Συνελεύσεις και συνέδρια του ποντιακού ελληνισμού.

Η συνέλευση του Βατούμ και η προσωρινή κυβέρνηση που σχηματίστηκε, αποτελούν το πολυτιμότερο και σπουδαιότερο πολιτικό γεγονός στο λυκόφως της ζωής του ποντιακού ελληνισμού και δείχνουν την πολιτική ωριμότητα, την εμπειρία, την αποφασιστικότητα του λαού αυτού. Και αυτό γιατί στη συνέλευση αυτή πήραν μέρος αγωνιστές και πολεμιστές, πολέμαρχοι και απλοί αγωνιστές, τεχνίτες και έμποροι, ιερείς και καλόγεροι, επιστήμονες και αγρότες.
Σκοπός του συνεδρίου ήταν η ανακήρυξη της ελληνικής δημοκρατίας του Πόντου, με πληθυσμό μεγαλύτερο από εκείνον που είχε η Ελλάδα το 1833, όταν πρωτοέγινε ανεξάρτητο κράτος.
Το κείμενο του χάρτη γράφει: "Πολίτες του Εύξεινου Πόντου, ξεσηκωθείτε! Θυμήστε στα φιλελεύθερα έθνη τα ύψιστα δικαιώματά σας στη ζωή και την ανεξαρτησία" Παρίσι, 1917.
Με τα δεδομένα αυτά η πρώτη αμφικτυνονία ολόκληρου του ελληνισμού του Πόντου χρονολογείται στα 1919, δηλ. πριν από 80 περίπου χρόνια, που έγινε στο Βατούμ της σημερινής Ρωσίας, ενώ η πρώτη εθνική συνέλευση χρονολογείται στα 1918 και έγινε στη Γαλλία. Βέβαια, η δημοκρατία του Πόντου δε συγκροτήθηκε τελικά. Την ευθύνη γι' αυτό φέρουν ακέραια οι διεθνείς συγκυρίες και οι τότε μεγάλοι προστάτες της Ελλάδος, αλλά και οι Έλληνες κυβερνήτες.
Αποτελούν πραγματική συμβολή στις εθνικές μας παρακαταθήκες τα πρώτα ελληνικά παμποντιακά συνέδρια. Ήταν και είναι εθνικές συνελεύσεις του ελληνισμού στις πανάρχαιες εστίες του. Η ιστορική ανάγκη της σύγκλησης από τους σύγχρονους διεθνών συνεδρίων, δείχνει πως ώριμη είναι πια η εποχή για την ιστορική, πολιτική και κοινωνική και πολιτισμική αποκατάσταση του ποντιακού ελληνισμού, του οποίου, όπως και αλλού τονίστηκε, οι κληρονομιές θάφτηκαν στα τάρταρα, για χάρη της "ελληνοτουρκικής συμφωνίας" την Βενιζέλου - Κεμάλ.

Ποντιακό πανόραμα

Οι σύγχρονοι οφείλουμε νοερά να αποτίσουμε φόρο αιώνιας τιμής και ευγνωμοσύνης στις 380.000 ψυχές που χάθηκαν, στις μάνες και τους πατεράδες και τους περήφανους γέροντες μας, στις θυγατέρες και τα παλικάρια μας, στα βρέφη που γκρεμίστηκαν στις χαράρδες και πνίγηκαν στα ποτάμια και τις θάλασσες του Πόντου, στους εκτοπισθέντες, ακόμη και σε κείνους που αλλαξοπίστησαν κάτω από το βάρος της αβάσταχτης δουλείας, αλλά και σε κείνους που μπήκαν στις υπηρεσίες του κατακτητή και αναδείχτηκαν σε σπουδαίους στρατηγούς και ηγεμόνες και οι οποίοι πολλές φορές, φάνηκαν σαν προστάτες και ευεργέτες του έθνους.
Στο συνέδριο αυτό εκπροσωπήθηκαν με τους αντιπροσώπους τους πάνω από 1.000.000 Έλληνες από τα διάφορα μέρη της Ρωσίας, της Υπερκαυκασίας και του Πόντου.
Αποφασίστηκε η ένταση της διπλωματικής δραστηριότητας τόσο προς τις συμμαχικές κυβερνήσεις όσο και την κοινή γνώμη των συμμάχων κρατών.
Ανατέθηκε τελικά η διαχείριση του θέματος στο Μητροπολίτη Χρύσανθο, που διαπραγματεύθηκε με πάθος και πίστη το μέλλον της δημοκρατίας του Πόντου. Ήρθε σε συνεννόηση με τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Ουίλσωνα και τον Νίκολσον. Πήρε απ' όλους θετικές υποσχέσεις για τα δικαιώματα της αυτοδιάθεσης του ελληνισμού του Πόντου.
Και, βέβαια, είναι αλήθεια πως η κεμαλική επανάσταση κλυδωνίζονταν την εποχή εκείνη από τις εξεγέρσεις των Ελλήνων, των οποίων τα ανταρτικά τους σώματα έφταναν στον αριθμό των 20.000 και πλέον ανδρών, των Αρμενίων, των Κιρκασίων, των Κούρδων, αλλά και πολλών Τούρκων Μπέηδων.
Όμως δε μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός της εμφάνισης στην πλάστιγγα των συγκρούσεων ενός αστάθμητου μέχρι τη στιγμή εκείνη παράγοντα, του οποίου η αμέριστη βοήθεια προς το κεμαλικό καθεστώς, έκρινε την τύχη της καταστροφής του ελληνισμού στα μέτωπα του Πόντου και της Ιωνίας. Ήταν η επικράτιση της μπολσεβικικής επανάστασης, που ταυτίστηκε ολοκληρωτικά με το κεμαλικό καθεστώς και βοήθησε πολιτικά, στρατιωτικά , ηθικά και  υλικά για την επικράτηση του Κεμάλ και τον ανεφοδιασμό του στρατού του.

Αχιλλέας Ανθεμίδης

Διδακτορας Νομικης του Gottingen