Η αείμνηστη Πόντια δασκάλα Ελένη Ιορδανίδου (1904-1991), που με την ανταλλαγή των πληθυσμών ή σωστότερα με τον βίαιο ξεριζωμό τους, ξεριζώθηκε, και αυτή το 1924 από την ιδιαίτερη πατρίδα της, την πόλη Άκ- Νταγ - Μαντέν, ανατολικά από την Άγκυρα, και εγκαταστάθηκε μαζί με τους δικούς της στην Κιβωτό Γρεβενών και κατόπιν στην πόλη Γρεβενά.
Θυμόταν πάντα με συγκίνηση, όσο ζούσε, τα όμορφα εκείνα χρόνια της χαρούμενης και ξένοιαστης νιότης, όταν σπούδαζε με υποτροφία δασκάλα στα ονομαστά εκπαιδευτήρια του Ζιντζίντερε (Φλαβιανών) έξω από την Καισάρεια της Καππαδοκίας, τα ξακουστά σε όλον τον μικρασιατικό ελληνισμό.
Η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη, η Ακαδημία Αϊβαλιού (Κυδωνιών), η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης, το ξακουστό Φροντιστήριο της Τραπεζούντας στον Πόντο και τα ξακουστά Εκπαιδευτήρια του Ζιντζίντερε της Καισάρειας ήταν τα σπουδαιότερα εκπαιδευτήρια του υπόδουλου ελληνισμού της Μ. Ασίας και της Θράκης.
Δε θα μιλήσουμε εδώ για τα άλλα ελληνικά σχολεία της γυμνασιακής και ημιγυμνασιακής βαθμίδας, που λειτουργούσαν στη Μ. Ασία και τη Θράκη. Εκείνο, όμως, που αξίζει να τονιστεί εδώ είναι ότι από κανέναν οικισμό , ακόμη και τον πιο μικρό, σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνισμό (μικρασιατικό,Θρακικό και ελλαδικό) τουλάχιστον κατά τον 19ο αιώνα ως το 1922, σπάνια έλειπε το τριτάξιο δημοτικό σχολείο.
Ας σημειωθεί ακόμη πως, ώσπου να δημιουργηθεί ελεύθερο ελληνικό κράτος στη σημερινή Ελλάδα και ελληνικό πανεπιστήμιο στην Αθήνα, ώστε να αποδίδει καρπούς και να στέλνει σε μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικούς στην Ανατολή, η παιδεία, το χρήμα και ο πολιτισμός, όπως και στη βυζαντινή εποχή, ακτινοβολούσαν από τα μεγάλα ελληνικά κέντρα τη Μ. Ασίας, όπως τονίζει ο ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας Κωνσταντίνος Δημαράς.
Ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις του 1839 (χάτι σερίφ) και του 1856 (χάτι χουμαγιούν) ο ελληνισμός της Μ. Ασίας σημείωσε μεγάλη πρόοδο. Το εμπόριο της, ιδιαίτερα το εσωτερικό, αλλά αρκετά και το εμπόριο με το εξωτερικό βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων.
Επίσης και η βιομηχανία της αντιπροσωπευόταν κυρίως από τους Έλληνες. Στη Μ. Ασία αναδημιουργήθηκε μία νέα Ελλάδα, μεγαλύτερη και όχι λιγότερο αναπτυγμένη από την ελεύθερη. Η πρόοδος αυτή των Ελλήνων είχε κινήσει τη ζηλοφθονία των Τούρκων και την αντιζηλία των Λεβαντίνων της Ανατολής (Δυτικοευρωπαίων της Ανατολής).
Με λίγα λόγια στον οικονομικό τομέα, στη Μ. Ασία, κυριαρχούσαν οι Έλληνες πριν από τον ξεριζωμό τους από αυτήν το 1923. Χωρίς την εμπορική και οικονομική ευρωστία του εξωτερικού
ελληνισμού και ιδιαίτερα της Μ. Ασίας κατά το 19ο αιώνα, το τότε ελεύθερο ελληνικό κράτος, που έφτανε ως τη Μελούνα (κορυφογραμμή και πέρασμα στον Κάτω Όλυμπο), θα ήταν καταδικασμένο σε μαρασμό και δυστυχία. Ακόμη και η παραγωγή της Ελλάδας μεταφερόταν και πουλιόταν στους Έλληνες της Μ. Ασίας. .
Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στη μακαρίτισσα την κυρα Ελένη, τη δασκάλα μας, για να μας διηγηθεί τις αναμνήσεις της από τη ζωή της, ως σπουδάστριας, στο Διδασκαλείο του Ζιντζίντερε κατά την περίοδο 1917 — 1920.
«Γεννήθηκα το 1904 από γονείς Αργυρουπολίτες (από την Αργυρούπολη του Πόντου) στην πόλη του Άκνταγ Μαντέν, όπου και τελείωσα το δημοτικό σχολείο. Θυμάμαι ότι μια δασκάλα μας είχε σπουδάσει στα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια των Επιβατών της Ανατολικής Θράκης, μια άλλη στο Ζάππειο της Κωνσταντινούπολης, μια τρίτη στο Διδασκαλείο του Ζιντζίντερε της Καισάρειας και οι δάσκαλοί μας στην Ιερατική Σχολή (επιπέδου λυκείου) του Ζιντζίντερε. Στην τελευταία τάξη του δημοτικού διδασκόμασταν αρχαία ελληνικά του Ξενοφώντα, γαλλικά και τουρκικά.
Το 1917, με έστειλαν οι γονείς μου από το Άκνταγ Μαντέν στο Ζιντζίντερε, για να σπουδάσω δασκάλα με υποτροφία. Στη μικρή αυτή πόλη, δύο ώρες με άμαξα ψηλά στο όρος Αργαίος, στην ψηλή κορυφή του οποίου και το καλοκαίρι υπάρχουν χιόνια, σπουδαίο θέρετρο και σήμερα της Καισάρειας με μαθητικές κατασκηνώσεις, βρίσκονταν τότε τα ονομαστά Εκπαιδευτήρια των Ελλήνων της Καππαδοκίας και γενικά της Ανατολικής Μ. Ασίας. Εκεί βρισκόταν και το μοναστήρι του Τίμιου Ιωάννη του Προδρόμου.
Μέσα στον περίβολο του μοναστηριού αυτού υπήρχε και η μητρόπολη της Καισάρειας, όπου διέμενε ο μητροπολίτης της. Το μοναστήρι αυτό ήταν ξακουστό σε όλη τη Μ. Ασία, διέθετε μεγάλη περιουσία και είχε κτήματα ακόμη και στον Πόντο.»
Μέσα στον περίβολό του λειτουργούσε από το 1882 —1883 η Ρόδοκανάκεια οχτατάξια ιερατική σχολή (επιπέδου σημερινού λυκείου) από τη δωρεά των 5.000 γαλλικών φράγκων του Χιώτη Θεοδώρου Ροδοκανάκη.
Αυτή, το 1905, μεταστέγαστηκε σε μεγαλοπρεπές τριώροφο καινούργιο διδακτήριο, που χτίστηκε με έξοδα του Καισαρειώτη Συμεών Σινιόσογλου και άλλων πλούσιων Καισαρειωτών. Η σχολή αυτή, που πρωτολειτούργησε ήδη από τα 1804, όχι ως γυμνάσιο, ιδρύθηκε το 1804 από τον ιερομόναχο Γερμανό, από τη σημερινή Αλεξανδρέττα της Τουρκίας. (Iskederun).
Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι ολόκληρο το συγκρότημα των εκπαιδευτηρίων του Ζιντζίντερε ιδρύθηκε αργότερα από τον μητροπολίτη Καισαρείας Ιωάννη Αναστασιάδη από το Ιντσέσου της Καππαδοκίας.
Αυτός, ύστερα από μετεκπαιδεύσεις στο Στρασβούργο της Γαλλίας, στη Χαϊδελβέργη, το Ανόβερο και τη Γοτίγγη της Γερμανίας διορίστηκε το 1867 καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Χάλκης της Κωνσταντινούπολης και το 1878 εκλέχτηκε μητροπολίτης Καισάρειας.
Με ενέργειές του ιδρύθηκε στο Ζιντζίντερε και εξατάξιο γυμνάσιο Αρρένων στις 5 Δεκεμβρίου του 1882, στο οποίο ενσωματώθηκαν και τάξεις του σχολαρχείου, και έτσι έγινε οχτατάξιο. Αυτό, αν και ήταν γυμνάσιο, ονομάστηκε από τον προαναφερόμενο ιδρυτή του μητροπολίτη ιερατική σχολή και λειτούργησε ως και το σχολικό έτος 1917-18. Στο γυμνάσιο αυτό, που είχε γίνει ξακουστό, φοιτούσαν μαθητές ακόμη και από τη Χίο, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
 |
| Παρθεναγωγείο Κερασούντας |
Θυμόταν πάντα με συγκίνηση, όσο ζούσε, τα όμορφα εκείνα χρόνια της χαρούμενης και ξένοιαστης νιότης, όταν σπούδαζε με υποτροφία δασκάλα στα ονομαστά εκπαιδευτήρια του Ζιντζίντερε (Φλαβιανών) έξω από την Καισάρεια της Καππαδοκίας, τα ξακουστά σε όλον τον μικρασιατικό ελληνισμό.
Η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη, η Ακαδημία Αϊβαλιού (Κυδωνιών), η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης, το ξακουστό Φροντιστήριο της Τραπεζούντας στον Πόντο και τα ξακουστά Εκπαιδευτήρια του Ζιντζίντερε της Καισάρειας ήταν τα σπουδαιότερα εκπαιδευτήρια του υπόδουλου ελληνισμού της Μ. Ασίας και της Θράκης.
Δε θα μιλήσουμε εδώ για τα άλλα ελληνικά σχολεία της γυμνασιακής και ημιγυμνασιακής βαθμίδας, που λειτουργούσαν στη Μ. Ασία και τη Θράκη. Εκείνο, όμως, που αξίζει να τονιστεί εδώ είναι ότι από κανέναν οικισμό , ακόμη και τον πιο μικρό, σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνισμό (μικρασιατικό,Θρακικό και ελλαδικό) τουλάχιστον κατά τον 19ο αιώνα ως το 1922, σπάνια έλειπε το τριτάξιο δημοτικό σχολείο.
Ας σημειωθεί ακόμη πως, ώσπου να δημιουργηθεί ελεύθερο ελληνικό κράτος στη σημερινή Ελλάδα και ελληνικό πανεπιστήμιο στην Αθήνα, ώστε να αποδίδει καρπούς και να στέλνει σε μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικούς στην Ανατολή, η παιδεία, το χρήμα και ο πολιτισμός, όπως και στη βυζαντινή εποχή, ακτινοβολούσαν από τα μεγάλα ελληνικά κέντρα τη Μ. Ασίας, όπως τονίζει ο ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας Κωνσταντίνος Δημαράς.
Ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις του 1839 (χάτι σερίφ) και του 1856 (χάτι χουμαγιούν) ο ελληνισμός της Μ. Ασίας σημείωσε μεγάλη πρόοδο. Το εμπόριο της, ιδιαίτερα το εσωτερικό, αλλά αρκετά και το εμπόριο με το εξωτερικό βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων.
Επίσης και η βιομηχανία της αντιπροσωπευόταν κυρίως από τους Έλληνες. Στη Μ. Ασία αναδημιουργήθηκε μία νέα Ελλάδα, μεγαλύτερη και όχι λιγότερο αναπτυγμένη από την ελεύθερη. Η πρόοδος αυτή των Ελλήνων είχε κινήσει τη ζηλοφθονία των Τούρκων και την αντιζηλία των Λεβαντίνων της Ανατολής (Δυτικοευρωπαίων της Ανατολής).
Με λίγα λόγια στον οικονομικό τομέα, στη Μ. Ασία, κυριαρχούσαν οι Έλληνες πριν από τον ξεριζωμό τους από αυτήν το 1923. Χωρίς την εμπορική και οικονομική ευρωστία του εξωτερικού
ελληνισμού και ιδιαίτερα της Μ. Ασίας κατά το 19ο αιώνα, το τότε ελεύθερο ελληνικό κράτος, που έφτανε ως τη Μελούνα (κορυφογραμμή και πέρασμα στον Κάτω Όλυμπο), θα ήταν καταδικασμένο σε μαρασμό και δυστυχία. Ακόμη και η παραγωγή της Ελλάδας μεταφερόταν και πουλιόταν στους Έλληνες της Μ. Ασίας. .
Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στη μακαρίτισσα την κυρα Ελένη, τη δασκάλα μας, για να μας διηγηθεί τις αναμνήσεις της από τη ζωή της, ως σπουδάστριας, στο Διδασκαλείο του Ζιντζίντερε κατά την περίοδο 1917 — 1920.
«Γεννήθηκα το 1904 από γονείς Αργυρουπολίτες (από την Αργυρούπολη του Πόντου) στην πόλη του Άκνταγ Μαντέν, όπου και τελείωσα το δημοτικό σχολείο. Θυμάμαι ότι μια δασκάλα μας είχε σπουδάσει στα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια των Επιβατών της Ανατολικής Θράκης, μια άλλη στο Ζάππειο της Κωνσταντινούπολης, μια τρίτη στο Διδασκαλείο του Ζιντζίντερε της Καισάρειας και οι δάσκαλοί μας στην Ιερατική Σχολή (επιπέδου λυκείου) του Ζιντζίντερε. Στην τελευταία τάξη του δημοτικού διδασκόμασταν αρχαία ελληνικά του Ξενοφώντα, γαλλικά και τουρκικά.
Το 1917, με έστειλαν οι γονείς μου από το Άκνταγ Μαντέν στο Ζιντζίντερε, για να σπουδάσω δασκάλα με υποτροφία. Στη μικρή αυτή πόλη, δύο ώρες με άμαξα ψηλά στο όρος Αργαίος, στην ψηλή κορυφή του οποίου και το καλοκαίρι υπάρχουν χιόνια, σπουδαίο θέρετρο και σήμερα της Καισάρειας με μαθητικές κατασκηνώσεις, βρίσκονταν τότε τα ονομαστά Εκπαιδευτήρια των Ελλήνων της Καππαδοκίας και γενικά της Ανατολικής Μ. Ασίας. Εκεί βρισκόταν και το μοναστήρι του Τίμιου Ιωάννη του Προδρόμου.
Μέσα στον περίβολο του μοναστηριού αυτού υπήρχε και η μητρόπολη της Καισάρειας, όπου διέμενε ο μητροπολίτης της. Το μοναστήρι αυτό ήταν ξακουστό σε όλη τη Μ. Ασία, διέθετε μεγάλη περιουσία και είχε κτήματα ακόμη και στον Πόντο.»
Μέσα στον περίβολό του λειτουργούσε από το 1882 —1883 η Ρόδοκανάκεια οχτατάξια ιερατική σχολή (επιπέδου σημερινού λυκείου) από τη δωρεά των 5.000 γαλλικών φράγκων του Χιώτη Θεοδώρου Ροδοκανάκη.
Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι ολόκληρο το συγκρότημα των εκπαιδευτηρίων του Ζιντζίντερε ιδρύθηκε αργότερα από τον μητροπολίτη Καισαρείας Ιωάννη Αναστασιάδη από το Ιντσέσου της Καππαδοκίας.
Αυτός, ύστερα από μετεκπαιδεύσεις στο Στρασβούργο της Γαλλίας, στη Χαϊδελβέργη, το Ανόβερο και τη Γοτίγγη της Γερμανίας διορίστηκε το 1867 καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Χάλκης της Κωνσταντινούπολης και το 1878 εκλέχτηκε μητροπολίτης Καισάρειας.
Με ενέργειές του ιδρύθηκε στο Ζιντζίντερε και εξατάξιο γυμνάσιο Αρρένων στις 5 Δεκεμβρίου του 1882, στο οποίο ενσωματώθηκαν και τάξεις του σχολαρχείου, και έτσι έγινε οχτατάξιο. Αυτό, αν και ήταν γυμνάσιο, ονομάστηκε από τον προαναφερόμενο ιδρυτή του μητροπολίτη ιερατική σχολή και λειτούργησε ως και το σχολικό έτος 1917-18. Στο γυμνάσιο αυτό, που είχε γίνει ξακουστό, φοιτούσαν μαθητές ακόμη και από τη Χίο, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Στο νεόχτιστο αυτό διδακτήριο στεγάζονταν, από τον Οκτώβριο του 1911 και τριετές διδασκαλείο θηλέων, εξατάξιο παρθεναγωγείο (επιπέδου λυκείου), ιδρυμένο, ήδη, από το 1885, και νηπιαγωγείο. Στο ισόγειο του νεόκτιστου κτηρίου στεγαζόταν το νηπιαγωγείο, στον β' όροφο το διδασκαλείο και το παρθεναγωγείο και στον γ' υπήρχαν οι κοιτώνες των σπουδαστριών του διδασκαλείου και των μαθητριών του παρθεναγωγείου.
Σε χωριστά κτήρια λειτουργούσαν και ορφανοτροφείο αρρένων, ήδη από το 1891, και οικοτροφείο θηλέων, από το 1892. Οι μαθήτριες του παρθεναγωγείου προέρχονταν από την περιοχή της Καισάρειας και φοιτούσαν με πληρωμή.
Εδώ λειτουργούσε, ακόμη, και αμερικανικό κολέγιο. Τα κτήρια σώζονται ακόμη και σήμερα και χρησιμεύουν ως παιδικές κατασκηνώσεις της περιοχής της Καισάρειας, γιατί έχει πολύ δροσερό κλίμα το Ζιντζίντερε. Ας σημειωθεί ότι πιο ψηλά βρίσκονται οι υψηλές κορυφές του Αργαίου
(Ερτζιάζ ντάγ), που είναι χιονισμένες ακόμη και το καλοκαίρι.
Βασίλης Αναστασιάδης
Φιλόλογος-Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου