τον αγέραν ντο δί’ μας ζωήν και ανάσμαν ... Τα νερά ντο τρέχ’νε κρύσταλλα... (Ακούγεται βοή χει­μάρρου). Τα πουλία ντο κελαηδούν ... αγαπώ και ζελεύω ... Ζελεύω ντο ζευγαρών’νε σου ήλονος αφκά το φως και σον ουρανόν τ’ ημέρας... Ε!...Άμαν, εγώ ασ’ σο πολλά την στράταν κι ασ’ σου Μαύρου το λάισμαν ενεγκάστα και ίδρωσα και ντ’ άγνα... δρόσιγμαν και απονέγκασμαν θέλω ... και αχά το τσουροπόταμον, τη βροχής η γέννα και τ’ ουρανού παιδίν ... Χαιρετώ σε, Τσουροπόταμε, ..., ευλοημένον ας είσαι ... Ο κύρη σ’, ο Ουρανόν, και η μάνα σ’ η Βροχή, να τρώγ’νε τη χαρά σ’...  Χαιρετώ σε, Τσουροπόταμε, και ζελεύω σε. Ζελεύω ντο τρέ(χ)εις  και τραγωδείς ανέμελος. Κωνωπίεσαι απάν’ ση γης την ράχαν ... Αγκαλάσκεσαι τα λιμάρα και τα ποταμολατίσα, δροσί’εις τα ρίζας ντο διψούν και φιλείς τα χλωρασέας ντο κλίσκουνταν το πρόσωπο'- ατού-- να ελέπ’νε απέσ’- ι-σ’. Εσύ χαρεντερί’εις τα κορτσόπα όνταν ελέπ’νε απέσ’- ι-σ’ την εμορφάδα τουν. ισμένο τσουροπόταμον, να είχα τη χάρη σ’! Αχ! Άμαν να στέκω άλλο ’κ’ είμαι, έρχουμαι εμέναν να δροσί’εις και ας είναι τα νερά σ’ θολά. Εσέν ’κι κατηγορώ.

(Προχωρεί, στέκει στην άκρη του χείμαρρου).

-’Κι πιστεύω να είσαι ας εκείνα τα ποτάμα ντο φυλάτ’νε δράκους ντο τρώγ’ νε τα κορίτσα και τα παλικάρα. Εγώ, ας λέγω σε, ’κ’ είμαι ο Μονόγιαννες. ’Κ’ είμαι άμον τον Μονόγιαννεν να κρούω και παίρω με τοι δράκους. A πασά μ’, μη λες φοούμαι. Εγώ έρθα αδά ν’ απονεγκάσκουμαι και δροσίσκουμαι. Και Γιάννε πα ’κι λέγ’νε με. Έταιρον, Έταιρον έν’ τ’ όνεμα μ’. Και τ’ εμά άλλα είναι τα μουράτα. Ε! και να έξερες και τ’ εμόν την καμονήν! Τσακλάρα ομμάτα ονειρεύκουμαι νύχταν και ημέραν και τη καρδίας-ι-μ’ τον σύντροφον να απαντώ θέλω, και να τραγωδώ ας σην ψή μ’ βαθέα. Ναι, ναι, με τοι δράκους δουλείαν ΄κ΄ έχω. Ε!, εσύ πα με το να είσαι τσουροπότα­μον και δράκους και μαϊσσάδες αν ’κι φυλάττ’ς, μιγκίν ’κ’ έν’, κά-ποιος νυφίτσα λούσκεται σα θολά τα νερά σ’.

(Λύνει τη ζώνη για να μπει στο νερό. Από μακριά ακούγεται τραγούδι. Είναι η Λυγερή, κοριτσόπουλο, ρω- μάνα. Ο Έταιρον ακούει, ενθουσιάζεται. Σκέφτεται λίγο και κρύβεται πίσω από θάμνο).

—         Αχά η νυφίτσα, Τσουροπόταμε!

(Το τραγούδι ακούγεται καθαρά, καθώς πλησιάζει η Λυγερή).

—      Εγώ είμαι η Λυγερή — ρωμάνα ξακουστέσσα, εχάσα το μικρόν τ’ αρνί μ’ — κι επέμ’να μαναχέσσα. Εγώ είμαι η Λυγερή — ρωμάνα σα παρχάρα εχάσα το μικρόν τ’ αρνί μ’ — ευκαιρώθεν η εγκάλα μ’. Ραχία, ραχοκέφαλα — κι εσείν’ πεγαδομάτα για φέρτεν το μικρόν τ’ αρνί μ’ — για δείξ’τε με την στράταν.

Τ’ αρνόπο μ’ έτον λαλασάρ’ — και τη συρί’ μ’ το έναν, ν’ ευρήκα το ’κ’ επόρεσα — ν’ αϊλί και βάι εμέναν.

(Η Λυγερή, την τελευταία στροφή, την τραγουδάει μέσα στη σκηνή. Ξαφνιάζεται μπροστά στον χείμαρρο).

Λυγερή: Όϊ, ν’ αϊλί εμέν ... ατώρα; Χα θάμαν ... Τον πουρνόν εδέβα ’το και τη ζουπούνα μ’ καλά άν’ ’κ’ έσυ­ρα. .. Με τ’ έναν βροχήν το νερόν ντοπ εκατήβασεν!

(Δοκιμάζει να μπει, να περάσει, οπισθοχωρεί. Ο Έταιρον, κρυμμένος, κοιτάζει)

-Την άνοιξην ξερόν κι ατώρα... Ατώρα θα ευτάς με και βλαστ ..ήμαρτα, Θεέ μ’, θα κολατίουμαι κέλα...

Έταιρον (βγαίνει λίγο από την κρυψώνα του). Ε, κόρη Λυγερή, εσύ να κολατίεσαι ’κ’ είσαι ... άλλ’ ας έχ’νε τον φόβον. Και κανείς απάν’-ι-σ’ ’κι σύρ’ αμαρτίαν ... αλλ’ ποιος εποίκανε σε, εκείν’ έχ’νε την αμαρτίαν...

Λυγερή: (ξαφνιάζεται) Ούχι, Θεέ μ’, εχπαράγα ... Παναΐα μ’. Ντο έν; Ποιος έν’; Χριστέ μ’ ... Μάνα, η καρδία μ’...

Απόσπασμα από την μονόπρακτη ηθογραφία του Δημήτρη Παρασκευόπουλου