Διοικητική διαίρεση Νομού Τραπεζούντας

Ο Πόντος συγκροτείται από το Βιλαέτι Τραπεζούντας και τα Σαντζάκια Σεμπίν Καραχισάρ και Αμάσειας του Βιλαετιού Σεβάστειας και το βόρειο και μεγαλύτερο μέρος του Σαντζακιού Τοκάτης, που αποτελείται από τους Καζάδες (μικρότερες από το Σαντζάκι διοικητικές μονάδες) της Έρμπαα, της Νεοκαισάρειας και της Τοκάτης και, τέλος, το Σαντζάκι της Σινώπης του Βιλαετιού Κασταμονής.

Το Βιλαέτι Τραπεζούντας βρίσκεται μεταξύ των μοιρών: 39,25-41,35 ΒΠ και 32,40-39 ΑΜ, με μήκος από Δ. προς Α. 434 χιλιόμετρα και πλάτος στο μεγαλύτερο μήκος του 50 χιλιόμετρα, ενώ το μέγιστο πλάτος (135 χιλιόμετρα) βρίσκεται μεταξύ των μοιρών 37 και 37,5.

 Όρια του Νομού: προς Α. συνορεύει με τη Ρωσία, προς ΝΑ. με το Ν. Ερζερούμ, από τον οποίο χωρίζεται με το όρος Παρυάδρη (Παλχάρ Nταγ), προς Ν.-ΝΔ. με το Ν. Σεβάστειας, από τον οποίο χωρίζεται με τα Ποντικά όρη, και προς Δ. με το Ν. Κασταμονής.

Α) Το Βιλαέτι Τραπεζούντας χωρίζεται σε 4 Διοικήσεις (Σαντζάκια), 22 υποδιοικήσεις (Καζάδες), 24 επαρχίες (Ναχιγιέδες),193 Κοινότητες (Καριέ), 52 δήμους και 2.903 συνολικά οικισμούς. Ο πίνακας που ακολουθεί περιέχει τις διοικήσεις - υποδιοικήσεις με τους αντίστοιχους αριθμούς επαρχιών, κοινοτήτων και οικισμών του Νομού Τραπεζούντας:

Διοικητική διαίρεση Νομού Τραπεζούντας

Διοικήσεις (Σαντζάκια) -	Επαρχίες	Κοινότητες	Δήμοι	Οικισμοί
Υποδ/σεις (Καζάδες)	(Ναχιγιέδες)	(Καριέ)
Τραπεζούντας
Τραπεζούντας	4	32	-	215
Σουρμένων	-	-	3	60
Πλατάνων	-	3	3	85
Κοράλων	-	1	3	53
ΒάκφιΚεμπίρ	-	-	3	46
Τρίπολης	-	4	3	89
Κερασούντας	3	14	2	140
Κοτυώρων	5	8	2	312
Όφη	-	-	3	94
Αμισού
Αμισός	1	10	-	203
Βαδισάνης	-	4	3	113
Οινόης	1	10	3	124
Θέρμης (Τέρμε)	-	2	3	157
Τσαρσαμπά	-	8	3	289
Πάφρας	1	13	3	214
Λαζιστάν
Ριζαίου	3	36	-	161
Αθήνας	1	-	3	111
Χόπας	2	-	3	51
Αργυρούπολης
Αργυρούπολης	2	48	-	106
Άρδασσας	1	-	3	120
Κελκίτ	-	-	3	92
Χαιρίαινα	-	-	3	74
ΣΥΝΟΛΟ 4 - 22	24	193	52	2.903

Β) Από το Βιλαέτι Σεβάστειας στον Πόντο περιλαμβάνονται τα παρακάτω 3 Σαντζάκια από Α. προς Δ.

1) Σεμπίν - Καραχισάρ (Νικόπολης), Ν. της Κερασούντας, με 5 Καζάδες

(υποδιοικήσεις): 

α) Νικόπολης, με έδρα την ομώνυμη πόλη στο κέντρο του Σαντζακιού, ΝΔ. της Τραπεζούντας και Δ. της Αργυρούπολης, πλην των άλλων και θρησκευτικό κέντρο των Ελλήνων της περιοχής ως έδρα του Μητροπολίτη Κολωνείας, με 6 κωμοπόλεις και 365 χωριά και οικισμούς, 

β) Χαμιντιέ, στο ΒΔ. άκρο της επαρχίας, Ν. της επαρχίας Ορντού (Κοτυώρων) του Ν. Τραπεζούντας, με έδρα την ομώνυμη κωμόπολη, με 10 κωμοπόλεις και 274 χωριά και οικισμούς, 

γ) του Γκιολέ - Χισάρ, ΝΑ. του Χαμιντιέ, με έδρα την ομώνυμη κωμόπολη, με 10 κωμοπόλεις και 161 χωριά και οικισμούς, 

δ) του Σου - Σεχρί στο ΝΑ. άκρο της επαρχίας, με έδρα την ομώνυμη κωμόπολη, 6 κωμοπόλεις και 170 χωριά και οικισμούς και ε) ο Καζάς Αλούτζερας στο Α. άκρο του Σαντζακιού, με 6 κωμοπόλεις και 130 χωριά. Σε όλη την επαρχία Νικόπολης υπάρχουν συνολικά 117 ελληνικά χωριά και οικισμοί.

2)   Ένα μέρος του Σαντζακιού της Τοκάτης (Ν. της Οινόης) με 2 πλήρεις Καζάδες α) της Έρμπαα ΒΔ. με την ομώνυμη κωμόπολη ως έδρα, με 7 κωμοπόλεις και 125 χωριά,

 β) της Νεοκαισάρειας (Niksar), Δ. της Έρμπαα, με έδρα την ομώνυμη κωμόπολη, με 9 κωμοπόλεις και 80 χωριά) και

γ) τον Καζά της Τοκάτης. Στο μέρος αυτό του Σαντζακιού της Τοκάτης υπάρχουν 92 ελληνικά χωριά.

3)  Το Σαντζάκι Αμάσειας με τους παρακάτω 6 Καζάδες από ΒΔ. προς ΝΑ. και με τις αντίστοιχες έδρες και αριθμό κωμοπόλεων και χωριών:

α) Αμάσειας, με έδρα την ομώνυμη ιστορική πόλη, με 12 κωμοπόλεις και 251 χωριά, β) Χατζήκιοϊ, ΝΔ. της Αμάσειας, με 6 κωμοπόλεις και 80 χωριά,

 γ) Λαντίκ (Λαοδικείας) ΒΑ. της Αμάσειας, με έδρα την ομώνυμη κωμόπολη, με 5 κωμοπόλεις και 195 χωριά,

δ) Μερζιφούντας, ΒΔ. της Αμάσειας, με έδρα την ομώνυμη πόλη, με 4 κωμοπόλεις και 165 χωριά,

ε) Κάβζας, Β. της Μερζιφούντας, με 4 κωμοπόλεις και 140 χωριά, και

στ) Βεζίρ Κιοπρού (στο ΒΔ. άκρο του Σαντζακιού, που συνορεύει με το Σαντζάκι Σινώπης, με 8 κωμοπόλεις και 135 χωριά. Στην επαρχία Αμάσειας υπάρχουν 153 χωριά ελληνικά. Δηλαδή στο μέρος του Βιλαετιού Σεβάστειας, που συμπεριλαμβάνεται στον Πόντο, υπάρχουν συνολικά 344 ελληνικά χωριά, πόλεις και κωμοπόλεις.

Γ) Τέλος, όπως προαναφέρθηκε, στον Πόντο συμπεριλαμβάνεται και το Σαντζάκι Σινώπης του Βιλαετιού Κασταμονής, στο δυτικό άκρο του Πόντου που αποτελείται από 3 Καζάδες: της Σινώπης, του Ιστεφάν (Στέφανα) στα δυτικά και του Μποϊαμπάτ στα νότια. Στην περιοχή αυτή υπάρχουν 25 χωριά ελληνικά.

 Αντώνης Παυλίδης

"ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1900-1914)

και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο"