Το χάτι χουμαγιούν όριζε στο άρθρο 8: Επειδή πάσαι αι θρησκείαι θα εξασκώνται ελευθέρως εν τοις κράτεσί μου, ουδείς υπήκοος της αυτοκρατορίας μου θα στενοχωρηθή εν τη εξασκήσει της θρησκείας ήν πρεσβεύει, κατ’ ουδένα δε τρόπον θα ενοχληθή ένεκα τούτου.
Οι θρησκευτικές ελευθερίες, που όριζε το σουλτανικό διάταγμα, συνεπάγονταν και αρκετές ατομικές ελευθερίες, καθώς και πολιτικές, μέσα στις οποίες ήταν και η ίδρυση συλλόγων, σωματείων, καθώς και η έκδοση εντύπων.
Μετά την ίδρυση του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως, το 1861, οι Έλληνες της οθωμανικής αυτοκρατορίας άρχισαν να ιδρύουν συλλόγους, σωματεία, ενώσεις, αποβλέποντας στην πνευματική τους καλλιέργεια και την εξύψωση του εθνικού τους φρονήματος.
Ο Στέφανος Κουμανούδης σημειώνει ότι συλλογομανία είχε κυριεύσει τους Έλληνας τας τελευταίας δεκαετηρίδας μετά την του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου της Κωνσταντινουπόλεως σύστασιν. Σε σχετική μελέτη της, η Τατιάνα Σταύρου ονομάζει τον σύλλογο αυτόν :"Το Υπουργείον Παιδείας του αλύτρωτου ελληνισμού (Αθήνα, 1967)".
Στις 26-12-1871, στην τελευταία συνεδρίαση του Δ. Σ. του Συλλόγου των Φιλομαθών Τραπεζούντος «Ξενοφών», εκλέχθηκε το προεδρείο του για τη νέα (2η) περίοδο. Πρόεδρος επανεκλέχθηκε ο Γεώργιος Ευθυβούλης, αντιπρόεδρος ο Θεόδωρος Χατζηευθυμίου Γραμματικόπουλος (εκδότης το 1880 του περιοδικού «Εύξεινος Πόντος» και του επίσης περιοδικού, το 1884, «Αστήρ του Πόντου», γενικός γραμματέας ο Χριστόφορος Μακρίδης, ειδικός γραμματέας - επιμελητής της βιβλιοθήκης του συλλόγου και διευθυντής του αναγνωστήριου ο Στυλιανός Περσείδης και ταμίας ο Ιωάννης Σωκράτης. Για την εκλογή ψήφισαν 13 διοικητικοί σύμβουλοι.
Σύμφωνα με τη λογοδοσία του δ. σ. του Συλλόγου των Φιλομαθών Τραπεζούντος «Ξενοφών», που διάβασε ο Θεόδωρος Χατζηευθ. Γραμματικόπουλος στις 12-3-1872, το 1871, μεταξύ των άλλων εξόδων, ο σύλλογος δαπάνησε και 940,50 γρόσια εις περιοδικά και εφημερίδας.
Από τον απολογισμό, που έκανε στις 2-1-1873, στην Κερασούντα, για τη Μετοχική Τράπεζα «Πόντος», ο διευθυντής της Δημήτριος Κ. Κωνσταντινίδης (Είναι το 5ο έτος λειτουργίας της), συμπεραίνεται ότι τυχόν ελληνικό έντυπο, που εκδιδόταν το έτος εκείνο στον Πόντο δεν κυκλοφορούσε σε άλλες περιοχές ή και ότι δεν εκδιδόταν κανένα έντυπο στον Πόντο, αφού υπήρχε η ανάγκη να τοιχοκολληθούν ανακοινώσεις, χωρίς να γίνεται λόγος για κάποιο, έστω, έντυπο.
Ανέφερε, συγκεκριμένα, ο Δ. Κ. Κωνσταντινίδης στο σημείο της λογοδοσίας του για δημοσίευση των αριθμών που κέρδισαν στο λαχείο της τράπεζας: «Οι δε κερδίσαντες αριθμοί θέλουσι εγγραφή άμα τη απαγγελία εις τας διαφόρους στήλας της αιθούσης ταύτης και εν τη αγορά, προς δε δημοσιευθή και δια των εν Κωνσταντινουπόλει φιλομούσων και πάνυ προθύμως διατιθεισών τας στήλας των υπέρ των καλών εφημερίδων «Νεολόγου» και «Κωνσταντινουπόλεως» και του περιοδικού «Μέντορος», ίνα οι εν τω εξωτερικώ μετασχόντες εφοδιάσωσι τους αριθμούς των προς τους εφόρους. ..
Αυτή υπήρξε η αρχή. Στη συνέχεια, το ενδιαφέρον των Ποντίων για τα έντυπα πήρε διαστάσεις, με αποτέλεσμα, στις αρχές του 20ού αιώνα να κυκλοφορούν εφημερίδες και περιοδικά σχεδόν σε όλες τις μεγάλες πόλεις του Πόντου.
Πολύ μεγαλύτερο ήταν το ενδιαφέρον των Ποντίων για τα έντυπα αμέσως μετά την αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών. Ήδη, το 1923 κυκλοφόρησαν οι πρώτες εφημερίδες των Ποντίων (πρώτη με τίτλο «Πόντος») και το 1928 εκδόθηκε από τη νεοσυσταθείσα τότε (1927) Επιτροπή Ποντιακών Μελετών το ετήσιο περιοδικό σύγγραμμα «Αρχείον Πόντου», το οποίο συνεχίζει την έκδοσή του και την πολύτιμη προσφορά του στην ιστορία και τον πολιτισμό του Ποντιακού Ελληνισμού.
Βέβαια η έκρηξη στην έκδοση εντύπων των Ποντίων ήρθε μετά το 1950, τότε που εκδόθηκε το μηνιαίο περιοδικό «Ποντιακή Εστία». Σήμερα, τα περισσότερα έντυπα των Ποντίων βγαίνουν από ερασιτέχνες, γιαυτό και παρουσιάζουν πάμπολλες ελλείψεις. Εξαίρεση αποτελούν, οι εφημερίδες «Εύξεινος Πόντος» (θέλουμε δεν θέλουμε, θα πρέπει να το παραδεχτούμε ότι πρόκειται για τη σοβαρότερη επαγγελματική προσπάθεια στον χώρο των ποντιακών εφημερίδων), «Οφίτικα Νέα» των Ποντίων Νέας Τραπεζούντας Πιερίας, «Αργοναύτης» της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας, «Ποντιακή Φωνή» των Ποντίων Άνω Λιοσίων Αττικής, «Ρωμανία» της Ένωσης Ποντίων Πιερίας τα περιοδικά «Ποντιακή Εστία», «Ποντιακό Βήμα» Κοζάνης και «Ποντιακή Λύρα» Χαϊδαρίου (από την οποία, όμως, λείπουν κείμενα για την ιστορία και τον πολιτισμό των Ποντίων).
Μερικές από αυτές τις εφημερίδες και τα περιοδικά σταμάτησαν την έκδοσή τους από τη δεκαετία του 1990 και μετά.
Πάνος Καϊσίδης
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου