ΣΥΝΕΤΕΛΕΣΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΝΤΙΟΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ*

Ήτο μην Αύγουστος του 1821. Ο άγιος και εθνομάρτυς μητροπολίτης Χαλδίας και Χερροιάνων Σιλβέστρος ο Β! Λαζαρίδης ο εκ της Μεγ. Σίδης της επ. Χαλδίας ηγέρθη από πρωϊας και νιφθείς προσηυχήθη επί μιαν και πλέον ώραν υπέρ της κραταιώσεως της πίστεως και του γένους, του τότε σφαγιαζομένου, προπηλακισμένου, καταδιωκομένου, υβριζομένου, χάριν της πολιτικής αυτού ελευθερίας.

Από τινός χρόνου πολλαί διαδόσεις διεδίδοντο εν Τουρκία εις βάρος του δούλου και ελευθερίαν επεδίωκοντος ελληνισμού ότε ο Μωρέας (η Πελοππόνησος) επαναστάτησεν, ότι σφάζονται οι εν Ελλάδι Τούρκοι, ότι απειλείται εν Βυζαντίω η ζωή του Σουλτάνου, ότι η Ρωσσία υποκινεί το έργον των Ελλήνων, ότι εν ταις παριστρίοις χώρας οι Έλληνες μεγαλέμποροι διαβούλια ποιούσι υπέρ της επαναστάσεως και ότι επίκειται και ο αντίκτυπος εν Τουρκία δια της σφαγής των Χριστιανών επεβεβαίουν δε ταύτα και οι επισκεπτόμενοι τον Μητροπολίτην Τούρκοι αγάδες της Αργυρουπόλεως και πολλά πρωτάκουστα διέδιδον εις βάρος των Χριστιανών.

 Γ.Κανδηλάπτης με την γυναίκα του.

Ήλγει και επόνει η φύσει φιλάνθρωπος αυτού καρδία, αλλ’ ουδέν καλόν ηδύνατο να πράξη υπέρ του Γένους. Εκάθησεν επί του ανακλίντρου και ακουσίως παρεδόθη εις βαθείς συλλογισμούς. Εφοβήθη μήπως το μίσος των Τούρκων εξωτερικευθή και εν τη εσχάτη εκείνη γωνία της Μ. Ασίας εν τη επαρχία του και δάκρυα θερμά κατέρρευσαν επί των χειρών του και ψυχρός ιδρώς περιέλουσε το άγιον αυτού μέτωπον. Ηγωνία ανένηψεν, Είδε προ αυτού, κειμένην επί της τραπέζης επιστολήν και ανεμνήσθη, ότι ο εκ των Χουτουριωτών ιερομονάχων Παρθένιος ο εκ Γουζουλού της Κολωνίας, προ δύο ημερών φθάσας εν Κ)πόλεως εκόμισεν αυτήν και ευρών τον Ιεράρχην εν προσευχή άφηκεν αυτήν επί της τραπέζης. Έλαβεν αυτήν και ανεγνώρισεν τον γραφικόν αυτής χαρακτήρα εκ της επιγραφής: ήτο επιστολή του εν τη Βασιλευούση αντιπροσώπου του και πρωτοσυγκέλου του Αγ. Θαβωρίου Ιωακείμ και ενώ εθρυμάτιζε την εξ Ισπανικού κηρού σφραγίδα αυτής, ησθάνθη τους κροτάφους  αυτού κτυπώντας και την καρδίαν πάλλουσαν, σημείον, ότι πολλά σπουδαία και νέα περιείχεν η επιστολή. Ήνοιξεν ούτην και ανέγνωσε: «Πανιερώτατε Δέσποτα… Αλλά το σπουδαιότατον δια το γένος δυστύχημα είναι, ότι οι δύο του γένους κορυφαίοι, ότε Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ και ο Μέγας Διερμηνεύς της Πύλης Κωνσταντίνος Μουρούζης δεν ευρίσκονται εν τοις ζώσι, διότι και οι δίο εφονεύθησαν τη διαταγή του Σουλτάνου, ως δήθεν λαβόντες μέρος εις την επανάστασιν κατά του Τουρκικού Δοβλετίου.

          Εκτός τούτου εφονεύφθησαν και άλλοι αρχιερείς και πολλοί έμποροι εις τα διάφορα μέρη της βασιλείας, εώς και ο αδελφός του Μουρούζη, διερμηνεύς του Τουρκικού στόλου Νικόλαος. Δέσποτά μου, μεγάλη απελπισία κατέλαβεν ημάς και ως εκ τούτου παρημέλησα να σας γράψω από τοσούτου χρόνου. Δεν θα γράψω τα πάντα, καθ΄ ότι φοβούμαι, μήπως περιπέση η επιστολή μου εις χείρας των εχθρών της πίστεως ημών και πάθω των παθών μου τον τάραχον.  Τα περισσότερα και φρικωδέστερα θα είπη υμίν προφορικώς ο επιδότης της παρούσης ιερομόναχος Παρθένιος.

 Τούτο μόνον λέγω, ότι την 4^ην Απριλίου, ημέρα Μ. Δευτέραν υπό την Σουλτανικήν σκιάδα εκαρατομήθη υπό τα όμματα  του Σουλτάνου ο Μουρούζης Κωνσταντίνος και την 10ην Απριλίου, πρώτην ημέρα του Πάσχα εν τη δευτέρα  θύρα των Πατριαρχείων Γρηγόριος ο Ε’ και τη 6^η Μαϊου  ο αδελφός του Κωνσταντίνου Νικόλαος. Ο Θεός να αξιομακαρίση αυτούς και να ελεήση ημάς. –Πρωτοσύγκελος Ιωκείμ ταπεινός δούλος σας.».

Περιέπτυξε την επιστολήν, έθεσεν αυτήν υπό το προσκεφάλαιόν του και παρεδόθη εις μυρίους και αδιεξόδους συλλογισμούς περί της τύχης ταυ πνευματικού αυτού ποιμνίου, περί σύμπαντος του Έθνους του εν Ανατολή, του περικυκλουμένου υπό βαρβάρου λαού και ατιθάσσων κυριαρχών. Αίφνης η θύρα του Συνοδικού ηνοίχθη αποτόμως  και δύο Δερβίσιδες, εκ του Τάγματος των Μεβλεβίδων εισήλθον και κραδαίνοντες ανά μιαν βακτηρίαν φέρουσιν δόρυ και αξίνην και μερμορίζοντες διάφορα ρητά του Κορανίου περιεσκόπευσαν τα πέριξ.

 Ο Αρχιερεύς Σιλβέστρος κατήντησεν εννεός και συνεστάλη υπό ίλλιγγον της κακής εντυπώσεως, ως εκ της αναγνώσεως της επιστολής. Συνεσπειρώθη επί του αναπαυτηρίου του και ενόμισεν, ότι ήτο και αυτός ύποπτος και ήρχοντο ίνα σύρωσι και αυτόν εις τον θάνατον. Μετ’ απορίας όμως είδεν, ότι ευθύς ως εισήλθον, έκλεισαν επιμελώς την θύραν του Συνοδικού.

  Εστήριξαν τας βακτηρίας αυτών εν τη γωνία και απακαλύψαντες τας κεφαλάς αυτών εν των κιδάρεων, προσήλθον και μετά μεγάλης Χριστιανικής ευλαβείας , έκαμψαν τα γόνατα αυτών και προσκυνήσαντες την δεξιάν του αρχιερέως εξεζήτησαν τας ευχάς αυτού εις καθαράν Ελληνικήν διάλεκτον.  Ο Αρχιερεύς Σιλβέστρος εγένετο έκθαμβος διά τα γενόμενα, βλέπων προ αυτού δύο ηλιοκαείς, αλλ’ ωραίας φυσιογνωμίας εχούσας την πλουσίαν αυτών κόμην κτενισμένην, και κεχυμένην επί των ώμων αυτών, εξωτερικώς μεν υπό Οθωμανικήν αμφίεσιν, αλλά την Ελληνικήν φυσιογνωμίαν έχοντες και την Ελληνίδα διάλεκτον ομιλούντας. Ο Δεσπότης ηπόρει αν ευρίσκεται υπό Χριστιανών η κατασκόπων Οθωμανών.

  Την απορίαν αυτού μαντεύσας ο έτερος των Δερβίσιδων και περισκοπεύσας περί εαυτών αν υπ’ ουδενός εβλέπετο και αν ευρίσκετο εν ασφαλεί τόπο είπε. ‘’Σεβασμιώτατε  Δέσποτα, βλέπομεν ότι δυσπιστείται και εν αμφιβολία ευρίσκεσθε, περί του ότι αν λέγωμεν την αληθείαν, ότι είμεθα Έλληνες Χριστιανοί. Έιμεθα μυστικοί απόστολοι της εν Οδησσώ συστηθείσης εν έτει 1814 υπό των αειμνήστων ανδρών Αθ. Τσακάλωφ, Σκουφά, και Ξάνθου Φιλικής εταιρείας και απεστάλημεν εις τας διαφόρους πόλεις της Ανατολής προς κήρυξιν της ελευθερίας, σύστασιν εφορειών και επιτροπών, εγγραφή μελών και άθροισιν συνδρομών υπέρ της εθνικής επαναστάσεως και ό,τι λέγομεν την πάσαν αλήθειαν’’ είπον και εξεβίδωσαν τας μακράς αυτώ βακτηρίας, ότε και έπεσαν εξ αυτών καταγής κύλινδροι συστατικών και άλλων επιστολών διευθυνόμενα ο προς τας θρησκευτικάς αρχάς του εν Τουρκία Ελληνισμού και υπογεγραμμέναι υπό του αειμνήστου Γρηγορίου του Ε! και άλλων πρωτεργατών της ελευθερίας. Πάραυτα ηνοίχθησαν οι οφθαλμοί του Μητροπολίτου, ενηγκαλίσθη αυτούς ως πατήρ τα τέκνα και θέσας τας εκ της συγκινήσεως τρεμούσας χείρας του επί των κεφαλών αυτών προσεφώνησεν ούτω μετά δακρύων:

  ‘’Ο Ύψιστος, ο ετάζων νεκρούς και καρδίας εύχομαι να κατευοδώση το έργον υμών και εις ακύμαντον  λιμένα να αγάγη αυτόν. Εύχομαι όπως σύμπαν το έθνος λαμβάνον υπ’ όψιν τα υπερτετρακοσαετή δεινά αυτού σύσωμον εξεγερθή κατά της τυραννίας  και πατάξη τον διάβολον της δουλείας κατά κεφαλής και δημιουργήση το νέον Ελληνικόν Κράτος. Σας συνιστώ Δε μέχρι της ευθέτου ώρας σύμπνιαν, προσοχήν, συνεκτικότητα και δραστηριότητα, εάν θέλομεν να κατορθώσωμεν μέγα και ένδοξον έργον’’. 
 Τοιούτοι  ήσαν εν συνόψει οι λόγοι του αειμνήστου εκείνου μητροπολίτου ως διεμνημόνευσαν τούτους οι γονείς ημών και οι γεροντότεροι της πατρίδος.

  Εγερθείς ο Μητροπολίτης αυτούς μεν έπεμψεν εις το μαγειρείον προς κατεύνασιν της πείνης των, αυτός Δε προσεκάλεσε τον άρχοντα αρχιμεταλλουργόν και παντοδύναμον εν Πόντω αείμνηστον και εθνομάρτυρα επίσης Ιάκωβον τον Γρηγοράντην, εις ον και εκοινώνησε τα της αποστολής των δύο μυστικών αποστόλων, και τον θάνατον των δύο κορυφαίων του Γένους του  Γρηγορίου του Ε’ και του Κωνστ. Μουρούζη.

 Απερίγραπτος ήτο η λύπη και η αθυμία του άρχοντος Ιακώβου διά τους θανάτους τούτων και ιδίως του επιστηθίου φίλου του Κωνστ. Μουρούζη, όν εγνώρισεν εν Κων)πόλει, όπου κατ’ έτος μετέβαινε μεταφέρων μεταλλεύματα, ώστε όρκον φρικτόν ώμοσε κατά των Τούρκων και επεχρέωσε τον Αρχιερέα Σιλβέστρον να κηρύξη επ’ εκκλησίαις ότι πας ο λέγων τον Τούρκον καλόν δεν ήτο άξιος υπί επταετίαν να μεταλαβάνη των αχράντων μυστηρίων και ισοβίως κατά των Τούρκων αντέπραξεν. Εκρίθη λοιπόν καλόν και φρόνιμον, όπως οι υπό το ένδυμα των Δερβίσιδων απόστολοι της φιλ. εταιρείας  αποστάλωσιν εις την μονή αγίου Γεωργίου Χουτουρά δια πάσαν ασφάλειαν, ληφθή δε γενική απόφασις περί της αθροίσεως συνδρομών και εξ Αργυρουπόλεως και της επαρχίας.

Την 15 Αυγούστου, ημέραν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ευθύς μετά την απόλυσιν της εκκλησίας 25 πρόκριτοι της Αργυρουπόλεως συνελθόντες παρά τω Μητροπολίτη εγένοντο κοινωνοί της Εθνικής αποστολής και προσέφερον ανεξαιρέτως πάντες μετά των πολιτών την συνδρομήν των. Απεφασίσθη δε όπως ο Πρωτοπρεσβύτερος και Οικονόμος της Μητροπόλεως Π. Τριαντάφυλλος Λαζαρίδης περιέλθη την επαρχίαν και αθροίση συνδρομάς.

  Ούτω λοιπόν εν διαστήματι μηνός συνηθροίσθη το ποσόν 12000 γροσίων (ποσόν σημαντικόν την εποχήν εκείνην) όπερ και παρεδόθη τοις δύο αποστόλοις έναντι αποδείξεως, χάριν του μεγάλου εθνικού έργου, της Αναστάσεως της Πατρίδος.

*Από το υπέροχο βιβλίο του Γεωργίου Θ. Κανδηλάπτη του Κάνεως 
«Ποντιακά Ιστορικά Ανάλεκτα» 
Εκδοτικός οίκος των Αδελφών Κυριακίδη.