ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (Νοέμβριος 1921)

1 - Εκάψαμε και τα υπόλοιπα σπίτια της Σάντας αφήνοντες μόνον ολίγα για χρήσιν δικήν μας, διά να μη βρη στέγην ο στρατός, όταν έρχεται εις Σάνταν προς καταδίωξίν μας.
Συνεχώς κουβαλούμε πατάτες στο δάσος.
4 - Είκοσι παιδιά πήγαν προς την Γαλίαναν, διά να φέρουν μερικά ζώα προς σφαγήν και οι άλλοι πήγαμε στο λημέρι Ουζούν σιρτ.
7 - Ήλθαν και έφεραν πέντε αγελάδες και πήγαμε πάλιν εις το σπήλαιον Τσιακούλας, όπου τις κόψαμε και τις τακτοποιήσαμε.
11-0 Ευκλείδης και μερικοί μαζί έφυγαν διά την Ούζην και οι άλλοι συνεχώς αποθηκεύαμε πατάτες.

14 - Μανθάνομεν ότι μας επεκήρυξε πάλιν η κυβέρνησις και έστειλε ένα απόσπασμα εκ 300 ανδρών εις Γιλιτσιάντων εκ των ανδρών του Χιουτσιο-Ταπούρ, όπως με κάθε τρόπον εξοντώσουν τους αντάρτες της Σάντας. Εξέδωσε μάλιστα και διαταγήν, διά της οποίας αναφέρει ότι πας όστις τροφοδοτεί ή έρχεται εις επαφήν με τους Σανταίους, ή μεν οικογένειά του θα απελαθή ο ίδιος δε θα εκτελεσθή επί τόπου.

 

Σην Σαντά του Πόντου

15 -Ήλθεν ο Ευκλείδης εξ Ούζης και λέγει ότι και εκεί από δέκα πέντε χρονών και άνω οι άνδρες εστάλησαν εις εξορίαν και ότι ο Γιαγχιάς και ο Ιμάμ Παϊραχτάρογλου καταδιώκονται αυστηρώς, διότι μας έγραψαν.

19 - Σήμερα μας έτυχε ένα παράδοξον και λυπηρόν γεγονός. Ο Ιωάννης Ξανθόπουλος και τρεις τέσσαρες άλλοι πήγαιναν εις την Ασιάν προς τρόφιμα. Εις το Χαντσάρ μόλις έφθασαν, διακρίνουν δύο γυναίκες κάτω από μίαν αχλαδιά να γυρεύουν αχλάδια. Και επειδή ήσαν ρακένδυτες, στην αρχήν δεν τις ανεγνώρισαν και επλησίαζαν σιγά σιγά. Μόλις όμως τους αντελήφθησαν αυτές, αμέσως έβαλαν τις φωνές και άρχισαν να φεύγουν προς τα κάτω.

Αμέσως ο Ξανθόπουλος αναγνωρίζων αυτάς τους φώναζε να μη φύγουν, λέγων ότι δεν είμεθα Τούρκοι. Αλλ' αυταί από τον φόβο τους ούτε άκουγαν και ούτε γύριζαν να δουν και έτρεχαν εις ένα παρακείμενον υψηλόν βράχον να πέσουν να κομματιασθούν, ίνα μη πέσωσι στα χέρια αυτών. Και θα έπεφταν ασφαλώς, αν δεν ήσαν επί ημέρες νηστικές και είχαν λίγο τις δυνάμεις των. 

Εξαντληθείσες όμως και ως φαντάσματα, και επειδή το μέρος ήτο θαμνώδες περιεπλάκησαν εις βάτα και έμειναν λιπόθυμες, ότε έφθασαν κοντά τους τα παιδιά και τις ανεγνώρισαν.

 Ενηγκαλίσθησαν αυτούς κλαίουσαι και αι δύο τους· ήσαν η Ελένη Γραμματικοπούλου και Ελένη Τεριά, σύζυγος του Χρυσάνθου, όστις επί εβδομάδας γυρεύων αυτήν εις τα δάση της Σάντας και μη ευρών αυτήν, απελπισθείς έφυγε εις Τραπεζούντα, όπου και διέμενε. Αυτές δε από την ημέραν που κατεστράφη η Σάντα, δηλ. δύο και πλέον μήνας, εζούσαν μέσα στο δάσος παρά το χωρίον Τερζάντων εις μέρος λεγόμενον Μελεσιναρόν και νύκτα πηγαίνοντας στους κήπους του χωριού έπαιρναν λάχανα και πατάτες και βράζοντες αυτά -ευτυχώς που είχαν λίγα σπίρτα μαζί τους- έτρωγαν δίχως ψωμί και δίχως αλάτι. Αν και πολλές φορές μακρόθεν μας έβλεπαν, δεν τολμούσαν να πλησιάζουν φοβούμενες μη τυχόν γελασθούν και ανταμώσουν Τούρκους. Και έτσι ήλθαν στο λημέρι,  όπου 

τους δώσαμε ψωμί και φαγί από λίγο μερικές ημέρες και αργότερα, όσον ήθελαν, διά να συνέλθουν λίγο.

23 - Ενώ ο Συμεών Κοπαλίδης και Πέτρος Φουλίδης πήγαιναν εις το Αγρίδ' διά τρόφιμα, τους συνήντησαν ζανταρμάδες που τους πυροβόλησαν, αλλ' ευτυχώς δεν έπαθαν τίποτε.

24 - Τους αόπλους με μερικούς ωπλισμένους στείλαμε εις Γαλίαναν και εμείς, δέκα πέντε, πήγαμε κατά την Ούζην και εφθάσαμε εις μέζιρεν της Σίκουρης.

25 - Βράδυ κατέβημεν εις την Σίκουρην εις το σπίτι του Ιωάννου Κιαγχιά και πήραμε ψωμί και λίγο αλάτι και γυρίσαμε.

26 - Πριν ξημερώση, φθάσαμε αντίκρυ του χωριού και κρυφθήκαμε μέσα στο δάσος κοντά στον δρόμον της βοσκής και περιμέναμε. Η ώρα 3 μ.μ. πήραμε τα γίδια του Κουτούζογλου Χακού και ενός Χατσάβεραλη ενενήκοντα πέντε τον αριθμόν και φθάσαμε εις το λημέρι μας.

27 - Εκόψαμε τα μισά και τα κάναμεν καβουρμάν. Ήλθε και ο Δημ. Τσιρίπ φέρων πέντε αγελάδες εκ Μάτσκας. Και ο Κων/τίνος Τσιλιγγέρ πήγε εις το Ισχάν να πάρη τα γίδια του χωριού, αλλά συναντήσας στρατιώτας, εγύρισε άπρακτος.

28 - Εκόψαμε και τα υπόλοιπα τα καβουρδίσαμε και τα κρύψαμε.

29 - Ειδοποιήσαμεν στην Γαλίαναν να έρχωνται και οι άοπλοι, διότι τώρα είχαμε να φάμε και ήτο περιττόν να μείνουν εκεί.

30 - Ήλθε ο Απόστολος Εφραιμίδης εκ Πογιά χανέ, όπου αυτός και μερικοί άλλοι εκρύπτοντο θεωρούντες ως ασφαλές το μέρος και διότι πάντοτε ενόμιζον ότι θα κυνηγούσαν εμάς, όπως εφαντάζοντο, και διά τούτο δεν ήρχοντο μαζί μας, διότι θα εκινδύνευαν. Μας είπε ότι χθες ήλθε απόσπασμα εκεί και εκύκλωσε το μέρος και μας επετέθησαν και σκοτώσαντες τον Ιωάννην Χαριάδην, οι άλλοι διεσκορπίσθησαν.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  

Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες  γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη,    σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.