Οι ιερείς κατά το πλείστον ήσαν απόφοιτοι σχολών στοιχειώδους εκπαιδεύσεως, με έντονο θρησκευτικό αίσθημα.
Η εκλογή των εγίνετο από τας διαφόρους κοινότητας, κατόπιν εγκρίσεως υπό του εκάστοτε Μητροπολίτου, της περιοχής εις την οποίαν υπήγετο η Σαντά· και τοιαύτη ήτο η Μητρόπολις Ροδοπόλεως με έδραν την Λιβερά, όπου και εγίνετο η τελετή της χειροτονίας.
Συνήθως υπηρέτουν εις τα χωριά από τα οποία κατήγοντο, και η υπηρεσία των ήτο μόνιμος και κατά κάποιον τρόπον ισόβιος. Υπηρέτουν άνευ επιμισθίου, και το μόνον έσοδον αυτών ήτο, ο περιφερόμενος δι’ αυτούς δίσκος κατά την κατά Κυριακήν λειτουργίαν και τα καλούμενα τυχερά.
Ως τυχερά ελέγοντο τα όσα προεραιτικώς τους εδίδοντο κατά μίαν βάπτισιν ή κατά ένα γάμο.
Υπήρχεν το έθιμον εις κάθε γάμον μετά το τέλος της στέψεως επί της προς τούτο τραπέζης, που ετοποθετείτο εις το μέσον της εκκλησίας, όπου ετοποθετείτο το ιερόν ευαγγέλιον, να τοποθετείται παραπλεύρως και είς δίσκος δια τον ιερέα, εντός του οποίου έρριπτον μερικά κέρματα οι προσερχόμενοι να ευχηθούν τους νεόνυμφους, και να ασπασθούνε το ιερόν ευαγγέλιον.
Δια κάθε κατά Κυριακήν λειτουργίαν παρεσκευάζετο προς τούτο αρτίδιον (κολοθόπον) από την κάθε οικοκυράν η οποία ετύγχανεν να ζυμώσει την παραμονήν της Κυριακής, το οποίον και τεμαχιζόμενον εμοιράζετο ως αντίδωρον εις τους εκκλησιαζόμενους.
Οι τυχόν μορφωμένοι ιερείς κατόπιν ειδικής συμφωνίας υπηρέτουν ως διδάσκαλοι εις τα χωριά Πιστοφάντων και Ισχανάντων όπου ο αριθμός των διδασκάλων ήτο ανά δύο.
Βέβαια η τοιαύτη υπηρεσία των ήτο δύσκολη ως εκ της αποστάσεως των χωρίων αυτών, ιδιαιτέρως κατά τους χειμερινούς μήνας, από το χωρίον της μονίμου κατοικίας των, όπου και εφημέρευον.
Εις την εκκλησίαν όπου εφημέρευον οι ιερείς εξετέλουν και χρέη κανδηλαναπτών, εκτός αν κανείς εκ του χωρίου προσεφέρετο αμισθί να εκτελεί τα χρέη κανδηλανάπτου.
Η θεία μετάληψις όλων των κατοίκων κατά συνήθειαν εγένετο πάντοτε μετά το πέρας των μεγάλων νηστειών, ως των Χριστουγέννων, της Μεγάλης σαρακοστής, και σπανιώτερον της νηστείας του δεκαπενταύγουστου.
Σπανίως ενθυμούμαι να ετέθη εις αργίαν προθεσμίας κανένας ιερεύς υπό του Μητροπολίτου, δια τυχόν θρησκευτικόν ή μη, παράπτωμα οπότε τα θρησκευτικά καθήκοντα του χωρίου όπου εφημέρευε, ανετίθεντο υπό του Μητροπολίτου, μέχρι της λήξεως της επιβληθείσης αργίας εις άλλον ιερέα.
Εννοείται ότι αι γραμματικαί γνώσεις των περισσοτέρων ιερέων ήσαν πολύ περιορισμέναι.
'Αξιόν περιγραφής είναι και το συμβάν εις Ζουρνατσάντων, όπου μετά το πέρας της κατά Κυριακήν λειτουργίας, επλησίασεν τον ιερέαν εις από το εκκλησίασμα και τον ηρώτησεν.
Πάτερ ντό θα πη παίδας ευαγείς εν τη καμίνω, που έλεγες σήν λειτουργίαν; Και ο αγαθός κατά τα άλλα ιερεύς απήντησεν.
Ατόπα κεγρίξεσα το. Θα πη εφόρεσαν τα σεβαΐα (είδος υφάσματος ή κοσμήματος) και εκάτσαν κ’ εκαμίνωναν.
(Πάτερ τι θα πη παίδας ευαγείς εν τη καμίνω; που έλεγες σήμερον εις την εκκλησίαν) και ο ιερεύς απήντησεν (εφόρεσαν τα σεβαΐα και εκάθησαν και εκαμίνωναν).
Καμινώνω ελέγετο το άναμα της ίσκας από τον σπινθήρα που παρήγετο από την πρόσκρουσιν ενός μικρού μετάλλου επί ειδικής πέτρας (κατσκάρ) με το οποίον άναβαν το τσιγάρο τους οι καπνισταί.
Κάποτε ο ίδιος ο ιερεύς ηθέλησεν κατά μιαν Κυριακήν μετά την λειτουργίαν να κάμνη κήρυγμα εις τας γυναίκας, περί κοσμίας εμφανίσεώς των και είπεν από του άμβωνος.
Οσήμερον θα λέγω σε σας τις γυναίξ, να μην σπίγκνετε και δένετε σπιχτά τα σπαλέρια σουν, και σκανταλίζετε τ' αγούρτς.
Και εγώ ποπάς που είμαι οψέ κεκά ολίγον επέμνεν να σκανταλήγουμε.
(Σήμερον θα λέγω σε σας τας γυναίκας, να μην δένετε σφικτά τους στηθοδέσμους σας, και σκανδαλίζετε τους άνδρας, και εγώ παπάς που είμαι προ ημερών παρ’ ολίγον να σκανδα-λισθώ).
Τον τυχόν θανόντα ιερέα ενεταφίαζον καθιστόν επι ειδικής καρέκλας, και εις θολωτόν τάφον.
Δεν ήτο σπάνιον το γεγονός εις παρακειμένας Ελληνικάς περιοχάς ιερείς να ησχολούντο και με οικιακός απασχολήσεις. Το τοιούτον εις Σαντά ήτο σπανιώτατον, και ενθυμούμαι κάποτε παιδί όταν αντίκρυσα ιερέα μιας Κοινότητας της Σαντάς να οδηγή αγελάδαν προς βοσκήν, πόση έκπληξιν με προεκάλεσεν.
Επίσης ουδέποτε εθεάτο ιερεύς να κυκλοφορή χωρίς ράσον και καλιμαύχι ούτε εις την αυλήν της οικίας του, αν και τα ράσα τους ως εκ της πενίας των ήσαν εφθαρμένα και πολλάκις εμβαλωμένα.
Ανδρέας Σπυράντης
Γιατρος
Σ.Σ. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω".
Η εκλογή των εγίνετο από τας διαφόρους κοινότητας, κατόπιν εγκρίσεως υπό του εκάστοτε Μητροπολίτου, της περιοχής εις την οποίαν υπήγετο η Σαντά· και τοιαύτη ήτο η Μητρόπολις Ροδοπόλεως με έδραν την Λιβερά, όπου και εγίνετο η τελετή της χειροτονίας.
Συνήθως υπηρέτουν εις τα χωριά από τα οποία κατήγοντο, και η υπηρεσία των ήτο μόνιμος και κατά κάποιον τρόπον ισόβιος. Υπηρέτουν άνευ επιμισθίου, και το μόνον έσοδον αυτών ήτο, ο περιφερόμενος δι’ αυτούς δίσκος κατά την κατά Κυριακήν λειτουργίαν και τα καλούμενα τυχερά.
Ως τυχερά ελέγοντο τα όσα προεραιτικώς τους εδίδοντο κατά μίαν βάπτισιν ή κατά ένα γάμο.
Υπήρχεν το έθιμον εις κάθε γάμον μετά το τέλος της στέψεως επί της προς τούτο τραπέζης, που ετοποθετείτο εις το μέσον της εκκλησίας, όπου ετοποθετείτο το ιερόν ευαγγέλιον, να τοποθετείται παραπλεύρως και είς δίσκος δια τον ιερέα, εντός του οποίου έρριπτον μερικά κέρματα οι προσερχόμενοι να ευχηθούν τους νεόνυμφους, και να ασπασθούνε το ιερόν ευαγγέλιον.
Δια κάθε κατά Κυριακήν λειτουργίαν παρεσκευάζετο προς τούτο αρτίδιον (κολοθόπον) από την κάθε οικοκυράν η οποία ετύγχανεν να ζυμώσει την παραμονήν της Κυριακής, το οποίον και τεμαχιζόμενον εμοιράζετο ως αντίδωρον εις τους εκκλησιαζόμενους.
Οι τυχόν μορφωμένοι ιερείς κατόπιν ειδικής συμφωνίας υπηρέτουν ως διδάσκαλοι εις τα χωριά Πιστοφάντων και Ισχανάντων όπου ο αριθμός των διδασκάλων ήτο ανά δύο.
Βέβαια η τοιαύτη υπηρεσία των ήτο δύσκολη ως εκ της αποστάσεως των χωρίων αυτών, ιδιαιτέρως κατά τους χειμερινούς μήνας, από το χωρίον της μονίμου κατοικίας των, όπου και εφημέρευον.
Εις την εκκλησίαν όπου εφημέρευον οι ιερείς εξετέλουν και χρέη κανδηλαναπτών, εκτός αν κανείς εκ του χωρίου προσεφέρετο αμισθί να εκτελεί τα χρέη κανδηλανάπτου.
Η θεία μετάληψις όλων των κατοίκων κατά συνήθειαν εγένετο πάντοτε μετά το πέρας των μεγάλων νηστειών, ως των Χριστουγέννων, της Μεγάλης σαρακοστής, και σπανιώτερον της νηστείας του δεκαπενταύγουστου.
Σπανίως ενθυμούμαι να ετέθη εις αργίαν προθεσμίας κανένας ιερεύς υπό του Μητροπολίτου, δια τυχόν θρησκευτικόν ή μη, παράπτωμα οπότε τα θρησκευτικά καθήκοντα του χωρίου όπου εφημέρευε, ανετίθεντο υπό του Μητροπολίτου, μέχρι της λήξεως της επιβληθείσης αργίας εις άλλον ιερέα.
Εννοείται ότι αι γραμματικαί γνώσεις των περισσοτέρων ιερέων ήσαν πολύ περιορισμέναι.
'Αξιόν περιγραφής είναι και το συμβάν εις Ζουρνατσάντων, όπου μετά το πέρας της κατά Κυριακήν λειτουργίας, επλησίασεν τον ιερέαν εις από το εκκλησίασμα και τον ηρώτησεν.
Πάτερ ντό θα πη παίδας ευαγείς εν τη καμίνω, που έλεγες σήν λειτουργίαν; Και ο αγαθός κατά τα άλλα ιερεύς απήντησεν.
Ατόπα κεγρίξεσα το. Θα πη εφόρεσαν τα σεβαΐα (είδος υφάσματος ή κοσμήματος) και εκάτσαν κ’ εκαμίνωναν.
(Πάτερ τι θα πη παίδας ευαγείς εν τη καμίνω; που έλεγες σήμερον εις την εκκλησίαν) και ο ιερεύς απήντησεν (εφόρεσαν τα σεβαΐα και εκάθησαν και εκαμίνωναν).
Καμινώνω ελέγετο το άναμα της ίσκας από τον σπινθήρα που παρήγετο από την πρόσκρουσιν ενός μικρού μετάλλου επί ειδικής πέτρας (κατσκάρ) με το οποίον άναβαν το τσιγάρο τους οι καπνισταί.
Κάποτε ο ίδιος ο ιερεύς ηθέλησεν κατά μιαν Κυριακήν μετά την λειτουργίαν να κάμνη κήρυγμα εις τας γυναίκας, περί κοσμίας εμφανίσεώς των και είπεν από του άμβωνος.
Οσήμερον θα λέγω σε σας τις γυναίξ, να μην σπίγκνετε και δένετε σπιχτά τα σπαλέρια σουν, και σκανταλίζετε τ' αγούρτς.
Και εγώ ποπάς που είμαι οψέ κεκά ολίγον επέμνεν να σκανταλήγουμε.
(Σήμερον θα λέγω σε σας τας γυναίκας, να μην δένετε σφικτά τους στηθοδέσμους σας, και σκανδαλίζετε τους άνδρας, και εγώ παπάς που είμαι προ ημερών παρ’ ολίγον να σκανδα-λισθώ).
Τον τυχόν θανόντα ιερέα ενεταφίαζον καθιστόν επι ειδικής καρέκλας, και εις θολωτόν τάφον.
Δεν ήτο σπάνιον το γεγονός εις παρακειμένας Ελληνικάς περιοχάς ιερείς να ησχολούντο και με οικιακός απασχολήσεις. Το τοιούτον εις Σαντά ήτο σπανιώτατον, και ενθυμούμαι κάποτε παιδί όταν αντίκρυσα ιερέα μιας Κοινότητας της Σαντάς να οδηγή αγελάδαν προς βοσκήν, πόση έκπληξιν με προεκάλεσεν.
Επίσης ουδέποτε εθεάτο ιερεύς να κυκλοφορή χωρίς ράσον και καλιμαύχι ούτε εις την αυλήν της οικίας του, αν και τα ράσα τους ως εκ της πενίας των ήσαν εφθαρμένα και πολλάκις εμβαλωμένα.
Ανδρέας Σπυράντης
Γιατρος
Σ.Σ. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου