Τσ' εγάπ'ς ο θεόν

Ο πρόλογος

Η καλομάνα η Κερεκή τελείωσε τη διήγησή της και με την άκρη του μαντηλιού της σκούπισε τα δάκρυά της. Κι εγώ, καθισμένη στην άκρη του κρεβατιού της, προσπαθούσα να καταγράψω στις λευκές σελίδες του τετραδίου μου τα λόγια της και τον πόνο της καρδιάς της.
-Κορίτσι μ’, ποδεδίζω σε, μου είπε, τη μεσελέν ντ’ έκ’σες ωρία γράφ’ς ατο. Πολλοί ζουν ακόμαν, κρυφόν έχ’μ ατο. Ας εμέν ’κι θέλω να εβγαίν’...
Έδωσα το λόγο μου και τον κράτησα. Πέρασαν από τότε τριάντα χρόνια. Η καλομάνα η Κερεκή δε ζει πια. Και οι παλιοί ένας ένας φεύγουν. Στις καταγραφές μου, όλα αυτά τα χρόνια, άκουσα πολλές ιστορίες τραγικές, όπως τραγική είναι και η ιστορία του Πόντου. Ιστορίες από την Κρώμνη, το Σταυρίν, τη Ματσούκα, τη Φισερά. Κάθε νέα ιστορία έδενε με την πρώτη, της καλομάνας της Κερεκής, κεντιόταν στον ίδιο καμβά και δεν μπορούσα πια να ξεχωρίσω την αρχική. Μα ο μύθος ολοκληρώθηκε και η ανάγκη να τον γράψω γινόταν πιο έντονη, έτσι όπως και οι μικρές σταγόνες στα σύννεφα ενώνονται, βαραίνουν και πέφτουν σα βροχή στη διψασμένη γη.
«Τσ’ εγάπ’ς ο Θεόν» είναι μια ιστορία αληθινή. Τα ονόματα μόνον έχουν αλλάξει. Και προσπάθησα μέσα στις σελίδες που ακολουθούν να ζωντανέψω εκείνον τον κόσμο, έναν κόσμο γεμάτο αξίες και ιδανικά, τον κόσμο που μας κληρονόμησαν οι πρόσφυγες της πρώτης γενιάς.
Καλομάνα Κερεκή, συχιύρεσέ με που δεν κράτησα το λόγο μου ως το τέλος. Αλλά έχουμε τόσο, μα τόσο ανάγκη στην εποχή μας από τις δικές σας αξίες και τα ιδανικά σας...

Το τρένον, άμον κουρσίμ’ έσκιζεν τον κάμπον τη Σαλονίκης. Ευλοημένον μέρος. Δεντρά, πομπάκια, λαζούδια, ρύζια και νερά ... Θεέ μ’ και Παναΐα μ’... ατόσα νερά! Να ευτάς παχτσέδες και να ποτίεις, ποτίεις, χορτάεις νερόν. Πασκείμ’ κι άμον το χωρίον εμουν, με το βέτρον θα σύρ’ς νερόν ας σην κουήν και ευτάς κεπία ... Έικιτι ... ετότες, σην ανταλλαγήν, όντες έρθαμε, εφοέθαμε τον ψύχουν. Όλια αούτα τα μέρια ετότες, τσόλια ψυχωμένα μέρια έσανε. Ποίος θ’ ενούνιζεν τα νερά και τα βερκιλία χωράφια. Ψηλασέας και ραχία και καλόν αέραν εράευαμε να γλιτώνουμε ας σον ψύχον. Τσόλια χρόνια να πάτεν και άλλο να μη κλώσκουσ’νε ...
Η γραία η Παλασίνα ερούξεν σο νούνιγμαν κι άλλο οξουκέσ’ ’κ’ ετέρεσεν. Εκάθουτον σο παράθυρον σιμά. Λεγνέσα, ντο λεγνέσα, στούδια και πετσίν. Βαρυκαματισμέντσα, ο πρόσωπος ατ’ς ρογωμένον χωράφ’, ας σα τέρτια, τα βάρσανα και τα χρόνια ντ’ εφορτώθεν σ’ ωμία ατ’ς. Σα ποδάρια τ’ς είχεν έναν καλάθ’, απαγκέσ’ με τ’ έναν άσπρον εμπάλ’ καπατεμένον και σην εγκάλιαν ατ’ς έναν ποχτσόπον. Σην Σαλονίκην ας σα χρόνια εκείνα τα τσούα τσ’ ανταλλαγής, καμίαν ’κ’ έρθεν. Τσόλ’ και βεριανέν να γίνεται το Καρά Πουρνού, πάντε έλεεν, όντες έγγευαν τη Σαλονίκην.
Ανέψά τ’ς η Πελαΐα επέγ’νεν σο Πανεπιστήμιον, καθηγήτρια, τρανέσσα δασκαλίτσα, έλεεν θα γίνεται.
-Καλομάνα, είπεν ατεν, έλα σην Σαλονίκην. Πάμε σον διατρόν για τ’ ομμάτια σ’. Ντο πουαλεύκεσαι; με τα πλεξίματα εστραβώθες...
Στην πλατέαν, σα δεντρόπα αφκακέσ’ έστεκαν οι φωτογράφοι, τιζεμέν’ κι εβγάλ’ναν φωτογραφίας.
-Θείο, Πάντσο, είπεν η Πελαγία. Παρακαλώ σεν, αφήνουμε αδακά το καλάθ’ ωριάεις ατο;
-Πολάι δουλείαν, πασκείμ’, ντο θα φορτούμ’ ατο; Ντο έχ’ απέσ’; Αργεύτεν, κάθουμαι και τρώα τα. Χόσ’ βούτορον και μιντζίν θα έχ’..., εμασχάρεψεν ο Πάντσον, κ’ επέρεν το καλάθ’ ας σα χέρα τη Πελαγίας.
-Πελαγία, είπεν η γραία, Δημήτρη έλεγαν τον σ’χωρεμένον τον πεθερό μ’, πάμε ,άφτω έναν κερίν σην εγκλησίαν.
-Πάμε, προκάνουμε τον διατρόν και επεκεί πάμε σον Αγιον Δημήτριον.
Άρ’ έφτασαν σην κλινικήν «Θεοφυλάκτου», εσέβαν απέσ’, εκάτσαν κι αναμέν’νε. Τερεί η Παλασίνα είνας έμορφος νυφίτσα κάθεται απέσ’ με τ’ άσπρα λώματα.
-Πελαγία, ερωτά την ανεψάν ατ’ς, ο διατρόν πού έν’;
-Εγώ είμαι, θεία, ο διατρόν.
-Καρή διατρός πα γίνεται; Άλλο ντο θα ελέπ’νε τ’ ομμάτια μ’; Νέπ’σσα τ’ αγούρ’ς πώς τσατσαλώντς ατ’ς;
Η Άννα Θοφυλάκτου έτονε διατρός, οφθαλμίατρος, του Θεοφύλακτονος θεγατέρα, ας σα τρανά τα οικογένειας τη Τραπεζούντας. Εγέλασεν.
-Θεία, οφθαλμίατρος είμαι, τ’ ομμάτια λαρώνω, κανάν ’κι τσατσαλώνω. Άμαν όντες είσαι διατρός, τιδέν ’κι νουνίεις, μαναχόν τον άρρωστον...

Βέρα Αντωνιάδου-Κεσίδου