Η κοινωνική και πολιτική ένταξη του νέου ανθρώπου

Το Κιλκίς πριν τον Β' Π.Π.

Στα πολιτικά μου «νιάτα», τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (1944, 1945 και μετά), με τη συντριβή του φασισμού και του ναζισμού, οι νικήτριες δυνάμεις, η Δύση, με την πολιτική δημοκρατία και ο «υπαρκτός» κακοφορμισμένος σοσιαλισμός, ο κομμουνισμός, με τη Σοβιετική Ένωση (με τον Στάλιν κυρίαρχο και νικητή) και τις λαϊκές δημοκρατίες, έθεταν πιεστικά ερωτήματα ιδεολογικής επιλογής στους ανθρώπους και ιδίως στα νιάτα.
Θεωρούσαμε, κατά κανόνα, αποφυγή της προσωπικής μας ευθύνης, πολιτικής, κοινωνικής, πνευματικής, το να αρνηθούμε την ένταξη στο ιδεολογικό και πολιτικό γίγνεσθαι, να παραμείνουμε, κατά τους αρχαίους Έλληνες «απράγμονες». Και ως νέοι, αφού ο νέος έχει αυξημένη κοινωνική ευαισθησία, ανάλογα με τις γνώσεις μας, τις κοινωνικές και πολιτικές, τα βιβλία που είχαμε διαβάσει και με το περιβάλλον μας, ιδίως το οικογενειακό — κοινωνικό, εντασσόμασταν πολιτικά. Η πολιτικοποίηση της νεολαίας ήταν έντονη, η επιρροή των αριστερών σκέψεων επικρατούσα, κυρίως στους νέους και τη διανόηση, ακόμη και διεθνώς. Πάντοτε βιαστικός, γρήγορος και αποφασιστικός, δεν άργησα κι εγώ να ενεργοποιηθώ και να οργανωθώ πολιτικά στο ΕΑΜ Νέων (τέλος 1942) και μετά στην ΕΠΟΝ (23 Φεβρουάριου 1943.

Το Κιλκίς πριν 70 περίπου χρόνια

Ο εθνικός ενθουσιασμός, λόγω της γερμανικής Κατοχής, ήταν ο ασφαλής καθοδηγητής μας. Τρέφαμε τα ταλαιπωρημένα, την εποχή εκείνη, νιάτα μας με όνειρα και ελπίδες πολιτικών και καθεστωτικών αλλαγών.
Αυτός, που μας μύησε στα πολιτικά την περίοδο της Κατοχής, εμένα, τον Βασίλη, τον Γιώργο (Σιότκο), τον Αμάραντο, τον Ηρακλή, ήταν ο Γιώτης Μουρατίδης, με το παρατσούκλι «Γκαρίκας», συμμαθητής μας, ένα δυο χρόνια μεγαλύτερος μας. Ήταν διαβασμένος, λογοτεχνικά, περισσότερο από εμάς, κουλτουριάρης. Είχε μεγαλύτερα αδέλφι, με προοδευτικές αντιλήψεις, τον Κώστα Μουρατίδη, μετέπειτα φίλο μου, φαρμακοποιό στη Θεσσαλονίκη, άνθρωπο καλλιεργημένο. Τότε, με πολύ ενδιαφέρον, διαβάζαμε τα αριστουργήματα της λογοτεχνίας, με αριστερό πρροσανατολισμό. Τον καλό και τον δίκαιο άνθρωπο.
Βοήθησαν στον πολιτικό μου προσανατολισμό και οι δημοκρατικές αντιλήψεις του πατέρα μου ήταν βενιζελικός, άνθρωπος έντιμος, δίκαιου, ήπιου χαρακτήρα, και οι ιδέες των συγγενών μου.
Μερικοί θείοι μου, όπως ο Φιλίκος (Θεοφύλακτος) Χρήστου Κοντοζής, αδελφός της μάνας μου, ο Γεώργιος Νεοκλή Λαμψίδης, εξάδελφος της μάνας μου, ως μικροί μαθητές γυμνασίου, της τρίτης ή τετάρτης τάξης, είχαν αποβληθεί ως «κομμουνιστές» από «όλα» τα γυμνάσια της Ελλάδας και είχαν εξοριστεί. Μετά μειώθηκε η ποινή τους από το υπουργείο Παιδείας σε αποβολή μόνον από το γυμνάσιο Κιλκίς.
Για πολλά χρόνια, ενήλικες, δυσκολεύτηκαν στην επαγγελματική τους ζωή, λόγω των κομμουνιστικών μαθητικών τους ιδεών. Ο Φιλίκος, μόνον αφού τραυματίστηκε στον εμφύλιο ως στρατιώτης, κατόρθωσε, ως ανάπηρος πολέμου, να διοριστεί υπάλληλος στο ΙΚΑ, και ο Γιώργος Λαμψίδης μετά από πολλούς αγώνες στη ζωή του, κατόρθωσε να αναδειχθεί ως δημοσιογράφος και συγγραφέας στην Αθήνα (στο Συγκρότημα Λαμπράκη).
Κατά την εποχή μετά από τον πόλεμο και τη συντριβή των καθεστώτων που πρέσβευαν ρατσιστικές ιδέες, του ναζιστικού Ντόιτσλαντ ούμπερ άλλες (Deutschland uber alles, δηλαδή Η Γερμανία πάνω από όλα) και του ιταλικού φασισμού, και την ψυχορραγούσα αποικιοκρατία, οι έννοιες «ρατσισμός», «ιμπεριαλισμός», «καπιταλισμός» ήταν, για εμάς τους νέους, αποκρουστικές.

Καθηγητές & μαθητές του γυμνασίου Κιλκίς το 1942

Με την «αίγλη» της νικήτριας Σοβιετικής Ένωσης, με τα πολλά εκατομμύρια νεκρούς στον πόλεμο ενάντια στον ναζισμό, η δημοκρατία, ο σοσιαλισμός, ο κομμουνισμός (ως ιδεολογία «Ο καθένας κατά τη δύναμή του, στον καθένα κατά τις ανάγκες του»), ήταν ο ακτινοβόλος ήλιος, ο ιδεολογικός συλλέκτης, ο κήρυκας των συνθημάτων της γαλλικής επανάστασης για ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη.
Στην πράξη, όμως, απέτυχε ως σύστημα ο κομμουνισμός στη Σοβιετική Ένωση και τις λαϊκές δημοκρατίες, λόγω της (σταλινικής) προσωπολατρίας.
Οι πιο τολμηροί πολιτικά, οι «προδευτικοί», όπως λέγαμε τότε (1941-1946) νέοι, ξεπερνούσαμε την υποκριτική πολιτική δημοκρατία της Δύσης (Βρετανία, Γαλλία, Ολλανδία ,  Βέλγιο κ.τ.λ.) που βαρύνονταν με την απάνθρωπη και εγκληματική, για αιώνες, συμπεριφορά στις αποικίες και την αμερικανική δημοκρατία των ΗΠΑ, με απαράδεκτες τις διακρίσεις στους μαύρους, την Κου Κλουξ Κλαν, τις αντισημιτικές συμπεριφορές και την έλλειψη κάθε κοινωνικής πρόνοιας.
Γιαυτό αγκαλιάζαμε τις επαναστατικές, αλλά, όπως αποδείχτηκε, εφιαλτικές στην πρακτική τους εφαρμογή, σοσιαλιστικές λύσεις της Σοβιετικής Ένωσης. Και δεν άργησε, ευτυχώς, έτσι που εφαρμόστηκε, ως πολιτικό σύστημα να σβήσει (ο κομμουνισμός) υπό το βάρος των εγκληματικών του πρακτικών. Πριν από τη δύση του, όμως, ο «εφαρμοσμένος» σοσιαλισμός αποδείχτηκε εγκληματικός και απάνθρωπος, αφού περιφρόνησε και κατάργησε πρωταρχικά ανθρώπινα δικαιώματα της ζωής και της ελευθερίας (με τις εκτελέσεις και τα γκουλάγκ κ.τ.λ.).
Οι άδικοι θάνατοι, οι χωρίς δίκη καταδίκες, ή εξορίες συγκλόνισαν την ελπίδα συθέμελα. Σπουδαίες, όμως, ήταν οι κατακτήσεις του κομμουνιστικού συστήματος στους τομείς της υγείας, της παιδείας, των όρων εργασίας, που δεν θα μπορέσει να τις εξαλείψει από την ιστορία το καπιταλιστικό ψεύδος.
Η προπολεμική και η μεταπολεμική διανόηση ήταν, κατά κανόνα, αριστερές, όπως αριστερές ήταν και μεγάλες φυσιογνωμίες του πνεύματος και της τέχνης και μαζί αντιπολεμικές και φιλειρηνικές.
Ο νέος, από τη φύση του, ήταν και είναι επαναστάτης. Αλίμονο αν ήταν συντηρητικός οι κοινωνίες θα παρέμεναν στάσιμες και γηρασμένες.
Αλλά εμείς απογοητευτήκαμε και στα παιδιά μας δεν κληρονομήσαμε ελπίδες.

  Κώστας Γ. Χορομίδης
Δικηγόρος - συγγραφέας.