Σπούδασε σε θρησκευτικά σχολεία, όπως ο δικός μας και αρκετά μεταγενέστερος Νίκος Καζαντζάκης. Με τις απόψεις του, με την αναθεωρητική βιογράφηση του Ιησού Χριστού, μπήκε στο στόχαστρο της Εκκλησίας. Όπως και ο δικός μας.
Μπήκε ακόμα στο στόχαστρο των εθνικιστών της Γερμανίας, των σιωνιστών, των συντηρητικών της πατρίδας του, της Γαλλίας. Συνεπώς πρέπει να ήταν εξαιρετικό μυαλό.
Κι ακριβώς γι' αυτό τον λόγο, ενώ θαυμάστηκε από τους σύγχρονούς του, δεν εισακούστηκε. Το υπό ανάλυση τομίδιο είναι η β' έκδοση δύο κειμένων του Ρενάν: «Τι είναι το Έθνος» και «Προσευχή πάνω στην Ακρόπολη».
Το πρώτο κείμενο θα μπορούσε να είχε ακολουθηθεί από όσους όριζαν τα πολιτικά πράγματα τα επόμενα χρόνια. Ούτε φασισμό θα είχαμε βιώσει, ούτε ναζισμό, ούτε ρατσισμό, ούτε πολέμους, τουλάχιστον με τη μορφή του Α' και του Β' Παγκόσμιου πολέμου.
Οι πόλεμοι αυτοί ήταν ολοκληρωτικοί, καθώς οι λαοί πίστευαν ότι πάλευαν για την επιβίωση του έθνους τους ή την επικράτηση της φυλής τους.
Αν οι στρατιώτες ήξεραν γιατί πραγματικά πάλευαν, οι δυο παγκόσμιοι δεν θα είχαν την ίδια αίγλη και ούτε κατά διάνοια τα ίδια θύματα.
«Οι συζητήσεις για τις φυλές είναι ατελείωτες, γιατί η λέξη "φυλή" χρησιμοποιείται απ' τους φιλόλογους-ιστορικούς και τους φυσιολόγους-ανθρωπολόγους με δύο τελείως διαφορετικές έννοιες. Για τους ανθρωπολόγους, η φυλή έχει το ίδιο νόημα που της δίνει η ζωολογία. Σημαίνει μια αληθινή καταγωγή, μια συγγένεια αίματος. Όμως, η μελέτη των γλωσσών και της ιστορίας δεν οδηγεί στις ίδιες διαιρέσεις με τη φυσιολογία...
Με άλλα λόγια, οι ζωολογικές καταβολές της ανθρωπότητας είναι σε τεράστιο βαθμό παλαιότερες απ' τις απαρχές της πνευματικής καλλιέργειας, του πολιτισμού, της γλώσσας. Οι πρωτόγονες άριες, σημιτικές, τυρρηνικές ομάδες δεν είχαν καμία φυσιολογική ενότητα. Αυτές οι ομάδες είναι ιστορικά γεγονότα που σημειώθηκαν σε μια ορισμένη εποχή, ας πούμε πριν από δεκαπέντε ή είκοσι χιλιάδες χρόνια, ενώ η ζωολογική καταγωγή του ανθρώπου χάνεται σε απροσμέτρητα χρονικά βάθη. Ο Ρενάν πίστευε ότι τα έθνη δεν βασίζονται στη φυλή. Η φυλή είναι κάτι παλιότερο από τα έθνη και οι δεσμοί αίματος κάτι εντελώς διαφορετικό από την εθνική ταυτότητα.
"Η ύπαρξη ενός Έθνους είναι (συγχωρήστε μου τη μεταφορά) ένα καθημερινό δημοψήφισμα, όπως η ύπαρξη του ατόμου είναι μια μόνιμη επιβεβαίωση της θέλησης για ζωή...".
Και παρακάτω: "Μια μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων με υγιές πνεύμα και ζεστή καρδιά δημιουργεί μια ηθική συνείδηση που λέγεται έθνος"».
Το έθνος δεν είναι κάτι μεταφυσικό, δεδομένο ή θείο. Το έθνος υπάρχει ως προϊόν της βούλησης των ανθρώπων που το απαρτίζουν. Το ελληνικό έθνος υπάρχει γιατί έτσι το θέλουν όσοι αυτοχαρακτηρίζονται Έλληνες, όποια κι αν είναι η καταγωγή τους, που καθώς χάνεται στους αιώνες γίνεται όλο και περισσότερο δυσδιάκριτη.
Ακόμα περισσότερο, όποια κι αν είναι η γλώσσα τους, η θρησκεία τους, τα συμφέροντά τους, η γεωγραφία τους. Το ζητούμενο είναι γιατί αυτές οι απλές, ορθολογικές και απόλυτα διαφωτιστικές ιδέες του Ρενάν δεν κατάφεραν να υπερνικήσουν τις μεταφυσικές, αστήρικτες επιστημονικά και αφελείς εν γένει θεωρίες περί καθαρότητας της φυλής.
Θεωρίες που επανακάμπτουν δυναμικά και στην ελληνική σύγχρονη πραγματικότητα. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στην ημιμάθεια πολλών ανθρώπων, ακόμα και «αυτών των αλάνθαστων που περνούν τη ζωή τους κάνοντας σφάλματα».
Ο Ρενάν εννοεί τους πολιτικούς. Ιδιαίτερα αυτούς που μπορούν εύκολα να μπερδέψουν τη φυλή με το έθνος ή τη φιλανθρωπία με τη φιλανθρωπία μόνο για Έλληνες.
Αν θέλουμε να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς αναλύοντας τα αίτια της ημιμάθειας των ανθρώπων σχετικά με την εθνική τους καταγωγή, πρέπει να μελετήσουμε ξανά και ξανά το μικρό αριστούργημα του Ρενάν από το έτος 1882.
Υπάρχουν λοιπόν συμφέροντα πίσω από τις απλοϊκές ιδέες με τις οποίες ελέγχεται ένας λαός. Συμφέροντα που -η ιστορία έδειξε- μπορούν να οδηγήσουν τους λαούς σε αιώνιες εχθρότητες και φονικούς πολέμους.
Παναγιώτης Πασπαλιάρης
Πηγη: HOTDOC
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου