Τ' όρφανέσσας τό νυφέπαρμαν

Διήμερα, τριήμερα τη νύφεν παραστέκνε,

 φορίζν' άτεν, στολίζν' άτεν κι άτεν 'κί στεφάνωνε.

Στείλνε σόν Αδην είδησιν, τον κύρν' άτ'ς παραγγείλνε

 κι ό κύρ'ς άτ'ς παίρεν είδησιν κι έλάλεσεν τόν Χάρον.

Έλα, Χάρε, ας παλεύωμε σο χάλκενον τ' άλώνι σ'

κι άν εν καί ντό νικώ σε εγώ, Χάρε, νά σάν εμένα.

 Θά πάω κι εγώ σή χαράν, όθεν έμέν έμέν'τσαν,

Θά πάω έλέπω τήν κόρη μ', πώς παίρν' άτεν καί πάγνε.

Κι αν έν καί ντό νικάς με εσύ, Χάρε ν' άηλί έμενα!

 Έπάλεψαν, έπάλεψαν κι ό Χάρον 'κ' ένικέθεν!

'Ακούσατε τί μένυσεν ό κύρ'ς άτ'ς άσόν Αδην:

—Ας τρων' καί πίν' οί φίλοι μου καί παραστέκν' την κόρη μ'.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

'κί = δεν από το «ούχί.,.ούκί... ‘κί»

έλάλεσεν = προσκάλεσε, πρότεινε.

 σαν = χαρά (μαζί με το «να»),

 Τό πάρσιμο της ορφανής νύφης

Διήμερα, τριήμερα τη νύφη παραστέκουν,

τήν ντύνουν, τήν στολίζουνε, μα δεν τήν στεφανώνουν.

Καί προσκαλούν τόν κύρη της τόν δόλιο απ' τόν Αδη.

 Σάν τάκουσε ό κύρης της, κάλεσε τόν Χάρο:

—Έλα, γιά νά παλέψουμε στο χάλκινο τ' άλώνι

κι άν σε νικήσω, Χάροντα, χαρά τρανή θα πάρω!

 Στο γάμο όπου με κάλεσαν, θα τρέξω νά προφτάσω,

 θα πάω νά δω τήν κόρη μου, νυφούλα πώς τήν παίρνουν.

Κι αν με νικήσεις, Χάροντα, άλλοί σε με τον κύρη!

 Παλέψανε, παλέψανε κι ό Χάρος δεν νικήθη!

Ακούστε, τι παράγγειλε ό δόλιος απ' τον Άδη:

 Φάτε καί πιέστε, φίλοι μου, στης κόρης μου τό γάμο

και να την καμαρώσετε, να την παρασταθείτε.

Σημ. Στη μετάφραση, αποδώσαμε τό νόημα του τελευταίου στίχου με δύο στί­χους.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ

 λαϊκή δοξασία δεν ααπομακρύνει το νου από την ιδέα, ότι ή ανθρώπινη ύπαρξη, μετά το θάνατο, δεν σβήνει ολότελα. Οι ψυχές των νεκρών φτερουγίζουν κάπου-κάπου στον 'Επάνω Κόσμο.

Συμπαραστέκουν συγγενικά πρόσωπα. Σύμφωνα με λαϊκές δοξασίες οι ψυχές, με τις Αποκριές και ιδίως την 'Ανάσταση, ανεβαίνουν στον Επάνω Κόσμο. Το Σάββατο της Πεντηκοστής ξαναγυρίζουν στον Άλλο Κόσμο. Τούτες οι δοξασίες έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία γιορτή «ROSALIA», πού διατηρείται και στην μετά Χριστό περίοδο. Σχετι­κή είναι καί ή πίστη του λαού στο όνειρο, πού, πολλές φορές, φέρνει

σε επικοινωνία τούς ζωντανούς με τούς νεκρούς στη διάρκεια του ύπνου των πρώτων.

Τα πρόσωπα των αγαπημένων νεκρών συχνά έρχονται στη μνήμη μας. 'Ιδίως σε στιγμές μεγάλης χαράς ή συγκίνησης. Ή απουσία ενός αγαπημένου προσώπου στις περιπτώσεις αυτές γίνεται πολύ αισθητή.

Το ύπ' όψιν τραγούδι τοποθετείται εννοιολογικά στα πλαίσια του γάμου. Παρ' όλα αυτά, κυριαρχείται από στοιχεία, πού το φέρνουν πιο κοντά στα τραγούδια αυτού του κεφαλαίου. Γι' αυτό ακριβώς το εξετάζουμε εδώ.

Τη νύφη την καλοστολίζουν δύο και τρεις μέρες. Είναι όλα έτοιμα για τη στέψη. Ο γαμπρός περιμένει με αγωνία. Όμως, ή διαδικασία του γάμου σταματά.  Η νύφη είναι ορφανή από πατέρα και ή ψυχή της τον ποθεί στην κρίσιμη ώρα.

Ό ευγενής τούτος πόθος της ανθρώπινης ψυχής γίνεται κραυγή συγκλονιστική. Μήνυμα ηχηρό. Απευθύνεται προς το νεκρό πατέρα. Είναι πρόσκληση για το γάμο της κόρης του.

Ο νεκρός πατέρας παίρνει το μήνυμα και προσκαλεί τον Χάροντα για πάλη στο χάλκινο τ' αλώνι. Αν τον νικήσει, θαρθεί στον Επάνω Κόσμο, στο γάμο της κόρης του. Ο Χάροντας δέχεται την πρόταση. Είναι άλλωστε υποχρεωμένος από το νόμο του  Άδη, πού ρυθμίζει αυτά τα θέματα.

Παλέψανε, παλέψανε κι ο Χάρος δεν νικήθει!

Τα τάρταρα του Άδη ταράζονται με το μήνυμα - πρόσκληση προς το νεκρό πατέρα, ναρθεί στο γάμο της κόρης του στον 'Επάνω Κόσμο. Είναι κραυγή δυνατή, διαμαρτυρία ενάντια στο θάνατο. Δεν βρίσκεται στη ζωή ο στοργικός πατέρας, για να καμαρώσει την κόρη του νυφούλα. Είναι ώρα μεγάλη για μια αληθινή ανθρώπινη χαρά. Προβάλλει ολόλαμπρη ή ομορφιά της ζωής. Χαρά και πόνος συνθέτουν το μεγαλείο της στιγμής. Ή έξοδος της νύφης από το πατρικό σπίτι έχει γι' αυτήν τεράστια ψυχολογική σημασία, πού θα τήν δούμε ιδιαίτερα στα τραγούδια του γάμου.

Βγαίνει λοιπόν ηττημένος ο νεκρός πατέρας στη μάχη με τον Χάροντα. Στον 'Επάνω Κόσμο μάταια τον περιμένουν. Παίρνουν όμως το απαντητικό μήνυμά του. Το απευθύνει προς τούς καλούς του φίλους. Τούς παραγγέλνει, να φάνε και να πιούνε και να συμπαρα­σταθούνε την κόρη του στο γάμο της.

Διαδηλώνει ο νεκρός πατέρας την πίστη του στην αληθινή φιλία. Είναι θεσμός κοινωνικός και ανθρωπιστικός. Έχει ακόμη βαθύτατο ψυχολογικό περιεχόμενο.

Βγαίνουν από το ποίημα ορισμένα συμπεράσματα: Η ανθρώπινη ψυχή εναντιώνεται στο θάνατο σθεναρά και με μεγαλοπρέπεια. Όταν ο πόνος δοκιμάζεται σε ώρες μεγάλης χαράς, είναι βαρύς και αβάσταγος.

 Τα αγαπημένα μας πρόσωπα στον Άδη παραμένουν αλησμόνητα.  Η πραγματική φιλία γίνεται ιερός θεσμός της ζωής. Το μυστήριο του θανάτου παραμένει ανεξιχνίαστο. Γι' αυτό και η αγάπη προς τη ζωή είναι απέραντη και ο συναισθηματικός αγώνας ενάντια στον Χάροντα και τον Άδη ασταμάτητος. 'Ακολουθούν και άλλοι σχετικοί στοχασμοί.

Στάθη Αθανασιάδη